Γεωπολιτικές και γεωενεργειακές εξελίξεις

Είναι πλέον ορατή η διεθνής κινητικότητα, σε γεωπολιτικό και ενεργειακό επίπεδο, που επηρεάζει καταλυτικά τις παγκόσμιες, ευρωπαϊκές και εσωτερικές  εξελίξεις.

Μετά τη χρηματοοικονομική κρίση του 2008, που οι επιπτώσεις της συνεχίζουν να επηρεάζουν τις οικονομικές εξελίξεις στις αναπτυγμένες χώρες σε Ευρώπη και ΗΠΑ, απειλείται για μια ακόμη φορά η ειρήνη, η ασφάλεια και η ευημερία του κόσμου και  ο πλανήτης δοκιμάζεται ξανά:

•Με την ενεργοποίηση της διάσπαρτης πυριτιδαποθήκης της Μέσης και  Άπω Ανατολής.

•Την επιχειρούμενη διεθνώς προσπάθεια, ενεργειακής μετάβασης από τα ορυκτά καύσιμα στις νέες εναλλακτικές μορφές ενέργειας.

•Τις αναδυόμενες νέες ψυχροπολεμικές μορφές στις σχέσεις μεταξύ Δύσης και Ανατολής, με αιχμή  γεωπολιτικές τριβές και ενεργειακούς ανταγωνισμούς.

•Τη διεθνοποιημένη πλέον τρομοκρατία των τζιχαντιστών που κλιμακώνεται, με αποκρουστικές μορφές, σε ενεργειακά ευαίσθητες περιοχές.  

•Την πολύμορφη ένταση, που προκαλεί  σε παγκόσμιο επίπεδο η κλιματική αλλαγή.

Γεωπολιτική και Ενεργειακή κινητικότητα

Η παγκόσμια γεωπολιτική κινητικότητα προκαλεί σοβαρές εξελίξεις και στον ενεργειακό τομέα:

•Γεωπολιτικές κρίσεις σε περιοχές ενεργειακού ενδιαφέροντος, που εκτείνονται από τη Λατινική Αμερική (Βραζιλία, Βενεζουέλα, Αργεντινή)  έως την Νοτιοανατολική Ασία (Ουκρανία, Μέση Ανατολή, Συρία, Ιράκ, Λιβύη, Αφγανιστάν) και  δοκιμάζουν τα όρια της αντοχής της ανθρωπότητας, στους κρίσιμους τομείς της ασφάλειας και της ενέργειας.

•Πολεμικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ και των συμμάχων τους  κατά πετρελαϊκών εγκαταστάσεων που ελέγχονται από το νέο  «Ισλαμικό κράτος».

•Αναρχία στις περιοχές των κοιτασμάτων πετρελαίων, Ιράκ. Λιβύης,  διαφοροποιήσεις και νέες ισορροπίες στο Ιράν.

•Προσπάθεια αναβίωσης του ψυχρού πολέμου στα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης, στην Ουκρανία, που είναι κρίσιμος ενεργειακός κόμβος και  εγκυμονεί σταδιακή μείωση της ροής του ΦΑ προς την Ευρώπη, συνεπεία της διένεξης ΗΠΑ- Ρωσίας- Ε.Ε στη περιοχή της Ουκρανίας

•Ενεργή ανάμειξη των ΗΠΑ, στα ευρωπαϊκά γεωπολιτικά και ενεργειακά γίγνεσθαι της Ευρώπης, οι οποίες  επιχειρούν να ηγεμονεύσουν, για μία ακόμη φορά, στις εξελίξεις και  να καλύψουν το παραλυτικό πολιτικό κενό κάτω από τη νέα  Γερμανική ηγεμονία που επηρεάζει αρνητικά την Ευρώπη.  

•Η ανάδειξη της Κίνας στη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, βάση τη αγοραστικής δυνατότητάς της, η οποία καταναλώνει μεγάλες ποσότητες ρυπογόνων ορυκτών καυσίμων, επιδιώκοντας ταυτόχρονα λιγότερο ρυπογόνο ενεργειακό καύσιμο από το ΦΑ της Ρωσίας.

Τα αποτελέσματα όλων αυτών των εξελίξεων, μπορούν να γίνουν κατανοητά, από την έκταση και το βάθος που επιδρούν στο πλανητικό επίπεδο και τα πραγματικά γεγονότα που τα συνοδεύουν, όπως:

•Η αποδυνάμωση της ισχύος των αναπτυγμένων δυτικών κοινωνιών και η απώλεια μεριδίων τους στο διεθνή καταμερισμό εργασίας, που επιδρά και στην ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού τους.

•Η ανάδειξη των αναπτυσσόμενων χωρών (BRICS) σε ισχυρούς πλανητικού επιπέδου παίκτες και στην αντίστοιχη αύξηση των ενεργειακών απαιτήσεών τους. Η τακτική του  Ρώσου Πρόεδρου Βλαδιμίρ Πούτιν που κραδαίνει ως όπλο «τον εξαγώγιμο ρωσικό χειμώνα» στην Ευρώπη, που θα προκαλέσουν  οι κλειστές στρόφιγγες του ΦΑ. 

•Η προκλητική επιθετικότητα του νέου μορφώματος των τζιχαντιστών  του ISIS, που επιχειρούν να ελέγξουν περιοχές ενεργειακών κοιτασμάτων, για τις επιδιώξεις τους. Όλα αυτά μαζί δοκιμάζουν την ήδη αποδυναμωμένη δυτική κυριαρχία και την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού των αναπτυγμένων χωρών, με πολύπλευρο τρόπο.

Μετάβαση σε εναλλακτικές πηγές

Η διαρκώς εντεινόμενη αύξηση των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα του πλανήτη και η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 0,8 βαθμούς κελσίου, επιβεβαιώνεται με τις  επιπτώσεις του κλίματος, προκαλεί νέες διαφωνίες μεταξύ των ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών, και νέες  αντιπαραθέσεις για τον τρόπο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Ταυτόχρονα ξεσηκώνει εκατομμύρια διαδηλωτές, ανά τον κόσμο με μαζικές κινητοποιήσεις. Πρόσφατα πραγματοποιήθηκαν περισσότερες από 2500 κινητοποιήσεις σε όλο τον πλανήτη, με αιχμή τους 300.000 διαδηλωτές στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης. Οι πολίτες του κόσμου απαιτούσαν με τις εκδηλώσεις τους  από τους ηγέτες που βρίσκονταν στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή, να αντιμετωπίσουν το κρίσιμο αυτό για την ανθρωπότητα και τον πλανήτη πρόβλημα, με την απαραίτητη σοβαρότητα.

Η επιχειρούμενη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στις εναλλακτικές μορφές ενέργειας, με τη συμβολή και των νέων τεχνολογιών αιχμής, τροποποιεί το παγκόσμιο επενδυτικό ενδιαφέρον για την ενεργειακή προοπτική του πλανήτη και συνθέτει ένα καινούργιο αλλά ασταθές και μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό και ενεργειακό σκηνικό για την Ευρώπη και κατ’ επέκταση και για τη χώρα μας.

Πρόσφατα το επενδυτικό πετρελαϊκό Fund Rockefeller που ελέγχει τη Standard Oil ανακοίνωσε ότι αποσύρει τις επενδύσεις του που σχετίζονται με τα ορυκτά καύσιμα ύψους 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Πρόσφατες έρευνες Αμερικανικών Πανεπιστημίων αλλά και εκτιμήσεις από την IPCC του ΟΗΕ, επιτάσσουν τη μείωση των παγκόσμιων εκπομπών ρύπων στο 50% μέχρι το 2050.

Κλιματική Αλλαγή

Όμως οι εκπομπές αερίων έχουν αυξηθεί κατά 61% σε σχέση με το 1990 και συνεχίζουν να αυξάνονται παρά τους χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης των βιομηχανικών χωρών. Την ίδια ώρα ο Αύγουστος του 2014 ήταν ο θερμότερος από καταβολής μετρήσεων και η μέση θερμοκρασία του πλανήτη έχει ανέβει κατά 0,8 βαθμούς με τις συνακόλουθες επιπτώσεις στην αύξηση της στάθμης των νερών και την πολύ μεγαλύτερη αύξηση της θερμοκρασίας σε κάποιες ευπαθείς περιοχές. Αν η κατάσταση αυτή συνεχιστεί η μέση θερμοκρασία θα φτάσει σε υψηλότερα επικίνδυνα επίπεδα αύξηση>+2 βαθμούς κελσίου.

Αναλυτές της διεθνούς φήμης μελετητικής και ερευνητικής εταιρείας Carbontracker, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η διαπιστωμένη αύξηση της θερμοκρασίας θα περιορίσει υποχρεωτικά  την άντληση υδρογονανθράκων. Μεγάλες εταιρείες όπως η Shell και η ExxonMobil απάντησαν ότι η αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού και η οικονομική ανάπτυξη θα οδηγήσουν στην πλήρη αξιοποίηση των κοιτασμάτων τους. Δηλαδή θα ασκήσουν την οικονομική ισχύ τους για να ψηθεί ο πλανήτης μια ώρα αρχύτερα.

Η συγγραφέας Ναόμι Κλάιν που στο νέο της βιβλίο για την Κλιματική αλλαγή, ασκεί δημοσίως κριτική και στο ΣΥΡΙΖΑ για την ενεργειακή πολιτική του, θεωρεί την κλιματική αλλαγή ως το  μεγαλύτερο έγκλημα του καπιταλισμού και εκτιμάει ότι η αντιμετώπισή της, απαιτεί μια διαφορετική οικονομία από τη σημερινή, που ευνοεί τους ενεργειακούς κολοσσούς.

Τι γίνεται στη χώρα μας

Η πολυδιάστατη κρίση που μαστίζει την Ελλάδα και η αναζήτηση προτύπου επανεκκίνησης  της οικονομίας και διεξόδου της από τη βαθιά ύφεση, διατηρεί στο επίκεντρο των εξελίξεων την ενεργειακή πολιτική. Τα συγκριτικά  πλεονεκτήματα σε εγχώριες πηγές ενέργειας, συμβατικές και εναλλακτικές (ήλιος, αέρα, λιγνίτης) και η επίλυση του  καθολικού ενεργειακού  αιτήματος της ελληνικής κοινωνίας για  φτηνή και καθαρή ενέργεια, συντηρούν ένα διαρκή στόχο βελτίωσης της ενεργειακής υποδομής της χώρας. Παρόλα αυτά τα κόμματα της διαχείρισης της εξουσίας (ΠΑΣΟΚ και ΝΔ), οδηγούν το ενεργειακό οικοδόμημα της χώρας από το ένα στο άλλο αδιέξοδο από την αλλοπρόσαλλη και κοντόφθαλμη  πολιτική τους που εφάρμοσαν με εναλλαγές για μια 25ετία. Στη περίοδο της κρίσης, έχουν αναπτυχθεί τρείς απόψεις. Η μία που θεωρεί ότι τα μελλοντικά κοιτάσματα υδρογονανθράκων, μπορεί με την αξιοποίησή τους να δώσουν τη λύση στην ενεργειακή άνθιση της χώρας και κατ’ επέκταση επιτυχία, οικονομική, αναπτυξιακή και δημοσιονομική.

Η άλλη άποψη που ήδη δρομολογήθηκε με υπερφίαλους και ανορθολογικούς σχεδιασμούς ήταν η λύση της «πράσινης ενέργειας» που υπονομεύτηκε από την αρχή της ανάπτυξής της, και η τρίτη, εξίσου υπεραισιόδοξη,  ήταν η ανάδειξη της Ελλάδας σε σημαντικό ενεργειακό κόμβο διαμετακόμισης και συμβολής στην ενεργειακή τροφοδότηση της Ευρώπης, άρα συμμέτοχος στην ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της, που θα  αναβαθμίσει και την ίδια την Ελλάδα γεωπολιτικά στον σημαντικό και κρίσιμο για την ανάπτυξη τον ανταγωνισμό και το περιβάλλον, ευρωπαϊκό ενεργειακό πεδίο.

Αν αναλύσουμε το εσωτερικό ενεργειακό σύστημα της χώρας. Τις αντιφάσεις του, τις καθυστερήσεις και τις ανάγκες του. Τις συνθήκες ελευθερίας  με τις οποίες καλείται να λειτουργήσει εντός του αναπτυσσόμενου και εξελισσόμενου πεδίου της ενιαίας ευρωπαϊκής εσωτερικής αγοράς ενέργειας. Το ασταθές και αβέβαιο παγκόσμιο ενεργειακό γίγνεσθαι, όπως αυτό  διαμορφώνεται σήμερα. Με την απροσδιόριστη  Ρωσική γεωπολιτική και ενεργειακή πολιτική στην Ουκρανία. Τις ισορροπίες και τους αστάθμητους παράγοντες στο Ιράν και το Ιράκ στο τομέα του φυσικού αερίου. Τις αναφυόμενες νέες ευρωπαϊκές ενεργειακές ανάγκες και τις προσπάθειες της Ευρώπης για διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας και την απεξάρτηση της τροφοδότησης της από μια μόνη πηγή. Τις νέες  αναζητήσεις ορυκτών καυσίμων στο Αζερμπαϊτζάν και  στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο που βρίσκονται σε εξέλιξη με ορίζοντα δεκαπενταετίας. Τους νέους υπό συμβολαιοποίηση και κατασκευή αγωγούς μεταφοράς Φυσικού Αερίου στη ΝΑ Ευρώπη (TAP, IGB) και την προσαρμογή του ITG σε αγωγό ανάστροφης ροής, για να διασυνδεθεί  η Ελλάδα με τα διευρωπαϊκά δίκτυα, που λειτουργούν πλέον με αγωγούς αμφίδρομης ροής. Τη μεγιστοποίηση των αποθηκευτικών εγκαταστάσεων υγροποιημένου ΦΑ στη χώρα μας, μπορεί υπό προϋποθέσεις να καταστεί η Ελλάδα ένας από τους βασικούς κόμβους μεταφοράς και εμπορίας  Φυσικού Αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο.

Όθεν, οι σημερινές συνθήκες διευκολύνουν την αναβίωση του εναλλακτικού σχεδίου διαμετακόμισης ΦΑ μέσω Ελλάδας μια και η η χώρα μας από ευρωπαϊκή σκοπιά είναι ο πιο αξιόπιστος εταίρος, στην ασταθή περιοχή της εγγύς Ανατολής και της Μεσογείου, συγκριτικά με την Τουρκία το Ισραήλ και την Κύπρο. Δεν πρέπει να υποτιμηθεί όμως ότι με τις επικείμενες έρευνες στα ελληνικά «οικόπεδα» που ενδεχομένως να πυροδοτήσουν μελλοντικά, ευρύτερες εξελίξεις και τριβές που συνδέονται με τον μελλοντικό προσδιορισμό των θαλάσσιων ζωνών(ΑΟΖ) στην περιοχή και η χώρα να  να μπορέσει να τις αντιμετωπίσει με ευνοϊκό τρόπο υπέρ των ελληνικών και ευρωπαϊκών συμφερόντων, αφού αντικειμενικά συνδέονται με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν όλα τα κράτη  της Ευρώπης, στο πλαίσο της οποίας η Ελλάδα οφείλει να βρεί και να προωθήσει τη δική της ισορροπία για την ενεργειακή μετάβαση στιςνέες συνθήκες.