Ενέργεια ΙΙ Ενεργειακή Ένωση

Το όραμα της ενεργειακής ένωσης

Με βάση το μεγαλεπήβολο σχέδιο της ενεργειακής ένωσης της Ευρώπης, διακηρύσσονται και προβάλλονται από τα αρμόδια ευρωπαϊκά κέντρα, οι προϋποθέσεις για την οικοδόμησή της, με τις οποίες δύσκολα θα διαφωνούσε  κανείς, αν δεν γνώριζε τις διαφοροποιήσεις που κάθε φορά χωρίζουν τις διακηρύξεις από  την πραγματικότητα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση

√ Για την προώθηση του στόχου της ενεργειακής ένωσης της Ευρώπης προτείνονται:

• Ριζικός μετασχηματισμός του υπαρκτού ευρωπαϊκού ενεργειακού συστήματος.

• Ολοκληρωμένο, σύγχρονο ενεργειακό σύστημα, σε επίπεδο ηπείρου, με ελεύθερη διακίνηση της ενέργειας, αποτελεσματική ρύθμιση των ενεργειακών αγορών, αναβάθμιση του ρόλου του καταναλωτή.

•Βιώσιμη, αειφόρα ενεργειακή ένωση, φιλική προς το κλίμα, με οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και  ενέργεια σε προσιτές τιμές.

• Ισχυρές, καινοτόμους και ανταγωνιστικές επιχειρήσεις, για την προώθηση επενδύσεων κλίμακας μεγάλης  ή μικρότερης κλίμακας έργων, εφαρμογή τεχνολογιών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών.

• Εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό, με δεξιότητες για τη διαχείριση του προηγμένου ευρωπαϊκού συστήματος του μέλλοντος.

• Νέα σχέση επενδυτών και πολιτών, συμμετοχή και ευθύνη όλων των ενδιαφερομένων στην ανάπτυξη και λειτουργία  της ενεργειακής αγοράς, ομαλή μετάβαση στο νέο καινοτόμο ενεργειακό περιβάλλον χαμηλού άνθρακα, προστασία των ευάλωτων καταναλωτών.

√ Η υλοποίηση του οράματος της ενεργειακής ένωσης επιβάλλει:

• Την απομάκρυνση από μια οικονομία που βασίζεται  στα ορυκτά καύσιμα. Την προώθηση εναλλακτικών μορφών ενέργειας και προηγμένων τεχνολογιών.

• Την παραγωγή ενέργειας, που δεν θα στηρίζεται σε συγκεντρωτική, ιεραρχικά δομημένη παραγωγική  βάση, αυστηρά καθετοποιημένη και γραφειοκρατική, με παλιές τεχνολογίες και παρωχημένα γραφειοκρατικά επιχειρηματικά μοντέλα. Αλλά αντίθετα θα αναπτύσσεται οριζόντια και αποκεντρωμένα, με πολυδιάστατη παραγωγική δραστηριότητα, δομημένη με νέο λειτουργικό, καινοτόμο, διασυνδεδεμένο αλλά και τοπικό παραγωγικό ενεργειακό τοπίο, σε ευρωπαϊκό, περιφερειακό δημοτικό ακόμα και  οικιακό ενεργειακά αυτοματοποιημένο επίπεδο.

• Την αύξηση της επιρροής και των παρεμβάσεων των καταναλωτών για την ελεύθερη επιλογή προμηθευτή, την απρόσκοπτη ροή ενημέρωσης σχετικά με τις ενεργειακές εξελίξεις, τόσο στη ζήτηση όσο και στην προσφορά, τη μελλοντική διασφάλιση προσιτής και απαλλαγμένης από άνθρακα ενέργειας.

• Τη συγκρότηση ενός οριζόντιου καλά  οργανωμένου, λειτουργικού, πανευρωπαϊκά διασυνδεδεμένου ενεργειακού συστήματος, χωρίς τον άναρχο, ασυντόνιστο, σπάταλο  γραφειοκρατικό και ενεργοβόρο τρόπο λειτουργίας του παρελθόντος, συγκροτημένο σε μια ενιαία εσωτερική ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας, ικανή να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες της ηπείρου, φιλική προς το περιβάλλον, την αειφόρο ανάπτυξη μιας ενεργειακά ενωμένης Ευρώπης.

Στοιχεία του Ευρωπαϊκού ενεργειακού συστήματος

• Η Ε.Ε εισάγει σήμερα  το 53% της ενέργειάς της, με κόστος 400 δισεκατομμύρια €, ενώ  παραμένει ο μεγαλύτερος σε παγκόσμιο επίπεδο εισαγωγέας ενέργειας, με μια αγορά πεντακοσίων εκατομμυρίων καταναλωτών.

• Έξη κράτη μέλη της εξαρτώνται από έναν και μόνο εξωτερικό προμηθευτή για το σύνολο των εισαγωγών ΦΑ , ενώ κάθε πρόσθετη αύξηση κατά 1% της εξοικονόμησης ενέργειας, επιφέρει μείωση των εισαγωγών ΦΑ κατά 2,6%.

• Το 75% των κατοικιών της Ε.Ε είναι ενεργειακά μη αποδοτικές, με σημαντικό ενεργειακό κόστος.

• Το 94% των μεταφορών εξαρτώνται από πετρελαϊκά προϊόντα, εκ των οποίων το 90% είναι εισαγόμενα.

• Διαθέτει 120 δισεκατομμύρια € για επιδοτήσεις ετησίως στον τομέα της ενέργειας, χωρίς όλες να είναι πλήρως δικαιολογημένες.

• Έως το 2020 πρέπει να επενδυθεί πάνω από 1 τρισεκατομμύριο € για τις ανάγκες αναδιάρθρωσης και ανανέωσης του ενεργειακού τομέα. Ποσό που ανοίγει ορέξεις παρεμβάσεων κυρίαρχων στην ενέργεια συμφερόντων

• Οι τιμές χονδρικής της ηλεκτρικής ενέργειας στις ευρωπαϊκές χώρες διατηρούνται σε χαμηλά επίπεδα αλλά εξακολουθούν να είναι 30% υψηλότερες από τις αντίστοιχες των ΗΠΑ. Οι τιμές λιανικής  θα κινούνται ανοδικά (μέχρι το 2030).

• Από το 2012 οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας μετά τους φόρους αυξήθηκαν επί πλέον  κατά μέσο όρο 5%, ενώ η προμήθεια, η κατανάλωση  του ΦΑ, παρουσιάζουν μεγάλες αποκλίσεις   μεταξύ των επί μέρους ενεργειακών συστημάτων των κρατών μελών.

• Οι τιμές χονδρικής του ΦΑ εξακολουθούν να είναι υπερδιπλάσιες εκείνων των ΗΠΑ., ενώ οι τιμές χαμηλής παρουσιάζουν μεγάλες διαφοροποιήσεις. Η διαφορά τιμών της ενέργειας σε σχέση  με άλλες οικονομίες, έχει επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας και ιδίως των ενεργοβόρων βιομηχανιών.

• ΟΙ ευρωπαϊκές επιχειρήσεις στον τομέα των ΑΠΕ, έχουν συνδυασμένο ετήσιο κύκλο εργασιών 129 δισεκατομμύρια € και απασχολούν πάνω από 1 εκατομμύριο άτομα.

ΟΙ εταιρείες της Ε.Ε κατέχουν μερίδιο 40% του συνόλου των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας για τις τεχνολογίες των ΑΠΕ.

Πορεία προς την Ενεργειακή Ένωση

Από τα οραματικά στοιχεία του σχεδιασμού της Ενεργειακής Ένωσης αλλά και την σημερινή ενεργειακή πραγματικότητα στην Ένωση, απαιτούνται: 

• Διαμόρφωση μια ολοκληρωμένης ενεργειακής στρατηγικής για την προσέγγιση του οράματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και κατάλληλες παρεμβάσεις για την  διασφάλιση της πορεία της, με ασφάλεια στον εφοδιασμό και αναζήτηση περισσοτέρων της μιας πηγής  προμήθειας ενέργειας, χαμηλό κόστος παραγωγής ενέργειας χωρίς άνθρακα.

• Πλήρως ενοποιημένο, διασυνδεδεμένο και ασφαλές ευρωπαϊκό σύστημα ενέργειας.

• Σταθερή προώθηση της ενεργειακής απόδοσης, βασικού πυλώνα μετριασμού της ζήτησης και της μείωσης του ενεργειακού κόστους.

• Απαλλαγή της οικονομίας από τις ανθρακούχες εκπομπές με τη δυναμική διείσδυση των ΑΠΕ.

• Αναβάθμιση της έρευνας, της καινοτομίας και της  ταχύτερης προώθησης των νέων τεχνολογιών αποθήκευσης ενέργειας.

• Βελτίωση του κόστους παραγωγής και διανομής και κατ’ επέκταση της  ανταγωνιστικότητας της ενιαίας εσωτερικής ενεργειακής αγοράς.

 Ασφάλεια και διαφοροποίηση  πηγών, προμηθευτών, οδών εφοδιασμού.

Η Ε.Ε παραμένει μια ευάλωτη περιοχή στις εξωτερικές ενεργειακές κρίσεις. Για να εξασφαλισθεί η διαφοροποίηση του εφοδιασμού της, στο πιο κρίσιμο καύσιμο το ΦΑ, πρέπει να εντατικοποιηθούν οι εργασίες στο Νότιο Διάδρομο μετά και την απόφαση της Ρωσίας να καταργήσει τον Διάδρομο South Stream, ώστε να δοθεί στις χώρες της Κεντρικής Ασίας η δυνατότητα να εξάγουν ΦΑ στην Ευρώπη. Στη Βόρεια Ευρώπη η ασφάλεια του εφοδιασμού ενισχύεται σημαντικά από τη δημιουργία κόμβων υγροποιημένου ΥΦΑ που  λειτουργούν με πολλούς προμηθευτές. Η πολιτική αυτή συνδυάζεται με τις νέες γεω-ενεργειακές εξελίξεις και την αναδυόμενη  ενεργειακή περιφέρεια της Βόρειας Αμερικής. Την επιλογή της προώθησης των κόμβων ΥΦΑ ως πολιτική ενίσχυσης της ασφάλειας του εφοδιασμού,  πρέπει να ακολουθήσουν τόσο η Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη όσο και η περιοχή της Μεσογείου στην οποία βρίσκεται υπό κατασκευή κόμβος ΥΦΑ.

Στο πλαίσιο της αναζωογόνησης της ενεργειακής διπλωματίας η Ε.Ε χρησιμοποιεί όλα τα οικεία μέσα εξωτερικής πολιτικής για να συνάψει στρατηγικές εταιρικές σχέσεις στον τομέα της ενέργειας με χώρες της περιφέρειας παραγωγής και διαμετακόμισης, που αποκτούν όλο και μεγαλύτερη σημασία, όπως η Αλγερία, η Τουρκία, το Αζερμπαϊτζάν το Τουρκμενιστάν, η Μέση Ανατολή, η Αφρική, η Νορβηγία, οι ΗΠΑ και ο Καναδάς. Ακόμα πρέπει η  Ε.Ε να εξετάσει το ενδεχόμενο επαναπροσδιορισμού των σχέσεων με τη Ρωσία, με βάση ισότιμους όρους και την τήρηση των κανόνων της Ε.Ε (ασφάλεια, προστασία του περιβάλλοντος, ανταγωνισμό) προς το αμοιβαίο συμφέρον και των δύο πλευρών. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται από την  Ε.Ε στην Ουκρανία ως σημαντική χώρα διαμετακόμισης που σήμερα αποτελεί  θέατρο εμφύλιου πολέμου.

Παράλληλα, η ανάπτυξη της εσωτερικά παραγόμενης ενέργειας, συμβάλλει στη μείωση της εξάρτησης της Ευρώπης από τις εισαγωγές. Η αναφυόμενη ενεργειακή ανάπτυξη αποτελείται κυρίως από ΑΠΕ που συμβάλλουν στην απαλλαγή της Ευρώπης από τις ανθρακούχες εκπομπές, πέρα από τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας. Η Ε.Ε εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές πυρηνικών καυσίμων και συναφών υπηρεσιών, αφού κράτη μέλη  συμπεριλαμβάνουν την πυρηνική ενέργεια στο ενεργειακό μείγμα τους. Προβάλλεται η πρόθεση να ενισχυθούν  οι απαιτήσεις του θεσμικού πλαισίου για τα έργα και την ασφάλεια των πυρηνικών εγκαταστάσεων σύμφωνα με τη διεθνή Συνθήκη Ευρατόμ, ενώ μεγάλες χώρες της Ένωσης έχουν διακόψει την κατασκευή πυρηνικών σταθμών παραγωγής (Γερμανία).

Με δεδομένη την εξάρτηση της Ένωσης από τις εισαγωγές και τις προκλήσεις της παγκόσμιας προσπάθειας για την κλιματική αλλαγή, είναι αναγκαίο να ληφθούν πρόσθετα μέτρα και για τη μείωση της κατανάλωσης πετρελαίου. Οι τιμές πετρελαίου είναι σήμερα χαμηλές λόγω της πλεονάζουσας παραγωγής (σχιστολιθικό πετρέλαιο (Shale gas), σε συνδυασμό με τη μείωσης της κατανάλωσης  και την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης. Πλανάται όμως στον ευρωπαϊκό ορίζοντα και η επιλογή της εξόρυξης πετρελαίου και ΦΑ από μη συμβατικές πηγές, όπως το σχιστολιθικό πετρέλαιο και ΦΑ, υπό τον όρο ότι θα αντιμετωπιστούν ικανοποιητικά τα προβλήματα αποδοχής από την κοινωνία οι σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις.    

Όσον αφορά τις διακυβερνητικές συμφωνίες με τρίτες χώρες, αυτές διενεργούνται βάσει της απόφασης 994/2012/ΕΕ όπου οι έλεγχοι συμμόρφωσης διενεργούνται μετά τη σύναψη της συμφωνίας. Στην πράξη η επαναδιαπραγμάτευση των συμφωνιών αυτών όταν αποκλίνουν από τους κανόνες της Ε.Ε μετά τις υπογραφές, είναι πολύ δύσκολη. Στο μέλλον η Επιτροπή διεκδικεί εγκαίρως και σε πρώιμο στάδιο,  ενημέρωση ή συμμετοχή στις διαπραγματεύσεις για τις διακυβερνητικές συμφωνίες. Η Επιτροπή προτίθεται να επανεξετάσει την απόφαση για τις διακυβερνητικές συμφωνίες και να προτείνει εναλλακτικές δυνατότητες, για να διασφαλιστεί η τήρηση των κανόνων της εσωτερικής αγοράς και τα κριτήρια ασφάλειας του εφοδιασμού αλλά και να εκφράζεται στο μέλλον η Ε.Ε με μια φωνή στις διαπραγματεύσεις με τις τρίτες χώρες, αφού οι συνθήκες δεν προβλέπουν  κοινή ενεργειακή πολιτική (άρθρο 194 των ΣΛΕΕ)

Πολλά κράτη σήμερα δεν διαθέτουν επαρκές πλαίσιο για την ασφάλεια του εφοδιασμού. Απαιτείται για αυτό συνεργασία με τα κράτη μέλη, ώστε  να καθοριστεί ένα φάσμα αποδεκτών επιπέδων κινδύνου διαταραχών του εφοδιασμού και να προωθηθεί μια αντικειμενική, πανενωσιακή, τεκμηριωμένη αξιολόγηση της κατάστασης στα κράτη μέλη σχετικά με την ασφάλεια του εφοδιασμού. Για το σκοπό αυτό, πρέπει να ληφθούν υπόψη οι διασυνοριακές ροές, η μεταβλητή παραγωγή ενέργειας από  τις ΑΠΕ, οι δυνατότητες αποθήκευσης ενέργειας, η αξιολόγηση επάρκειας του ήδη λειτουργούντος περιφερειακού συστήματος ( ERI, European Region Initiatives), οι δυνατότητες της αναπτυσσόμενης ενεργειακής απόδοσης και η ανταπόκριση  από την πλευρά της ζήτησης, η προοπτική της ευρωπαϊκής εσωτερικής αγοράς ενέργειας.

Ενοποιημένη εσωτερική αγορά ενέργειας

Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια, το ενεργειακό σύστημα της Ευρώπης εξακολουθεί να υπολειτουργεί. Η σημερινή οργάνωση της αγοράς δεν οδηγεί σε επαρκείς επενδύσεις, ενώ η συγκέντρωση της αγοράς διατηρείται μαζί με τον ανύπαρκτο  ανταγωνισμό και τις αυξήσεις των τιμών στη λιανική, που εξακολουθούν να αποτελούν πρόβλημα. Η αγορά ενέργειας είναι ακόμη κατακερματισμένη και ανολοκλήρωτη.

Τα ευρωπαϊκά συστήματα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας και ΦΑ και ιδίως οι διασυνοριακές διασυνδέσεις δεν επαρκούν(είναι < του 10%) ώστε να είναι δυνατή η εύρυθμη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς ενέργειας, όπως και η σύνδεση των εναπομενουσών ενεργειακών νησίδων  στο κύριο δίκτυο ηλεκτρισμού και ΦΑ

Στην ηλεκτρική ενέργεια έχει τεθεί ειδικός στόχος για τις διασυνδέσεις, να κατασκευαστούν  σε ποσοστό  10%, του πλήθους των εγκατεστημένων υποδομών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας των κρατών μελών έως το 2020, ενώ προετοιμάζεται  πρόταση για αύξηση του ποσοστού στο 15% μέχρι το 2030. Από το τρέχον έτος 2015 (στο τέλος), πέραν των ήδη θεσμοθετημένων φορέων και ρυθμίσεων διαχείρισης και εποπτείας της αγοράς, που διαχειρίζονται, εξισορροπούν,  και εμπορεύονται τις διασυνοριακές ροές ηλεκτρικής ενέργειας και του ΦΑ (ACER, CEER, ENTSO E-G, RAE), προετοιμάζεται  ένα επί πλέον, πρόσθετο μέτρο. Θα συγκαλείται σε ετήσια βάση ειδικό φόρουμ, όλων των συμμετεχόντων στην ενέργεια, για τον καλύτερο  συντονισμό της λειτουργίας  της ανάπτυξης, και της πλήρους εφαρμογής των ενεργειακών κανόνων διαχείρισης των δικτύων, της ροής της δυναμικότητας και των εμπορικών συναλλαγών. Ειδικότερα συζητείται να ενισχυθεί η ρύθμιση της ενιαίας αγοράς σε κλίμακα ολόκληρης της Ε.Ε, με σημαντική ενίσχυση της εξουσίας του Οργανισμού Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών(ACER), ώστε να επιβλέπει αποτελεσματικά την ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς, τη δημιουργία και την ασφαλή λειτουργία του διασυνδεδεμένου συστήματος, την εφαρμογή των κωδίκων δικτύου, προκειμένου να επιτυγχάνεται η ομαλή εναρμόνιση των  ροών της ηλεκτρικής ενέργειας και του ΦΑ μεταξύ των διαφόρων δικτύων μεταφοράς  και να επιλύονται όλα τα διασυνοριακά ζητήματα της ομαλής λειτουργίας της ενιαίας εσωτερικής αγοράς, που πρέπει να αντιμετωπίζονται με ασφαλή, αξιόπιστο και τρόπο.

Το 2014 προσδιορίστηκαν επίσης 33 έργα υποδομών ζωτικής σημασίας (μεταξύ των οποίων και δύο ελληνικού ενδιαφέροντος) από τα 248 έργα κοινού ενδιαφέροντος, για τη βελτίωση της ασφάλειας του εφοδιασμού και την καλύτερη διασύνδεση των ενεργειακών αγορών. Για τη μετάβαση σε ένα ασφαλές και βιώσιμο ενεργειακό διασυνδεδεμένο  ενεργειακό σύστημα, θα απαιτηθούν σημαντικές επενδύσεις ύψους 200 δισεκατομμυρίων € ετησίως για την επόμενη δεκαετία, εξ ’ου και το ενδιαφέρον των επιχειρηματικών συμφερόντων

Η ολοκλήρωση της αγοράς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ απαιτεί ευέλικτες αγορές, τόσο από την πλευρά της προσφοράς όσο και της ζήτησης, εντός και πέραν των συνόρων των κρατών μελών. Τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει επομένως να εξελιχθούν σημαντικά. Είναι αναγκαίο να διευρυνθούν  οι δυνατότητες αποκεντρωμένης παραγωγής και διαχείρισης από την πλευρά της ζήτησης, συμπεριλαμβανομένων των ενδοημερήσιων αγορών (πέραν των αγορών της προηγούμενης ημέρας και των προθεσμιακών αγορών), να αναπτυχθούν νέες συνδέσεις μεταφοράς ηλεκτρισμού υπερυψηλής τάσης μεγάλων αποστάσεων(400, 700 KV), νέα δίκτυα προσέγγισης των σημείων παραγωγής των ΑΠΕ  και νέες τεχνολογίες αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας.

Η Επιτροπή έχει καθορίσει κατευθυντήριες γραμμές και κανόνες  για να περιοριστούν οι ασυντόνιστες και κατακερματισμένες δημόσιες παρεμβάσεις στην ενεργειακή αγορά ή  οι ασυντόνιστοι μηχανισμοί στήριξης των ΑΠΕ, γεγονός που προκαλεί ερωτηματικά  αφού το ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο δεν αποκλείει της δημόσιες παρεμβάσεις  αν δεν παραβιάζουν τον ανταγωνισμό, και αφού σε ορισμένες περιπτώσεις κυρίως στα μικρότερα κράτη μέλη, οι παρεμβάσεις αυτές παρά τις επιπτώσεις τους στην ανταγωνιστικότητα, είναι αναγκαίες και δικαιολογημένες για την αντιμετώπιση αδυναμιών και στρεβλώσεων της αγοράς. Οι μηχανισμοί παρέμβασης για τη στήριξη της ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ και οι επιδοτήσεις πρέπει για την ομαλοποίηση του ανταγωνισμού μετά την ταχεία διείσδυση των ΑΠΕ να καταργηθούν σταδιακά. Σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των σωστών επενδυτικών μηνυμάτων θα διαδραματίσει επίσης ένα αναμορφωμένο σύστημα εμπορίας εκπομπών CO₂  (ΣΕΔΕ).

Σημαντική πρέπει να είναι η μέριμνα για την βελτίωση της διαφάνειας στη σύνθεση των τιμών και του κόστους της ενέργειας, με την ανάπτυξη τακτικής και διεξοδικής παρακολούθησης  των τιμών. Απαιτείται τακτική  σύνταξη και υποβολή εκθέσεων μεταξύ όλων των ενδιαφερομένων (Stake holders)  σχετικά με τις επιπτώσεις του κόστους και των τιμών της ενέργειας στην ανταγωνιστικότητα. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στις δημόσιες παρεμβάσεις, όπως τα ρυθμιζόμενα τιμολόγια. Επίσης  οι πολιτικές φορολογίας της ενέργειας και οι επιπτώσεις τους  στους μηχανισμούς τιμολόγησης, συμπεριλαμβανομένων και των ελλειμμάτων που προκαλούνται από τις στρεβλώσεις των αγορών.

Στις  ιδιαίτερα ευάλωτες περιφέρειες της Κεντρικής και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης απαιτείται η βελτίωση της τεχνολογικής μέριμνας, της αλληλεγγύης και της εμπιστοσύνης, προκειμένου να μελετηθούν και να αναπτυχθούν ρυθμίσεις συνεργασίας που θα συμβάλλουν στην επιτάχυνση της καλύτερης ενσωμάτωσης αυτών των αγορών στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας ώστε να βελτιωθεί η συνοχή, η ρευστότητα και  η αντοχή του ενιαίου ενεργειακού συστήματος, που θα καταστήσει δυνατή την πλήρη αξιοποίηση του δυναμικού ενεργειακής απόδοσης και των ΑΠΕ της κάθε περιοχής και της Ευρώπης στο σύνολό της.

Νέα συγκροτημένη αντιμετώπιση των καταναλωτών

Για την προστασία των καταναλωτών, πρέπει να εφαρμόζονται  και να επιβάλλονται πλήρως, οι ισχύοντες ευρωπαϊκοί κανόνες της ενεργειακής αγοράς στα κράτη μέλη. Οι περιφερειακές και τοπικές αρχές θα πρέπει να λαμβάνουν μέτρα στήριξης ώστε να παρέχονται στους καταναλωτές κατανοητές και εύκολα προσβάσιμες πληροφορίες, εύχρηστα εργαλεία και οικονομικά κίνητρα για την εξοικονόμηση ενέργειας.

Οι έξυπνες τεχνολογίες  θα βοηθήσουν τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις παροχής ενεργειακών υπηρεσιών να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες, που προσφέρονται στην αγορά ενέργειας μέσω της ανάληψης του ελέγχου της κατανάλωσης της ενέργειας  τους (συμμετοχή, αυτοματοποίηση, αλλαγή προμηθευτή, και ενδεχομένως της παραγωγής ενέργειας για ίδια χρήση). Με τον τρόπο αυτό θα αυξηθεί η ευελιξία στην αγορά και θα δοθεί η δυνατότητα να μειωθούν οι χρεώσεις στους λογαριασμούς των καταναλωτών.

Παράλληλα πρέπει να ενθαρρυνθεί η τυποποίηση και η προώθηση  σε εθνική εμπορική εξάπλωση, των ευφυών μετρητών και η ανάπτυξη έξυπνων δικτύων και έξυπνων συσκευών, ώστε να ανταμείβεται η εξοικονόμηση και η ευέλικτη χρήση της ενέργειας που θα υποκαταστήσει την μέχρι πρότινος ανάγκη  της χρήσης των ρυθμιζόμενων τιμολογίων το οποία  χρησιμοποιήθηκαν για την προστασία των νοικοκυριών.

Η ενεργειακή πενία που πλήττει τους ευρωπαίους καταναλωτές  επηρεάζει αρνητικά τις συνθήκες διαβίωσης και την υγεία. Η ενεργειακή πενία μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με συνδυασμό μέτρων κυρίως στον κοινωνικό τομέα και υπό την αρμοδιότητα των αρχών σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Εάν παρασχεθεί μέσω αγοράς ενέργειας, θα μπορούσε να εφαρμοσθεί με μηχανισμούς όπως το τιμολόγιο αλληλεγγύης, ή η έκπτωση στους ενεργειακούς λογαριασμούς. Το κόστος των μηχανισμών αυτών πρέπει να καλυφθεί συλλογικά με διαφάνεια και προσεκτικά  από τους μη επιλέξιμους καταναλωτές, ώστε το συνολικό κόστος να διατηρηθεί σε χαμηλά επίπεδα και να περιοριστούν οι στρεβλώσεις της αγοράς που προκύπτουν από την εφαρμογή ρυθμιζόμενων τιμών(π.χ να μην αυξηθούν περαιτέρω τα ελλείμματα λόγω αύξησης των τιμών στα κράτη μέλη).

Συμβολή της ενεργειακής απόδοσης.

Η Ε.Ε έθεσε σε ευρωπαϊκό επίπεδο ενδεικτικό στόχο της βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης τουλάχιστον στο 27% το 2030. Ο στόχος αυτός θα επανεξετασθεί το 2020, με απώτερο στόχο το 30% μετά το 2030. Η ενεργειακή απόδοση πρέπει να αντιμετωπιστεί ως πηγή ενέργειας από μόνη της, η οποία αντικειμενικά  αντιπροσωπεύει την αξία της ενέργειας που εξοικονομείται. Μέσω της νομοθεσίας για την επισήμανση της ενεργειακής απόδοσης (ενεργειακή κλάση) και τον οικολογικό σχεδιασμό, οι καταναλωτές,  αν ενημερωθούν σωστά, μπορεί να κάνουν κατάλληλες (χαμηλής κατανάλωσης) επιλογές συσκευών ή να αλλάξουν προμηθευτή ή να διαπραγματευτούν νέους όρους σύνδεσης. Μολονότι όλοι οι οικονομικοί τομείς πρέπει να λάβουν μέτρα για την αύξηση της αποδοτικότητας στην κατανάλωσή της ενέργειας, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στους τομείς με τεράστιο δυναμικό ενεργειακής απόδοσης, ιδίως στον τομέα των μεταφορών και των κτιρίων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η θέρμανση και η ψύξη στις οποίες χρησιμοποιείται μεγάλο μέρος των ευρωπαϊκών εισαγωγών ΦΑ. Βελτίωση της αποδοτικότητας της ενέργειας, στους τομείς αυτούς, μπορεί να επιτευχθεί με την εφαρμογή της τηλεθέρμανσης και της τηλεψύξης.

Στις μεταφορές αναλογεί στην Ευρώπη πάνω από το 30% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας. Η αξιοποίηση του δυναμικού ενεργειακής απόδοσης στις μεταφορές προϋποθέτει την αυστηροποίηση των προτύπων εκπομπών CO₂ των αυτοκινήτων και των ημιφορτηγών μετά το 2020, τη λήψη μέτρων για την αύξηση της απόδοσης καυσίμου και τη μείωση των εκπομπών CO₂  των βαρέων επαγγελματικών οχημάτων και λεωφορείων. Θα πρέπει ακόμη να προωθηθεί η καλύτερη διαχείριση της κυκλοφορίας με την αξιοποίηση των μέσων σταθερής τροχιάς.

Απαιτείται επίσης η απαλλαγή του τομέα μεταφορών από τις ανθρακούχες εκπομπές, αφού  εξακολουθεί  να χρησιμοποιεί καύσιμα προϊόντα  πετρελαίου είναι επιτακτική. Θα απαιτήσει όμως τον σταδιακό μετασχηματισμό ολόκληρου του συστήματος μεταφορών(ηλεκτροκίνηση), την αύξηση των εναλλακτικών καυσίμων και την ανάπτυξη εναλλακτικών τρόπων μεταφοράς, με χαμηλότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, όπως σιδηροδρομικές, θαλάσσιες και εσωτερικές πλωτές μεταφορές.

Η ηλεκτροκίνηση  των μεταφορών αποτελεί σημαντική επιλογή για να επαλειφθεί η εξάρτηση από το πετρέλαιο και να απαλλαγούν οι μεταφορές από τις ανθρακούχες εκπομπές, ιδίως οι οδικές μεταφορές (για μικρές και μεσαίες αποστάσεις). Η Ευρώπη πρέπει να επισπεύσει την ηλεκτροκίνηση του στόλου των αυτοκινήτων και άλλων μέσων μεταφοράς και να αποκτήσει ηγετική θέση στους τομείς της ηλεκτροκίνησης και των τεχνολογιών  αποθήκευσης ενέργειας, πριν καταφθάσει στην Ευρώπη το πρώτο κινέζικο ηλεκτρικό αυτοκίνητο.

Ενωσιακή πολιτική για το κλίμα.

Με ανακοίνωσή της η Ε.Ε,  «Η πορεία προς το Παρίσι», παρουσιάζει λεπτομερώς  τη πρότασή της στην επικείμενη διάσκεψη για το κλίμα το Δεκέμβριο του 2015. Σχετικά με το κλίμα και την ενέργεια με ορίζοντα το 2030,  προβλέπει  δέσμευση της Ε.Ε για τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στο έδαφός της κατά τουλάχιστον 40% σε σύγκριση με το 1990. Πρόκειται για μια φιλόδοξη συμβολή στις διεθνείς διαπραγματεύσεις με στόχο την επίτευξη δεσμευτικής συμφωνίας για το κλίμα το 2015. Οι εκπρόσωποι της Ε.Ε θα συνομιλήσουν και με άλλες οικονομίες του πλανήτη ώστε να τους πείσουν να συμμεριστούν τις φιλοδοξίες της Ευρώπης.

Ο ακρογωνιαίος λίθος της ευρωπαϊκής πολιτικής για το κλίμα παραμένει η εύρυθμη λειτουργία του συστήματος εμπορίας εκπομπών της Ε.Ε. Το υπό τροποποίηση σύστημα εμπορίας εκπομπών της Ε.Ε θα καθορίζει εύλογες τιμές για τις εκπομπές άνθρακα και θα προωθεί οικονομικά αποδοτικές μειώσεις των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Το σύστημα εμπορίας εκπομπών θα είναι προσανατολισμένο να εκπληρώσει πλήρως το ρόλο του ως τεχνολογικά ουδέτερου, οικονομικά αποδοτικού, και ενωσιακής κλίμακας παράγοντα προώθησης επενδύσεων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Μέσω της διαμόρφωσης των τιμών σε επίπεδο Ε.Ε, το εν λόγω σύστημα ενισχύει τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς ενέργειας και τονώνει τη διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και άλλων τεχνολογιών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και υψηλής ενεργειακής απόδοσης. Για τους τομείς που δεν καλύπτονται από το σύστημα εμπορίας εκπομπών πρέπει να καθαριστούν εθνικοί στόχοι, ενώ ο τομέας της γης  και της δασοκομίας θα ενσωματωθεί στο πλαίσιο της Ε.Ε για  το 2030.          

Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας

Η Ε.Ε έχει θέση στόχο το μερίδιο της ενέργειας από ΑΠΕ, που θα καταναλώνεται στην Ε.Ε το 2030 να ανέρχεται τουλάχιστον στο 27%. Ωστόσο πρέπει να υπερνικηθούν δυσκολίες για να επιτευχθεί ο στόχος του 27%. Η προσαρμογή των αγορών στις ανανεώσιμες πηγές συνεπάγεται, ότι  τα υφιστάμενα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας, των οποίων ο σχεδιασμός και η διαχείριση εξυπηρετούν τη συμβατική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε εθνικό πλαίσιο, δεν είναι τα πλέον ενδεδειγμένα για ένα μέλλον όπου η παροχή από ΑΠΕ θα αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία και η εξισορρόπηση της δυναμικότητας θα είναι αναγκαία για την αντιστάθμιση της εγγενούς μεταβλητότητάς τους.

Στις αποφάσεις επενδύσεων στον τομέα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι πραγματικά επικρατούσες φυσικές συνθήκες από πλευράς διαθεσιμότητας πόρων και δικτύου, η αποδοχή από το κοινό των σχετικών επιλογών, η τοποθεσία της κατανάλωσης, τα διοικητικά και χωροταξικά εμπόδια. Επίσης σημαντικό πεδίο αποτελεί η ανάπτυξη νέων υποδομών, ιδίως διασυνδέσεων και δικτύων προσέγγισης στα σημεία παραγωγής, και ομαλοποίησης των συστημάτων μεταφοράς και διανομής λόγω της μεταβλητότητας της Ενέργειας από ΑΠΕ, σε συνδυασμό με τη σταδιακή και ομαλή μείωση του κόστους της ενσωμάτωσή τους  στην εσωτερική αγορά.

Η Ε.Ε πρέπει να προωθήσει τις επενδύσεις σε προηγμένα και αειφόρα εναλλακτικά καύσιμα, μεταξύ άλλων και στις διεργασίες παραγωγός βιοκαυσίμων 2^ης και 3^ης γενιάς και στη βιοοικονομία γενικότερα. Θα διατηρήσει έτσι την τεχνολογική και βιομηχανική υπεροχή της και θα επιτύχει τους στόχους της για την αλλαγή του κλίματος, συνυπολογίζοντας τον αντίκτυπο της βιοενέργειας στο περιβάλλον, στη χρήση γης και στην παραγωγή τροφίμων.            

Έρευνα  καινοτομία και ανταγωνιστικότητα

Μια νέα στρατηγική πρέπει να επεξεργαστεί η Ε.Ε για να κερδίσει τις μάχες, της καινοτομίας, των νέων τεχνολογιών και της ανταγωνιστικότητας αφού  δεν αντιμετωπίζεται ο παγκόσμιος  ανταγωνισμός  και το  χαμηλό κόστος παραγωγής των αναπτυσσόμενων χωρών με νεοφιλελεύθερα αφηγήματα, ενώ οι ευρωπαϊκές κοινωνίες αδυνατούν  να ανταγωνιστούν και να πιέσουν αποτελεσματικά τις χώρες που αναπτύσσονται ταχέως την τελευταία τριακονταετία, μετά την εκρηκτική εξάπλωση της παγκοσμιοποίησης και το χαμηλό κόστος παραγωγής που ισχύει σε αυτές τις χώρες.

Προκειμένου η Ενεργειακή Ένωση να κατακτήσει την πρώτη θέση παγκοσμίως στον τομέα των ΑΠΕ. πρέπει να αποκτήσει νέα δυναμική  και πρωτοποριακό ρόλο στην Έρευνα και την Καινοτομία  (Ε & Κ), στη High tech τεχνολογία ενέργειας, στις απαραίτητες λύσεις της αποθήκευσης ενέργειας, στην καινοτόμο Ερευνητική προσπάθεια με στόχο να κατακτήσει, από διαφορετικό δρόμο την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Προοπτική σημαντική για να εξελιχθεί η Ενεργειακή Ένωση σε κινητήρια δύναμη για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης, να διαδραματίσει ρόλο στην ανάπτυξη νέου πλαισίου παραγωγής και κατανάλωσης βασισμένο στις ΑΠΕ και στις τεχνολογίες έξυπνων δικτύων, έξυπνων σπιτιών και έξυπνων  μετρητών,  στις καθαρές μεταφορές, στο μείγμα καυσίμου που θα είναι απαλλαγμένο από ανθρακούχες εκπομπές αερίων, στην απόρριψη της πυρηνικής ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρισμού, στη μείωση του ενεργειακού κόστους και των τιμολογίων των νοικοκυριών.

Για να επιτευχθεί η νέα ευρωπαϊκή προσέγγιση στην Ε & Κ στην ενέργεια πρέπει να επισπευτεί ο μετασχηματισμός του ευρωπαϊκού ενεργειακού συστήματος, που έχει καθυστερήσει λόγω της σύγκρουσης του ενεργειακού λόμπυ συμφερόντων μπροστά στην προοπτική υψηλών κερδών. Για να διασφαλιστεί η προοπτική που διανοίγεται από τις επικείμενες αλλαγές του ενεργειακού συστήματος πρέπει:

• Να αποκτήσει η Ε.Ε την πρώτη θέση παγκοσμίως όσον  αναφορά την ανάπτυξη της επόμενης γενιάς τεχνολογιών ΑΠΕ, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής και της χρήσης βιομάζας και βιοκαυσίμων νέας γενιάς φιλικών προς το περιβάλλον.

• Να προωθήσει και να διευκολύνει τη συμμετοχή των καταναλωτών στην ενεργειακή μετάβαση της ενέργειας χωρίς άνθρακα, μέσω των έξυπνων δικτύων, των έξυπνων οικιακών συσκευών των έξυπνων πόλεων, και των συστημάτων οικιακού αυτοματισμού.

•  Να αναπτύξει  αποδοτικά ενεργειακά συστήματα και να αξιοποιήσει την τεχνολογία  και την ενεργειακή απόδοση για να καταστεί το κτηριακό απόθεμά της ενεργειακά ουδέτερο.

• Να δημιουργήσει πιο βιώσιμα και λιγότερο ρυπογόνα συστήματα μεταφορών, με την ανάπτυξη και την εγκατάσταση σε μεγάλη κλίμακα καινοτόμων τεχνολογιών (π.χ ηλεκτροκίνηση) και υπηρεσιών(συντονισμένες και πρωτοπόρες μαζικές και όχι ατομικές μεταφορές) για την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης, τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

• Να αναδειχτεί στη Συνέλευση του Παρισιού το Δεκέμβριο σε ηγεμονική και πρωτοπόρα δύναμη, για το κλίμα που δεσμεύεται να αλλάξει τα ενεργειακά δεδομένα του πλανήτη και να προστατεύσει το κοινό σπίτι της ανθρωπότητας τη Γή, που ως κλειστό σύστημα  κινδυνεύει να απολέσει την ικανότητα αναπλήρωσης των φυσικών και ενεργειακών πόρων της.

Ν.Κ 24/08/2015