Ο ρόλος του ΔΝΤ σήμερα και πάντοτε

"Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) και η Παγκόσμια Τράπεζα (ΠΤ) ήταν οι οργανισμοί που δημιουργήθηκαν το 1945 στη Συνδιάσκεψη του Breton Woods στις ΗΠΑ για να αντικαταστήσουν τους αποτυχημένους και αδύναμους οργανισμούς που είχαν συσταθεί από την Κοινωνία των Εθνών οι ποίοι θα  εποπτεύουν τις χρηματαγορές και θα εμποδίζουν τον προστατευτισμό για  να στηρίξουν την ανασυγκρότηση του καπιταλισμού και τη διασφάλισή του από μια καταστροφή παρόμοια με εκείνη της ύφεσης του μεσοπολέμου (1929)".

Μετά το 1945 αναδείχτηκε σταδιακά στο παγκόσμιο σκηνικό, μια νέα διάταξη των κέντρων οικονομικής ισχύος στο στρατιωτικοπολιτικό και οικονομικό στερέωμα. Δύο ήταν τα κομβικά σημεία που συνέβαλαν στην αναδιάταξη της οικονομικής ισχύος σε όλη την Υδρόγειο. Το ένα ήταν η Ιαπωνία που έγινε ο πυρήνας του ανατολικού-ασιατικού περιφερειακού κέντρου, του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος και το άλλο ήταν η ραγδαία ανάκαμψη και ολοκλήρωση της Δυτικο-Ευρωπαϊκής οικονομίας, με τη Γερμανία να αποτελεί την ατμομηχανή της Βιομηχανίας και το Σίτυ του Λονδίνου να λειτουργεί ως το κύριο Χρηματοπιστωτικό Κέντρο.

Αυτό το νέο αυτό μπλόκ δυνάμεων με τις ΗΠΑ, τη Δυτική Ευρώπη και την Ιαπωνία, παρά τις όποιες αδυναμίες του και τους εσωτερικούς ανταγωνισμούς του, επέτυχε να ανταγωνιστεί όχι μόνο την τότε Σοβιετική ένωση και τους δορυφόρους της, αλλά και τον ήδη αναδυόμενο Νότο.

Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1970 και την πρώτη πετρελαϊκή κρίση, περίπου μέσα σε μια 25ετία συνεχούς και ισομερούς ανάπτυξης, δοκιμάστηκε η συνοχή του νέου αυτού μπλοκ δυνάμεων. ενώ ο ρόλος του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζες ήταν συμπληρωματικός με προσφορά οικονομικής βοήθειας στην παγκόσμια οικονομία καθοδηγούμενη από τους συσχετισμούς δύναμης που επικρατούσαν στο εσωτερικό τους με προφανή την ηγεμονική θέση των ΗΠΑ.

Στην Ευρώπη όμως τη δεκαετία του 70, ξετυλίχθηκαν συγκρούσεις ανάμεσα στην εργοδοσία και στην οργανωμένη εργατική τάξη με αμφίρροπο αρχικά αποτέλεσμα, χωρίς να προδιαγράφεται από την αρχή ο νικητής. Καθοριστικός ήταν τότε ο Ρόλος της Βρετανίας και των ισχυρών εργατικών συνδικάτων της. Αν για παράδειγμα η Βρετανία κινούνταν προς τα Αριστερά, κάτι που φαινόταν πολύ πιθανό και αν η Ευρώπη απευθυνόταν στον Τρίτο Κόσμο και γυρνούσε τις πλάτες της στις ΗΠΑ, αφού άλλωστε είχε υποχωρήσει ο κομμουνιστικός  κίνδυνος, τότε το οικοδόμημα που συγκροτήθηκε το 1945 και αναπτύχθηκε με εντυπωσιακή ταχύτητα θα κατέρρεε τη δεκαετία του 1970.

Για άλλη μια φορά οι ΗΠΑ θα έμεναν μόνες και θα οδηγούνταν σε απομόνωση με τη συμβολή και των συντηρητικών εσωτερικών δυνάμεων που καραδοκούσαν για μια πιο επιθετική πολιτική των ΗΠΑ. Σύμφωνα με Αμερικανικές εκτιμήσεις εκείνης της εποχής η προοπτική απόσυρσης της Βρετανίας από τη διπλωματική και στρατιωτική δέσμευσή τους στη συμμαχία θα ήταν η μεγαλύτερη απειλή για το Δυτικό κόσμο. Καταλυτικό ρόλο προκαλούσαν άλλωστε και οι οικουμενικές αναταράξεις από την πρώτη πετρελαϊκή κρίση του 1973. Εκεί όμως αναδείχτηκε η συμβολή των διεθνών θεσμών του ΔΝΤ και ΠΤ που είχαν  προβλεφθεί από το 1945.

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο παρενέβη κατά τη διάρκεια της κρίσης της στερλίνας την περίοδο εκείνη το 1976 και με την εσωτερική  βοήθεια των Βρετανών Ατλαντιστών, επέβαλε τη δημιουργία μιας νέας μορφής αμερικανικού διεθνισμού που στηρίζονταν στην οικονομία. Η Παγκόσμια Τράπεζα  είχε στραφεί προς την Λατινική Αμερική.

Οι διαπραγματεύσεις με το ΔΝΤ στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στην κρίση της στερλίνας στη Βρετανία τη δεκαετία του 70, για πρόσθετη δανειακή βοήθεια με την αυστηρή προϋπόθεση της εφαρμογής του νέου δόγματος του Ατλαντισμού, λειτούργησαν καταλυτικά. Οι Ατλαντιστές επικράτησαν σε βάρος της τότε Βρετανικής Αριστεράς, των συνδικάτων και της εργατικής τάξης και καθιέρωσαν το νέο ατλαντικό δόγμα που αποτέλεσε το πρώτο βήμα της νέας καπιταλιστικής ανασυγκρότησης της Δύσης. Ο νεοφιλελευθερισμός ήταν η «βολική ετικέτα» για όσα επακολούθησαν. Απόρριψη του μεταπολεμικού κοινωνικού κορπορατισμού, που είχε στηρίξει την ανάπτυξη, επιβολή του μονεταρισμού και της δημοσιονομικής πειθαρχίας, απορρύθμιση των αγορών, μέσω της απελευθέρωσης της κίνησης των κεφαλαίων και των εμπορικών συναλλαγών. Αξίζει να σημειωθεί ότι το όραμα της Κοινής Ευρωπαϊκής Αγοράς ήταν σχέδιο, που επινοήθηκε πρώτα στις ΗΠΑ, προκειμένου να συγκρατηθούν οι Ευρωπαίοι  Σύμμαχοί,  που για δύο αιώνες επιδίδονταν σε πολεμικές συγκρούσεις μεταξύ τους, με βαρύτατο οικονομικά αποτελέσματα για την παγκόσμια οικονομία.

Κανείς όμως τότε δεν αντιλήφθηκε τον καταλυτικό ρόλο και τη συμβολή του ΔΝΤ στην οικοδόμηση της Νέας Διεθνούς Οικονομικής Τάξης Πραγμάτων, που κατά το μεγαλύτερο μέρος της ήταν «made in USA». Όπως μετέπειτα διαπιστώθηκε, η συμβολή του ΔΝΤ ήταν καταλυτική. Η κρίση της στερλίνας απέδωσε σημαντική εμπειρία και το ΔΝΤ μεταλλάχθηκε με τη στήριξη των ΗΠΑ σε χρηματοοικονομική πυροσβεστική υπηρεσία και ισχυρός διακυβερνητικός μηχανισμός για τη διασφάλιση μιας "διαχειριζόμενης παγκοσμιοποίησης" για να προστατευθούν τα θεμέλια της νεοφιλελευθερης παγκοσμιοιποίησης του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Η συμμαχία τελικώς που επιβλήθηκε στη Βρετανία με τη συμβολή των διαπραγματεύσεων και του δανεισμού  του ΔΝΤ, απέκρουσε εύκολα την εκδοχή στροφής της Ευρώπης προς  τον Τρίτο Κόσμο, αποτέλεσε τη νέα πανίσχυρη βάση της Οικοδόμησης της Ατλαντικής Συμμαχίας και επανακαθόρισε τους κανόνες της Παγκόσμιας Οικονομίας. Προφανώς στις σημερινές συνθήκες ο ρόλος του ΔΝΤ είναι αντιληπτός για γυμνού εγκεφάλου. Μπορεί πλέον κανείς εύκολα να κατανοήσει το ρόλο του στη χρηματιστικοποίηση της παγκόσμιας οικονομίας. Το τότε αποτέλεσμα του δημοσιονομικού συντηρητισμού του ΔΝΤ ήταν έξυπνα παραλλαγμένο. Η Δυτική  Συμμαχία  μετατράπηκε σε ένα νέο μοντέλο παγκόσμιας διακυβέρνησης, νέας Διεθνούς Οικονομικής Τάξης Πραγμάτων με την  ιδεολογία της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Ισχυρός βραχίονάς του είναι το ΔΝΤ που ο ρόλος του ενισχύθηκε, ενώ οι ΗΠΑ απέσυραν την υποστήριξη από το μεγαλύτερο μέρος των Υπηρεσιών του ΟΗΕ.

Την εφαρμογή αυτής της πολιτικής τη ζούμε σήμερα τηρουμένων βέβαια των ιδιαιτεροτήτων της. Οι ΗΠΑ διαβλέποντας των κίνδυνο που προβάλλεται από την Κίνα και τις απροσδιόριστες παγκόσμιες γεωπολιτικές και οικονομικές εξελίξεις   (Δημοσιονομική κρίση της Ευρώπη με αιχμή την Ελλάδα, τοπικοί πόλεμοι στην Νοτιοανατολική Ευρώπη και Μέση Ανατολή, Ι.Κ, Μεταναστευτικό, Ενεργειακό, εύθραυστη κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας, Br-exit), διαπίστωσε ότι οι διεθνείς εξελίξεις  απαιτούν την ισχυροποίηση της Ατλαντικής Συμμαχίας, ώστε να αμβλυνθεί καλλιέργεια εσωτερικών αντιθέσεων που εκπορεύονται από τη Γερμανία, και δια του ΔΝΤ επιχείρησε  να συμβάλει στη διαχείριση της κρίσης της Ευρώπης που οι ίδια προκάλεσε με την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση του 2008. Θύμα αυτής της εσωτερικής σύγκρουσης  γιγάντων ήταν προφανώς η Ελλάδα που βρέθηκε ξαφνικά με Κυβέρνηση Αριστερής αναφοράς και χάλασε τα σχέδια και τις επικείμενες «διευθετήσεις».

Έτσι εμφανίζονται τραγελαφικές καταστάσεις που αναζητούν διέξοδο αλλά και προκαλούν ταυτόχρονα βαρύτατο οικονομικό και κοινωνικό κόστος για την Ελλάδα. Οι ΗΠΑ πιέζουν τη Γερμανία να συναινέσει  στην αναδιάρθρωση του Ελληνικού χρέους (κούρεμα  λέγεται διαφορετικά), να διαχειριστεί το Br-exit και να ενισχύσει τις δημόσιες δαπάνες για να εξισορροπήσει το αναπτυξιακό χάσμα Βορρά Νότου της Ευρώπης που οδηγεί την Ε.Ε σε πολιτικές ανατροπές και αδιέξοδα. Ήδη στο θολό παγκόσμιο αυτό σκηνικό παρεμβάλλεται προς το παρόν και η Ρωσία που διεκδικεί ένα νέο ρόλο στο παγκόσμιο καταμερισμό δυνάμεων αναπολώντας την παλαιά ισχύ της Μεγάλης Ρωσίας της εποχής των αυτοκρατοριών.

Οι εξελίξεις είναι άκρος ενδιαφέρουσες και το αποτέλεσμα τους απροσδιόριστο ακόμη. Το ΔΝΤ πάντως παίζει το «παιχνίδι» του με μεγάλη επιδεξιότητα και εμπειρία για μία ακόμη φορά.Ίδωμεν