Διέξοδος η δημοκρατική φορολογική μεταρρύθμιση

Η καναδός δημοσιογράφος Naomi Klein σε ένα από τα καλύτερα οικονομικά βιβλία του 21^ου αιώνα, το 2007, ακριβώς πριν από το ξέσπασμα της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής κρίσης στις ΗΠΑ, περιέγραψε λεπτομερώς τις πολιτικές μηχανορραφίες και τον «ανθρώπινο φόρο αίματος» που απαιτείται, για να επιβληθούν ανήθικες και ταξικά προσανατολισμένες νεοφιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές. Σύμφωνα με την αναδιανεμητική  πολιτική προς όφελος των κερδών του «σοκ και δέος», που εφαρμόστηκε τις δύο τελευταίες δεκαετίες  του 90 και 2000, ανατράπηκαν οι   εισοδηματικές ισορροπίες σε ολόκληρες περιφέρειες του πλανήτη. Στο Μεξικό το 1994, στην Ασιατική οικονομία το 1997, στη Ρωσία το 1998, στο Ιράκ το 2001, στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης στη συνέχεια και τελικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μετά την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση του 2007.

Η παρουσίαση της νεοφιλελεύθερης οικονομικής θεωρίας από τη Naomi Klein ήταν εντυπωσιακή. Ανέλυσε το συνδυασμό των ιδεολογιών του ελεύθερου εμπορίου (βλέπε εκτεταμένη φοροδιαφυγή και φοροαπαλλαγή) και της παγκοσμιοποίησης (βλέπε αδιαφανή  διακίνηση κεφαλαίων), οι οποίες συνθέτουν αποτελεσματικά την επιθετικότητα και την αποτελεσματικότητα του νεοφιλελεύθερου αφηγήματος, που αποβλέπει στη λεηλασία της διεθνούς δημόσιας περιουσίας και στην απομάστευση των εισοδημάτων των εργαζομένων και των νοικοκυριών, μέσω της εκμετάλλευσης και της φοροδιαφυγής προς όφελος των πλουσίων.

Η πολιτικές αυτές πήραν εκρηκτικές διαστάσεις μετά την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση και την παραλίγο κατάρρευση του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος αρχής γενομένης από τις ΗΠΑ. Τότε, το 2008 ασκήθηκαν ακραιφνείς κεϋνσιανές πολιτικές και διατέθηκαν πολλά δισεκατομμύρια δολάρια στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, που θύμιζαν πολιτική υπαρκτού σοσιαλισμού, προκειμένου να διασωθούν οι τράπεζες του Βορρά που παρέπαιαν επικίνδυνα. Έκτοτε όλα ξεχάστηκαν και βρέθηκε τρόπος να μεταφερθούν τα βάρη από τις αναδιαρθρώσεις των τραπεζών, στα κράτη  και στη συνέχεια με τις περίφημες «δημοσιονομικές προσαρμογές» να φορτωθούν από κράτη στα νοικοκυριά.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ε.Ε

Τα τελευταία στοιχεία της Ε.Ε το 2014, δείχνουν ανάγλυφα τη συνεχώς επιδεινούμενη οικονομική κατάσταση του μεγαλύτερου μέρους των ευρωπαίων πολιτών, που αποτέλεσαν τα τελευταία θύματα της νεοφιλελεύθερης επιθετικότητας. Στασιμότητα, αβεβαιότητα ως προς την προοπτική, με εξαίρεση την οικονομική ευρωστία της Γερμανίας, υψηλή ανεργία, ιδίως στις χώρες του Νότου και διαρκής εξασθένιση της εσωτερικής ζήτησης, ως αποτέλεσμα της υποχώρησης της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών, που προκάλεσαν οι πολιτικές λιτότητας και οι νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις. Όμως όλα δείχνουν ότι οι εγκλωβισμένες σε αυτή την αδιέξοδη πολιτική ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, μετά και τα αποτελέσματα των ευρωπαϊκών εκλογών, θα συνεχίσουν τις ίδιες πολιτικές. Το πρόβλημα επομένως στην Ευρώπη παραμένει. Με συνθήκες στασιμότητας, ύφεσης, ανεργίας και μειωμένης αγοραστικής δύναμης, αποδείχτηκε, για μια ακόμη φορά, ότι η προώθηση νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων και δημοσιονομικών προσαρμογών είναι κοινωνικά επώδυνες, διευρύνουν τις κοινωνικές ανισότητες και προκαλούν αναδιανομή εισοδημάτων προς όφελος των πλουσίων. Το πρόβλημα αυτό της αναδιανομής του εισοδήματος και των κοινωνικών ανισοτήτων που προκαλούνται εξαιτίας της αναδιανομής, αποτελεί σήμερα στην παγκόσμια οικονομία το μείζον, άλυτο και συνεχώς διογκούμενο πρόβλημα. Άλυτο διότι το πανίσχυρο νεοφιλελεύθερο οικοδόμημα δεν εννοεί να αλλάξει πολιτική εισοδημάτων και οδηγεί την παγκόσμια κοινωνία στα βράχια, ενώ την ίδια ώρα το 10% του πλανήτη καρπούται το 90% του εισοδήματος που παράγεται διεθνώς.

Λόγω τις σημασίας και της σπουδαιότητας σε πλανητικό επίπεδο, της ευρωπαϊκής οικονομίας, πολλοί οικονομολόγοι και ερευνητές, παρακολουθούσαν και παρακολουθούν ακόμη, την κρίση του  διεθνούς χρηματοοικονομικού συστήματος και ιδιαιτέρως της Ευρώπης, μετά τον κίνδυνο κατάρρευσης του ευρώ, και αναζητούν διεξόδους που θα μπορούσαν να βγάλουν τη παγκόσμια οικονομία  από το τέλμα της αβεβαιότητας, της στασιμότητας, της λιτότητας και των τεράστιων κοινωνικών ανισοτήτων. Ανάλογες προσπάθειες είχαν επιχειρηθεί από την αρχή της  δεκαετίας του 70 στις ΗΠΑ μετά την κατάργηση του συστήματος της συναλλαγματικής ισοτιμίας του Bretton Woods. Ακριβώς το  ίδιο συμβαίνει και σήμερα, από τα οικονομικά   και κοινωνικά αδιέξοδα που προκάλεσε  η νεοφιλελεύθερη λαίλαπα. Μετά από μερικά χρόνια ευφορίας μέσω του δανεισμού και της ανεξέλεγκτης διόγκωσης των δημόσιων ελλειμμάτων, μια νέα πρωτόγνωρη και βίαιη αναδιανομή εισοδημάτων παγιώθηκε.

Η παρέμβαση του James Tobin

Το 1971 υπό την προεδρία του Richard Nixon καταργήθηκε στις ΗΠΑ το σύστημα συναλλαγματικών ισοτιμιών του Bretton Woods  που είχε  βάση το χρυσό, το  δολάριο αναδείχτηκε αρχικά κυρίαρχο  αποτέλεσε τη νέα βάση αναφοράς των συναλλαγματικών ισοτιμιών αλλά και των διαταραχών από τις συναλλαγματικές κρίσεις που δεν έχουν κοπάσει μέχρι σήμερα. Τότε  ένας νομπελίστας οικονομολόγος, ο James Tobin συνέλαβε το πρόβλημα της ασύδοτης λειτουργίας του δολαρίου και των τραπεζών  στις διεθνείς συναλλαγές και πρότεινε ένα νέο διεθνές σύστημα ισοτιμιών,   σταθερό και λειτουργικό, που όμως προϋπέθετε μια  συμφωνημένη παγκοσμίως φορολογική επιβάρυνση στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές συναλλαγές. Προφανώς η πρότασή του έπεσε στο κενό έστω και αν συζητήθηκε και συντηρήθηκε ως πρόταση διεξόδου και άρσης, ως ένα βαθμό, των ανισοτήτων του πλανήτη, από Αριστερές και προοδευτικές δυνάμεις ανά τον κόσμο.

Το 2001 μετά την κρίση της δεκαετίας του 90 στη Λατινική Αμερική, στην Ασιατική οικονομία  και στη Ρωσία, ο J. Tobin, επανήλθε με νέα πρόταση επίσης απλή και εφαρμόσιμη. Κάθε χρηματοπιστωτική  συναλλαγή  σε διεθνή κλίμακα να επιβαρύνεται με μικρό φορολογικό βάρος π.χ 0,5% που θα συγκεντρώνεται υπό την αιγίδα και τη διαχείριση αξιόπιστου  διεθνούς οργανισμού, πχ του ΟΗΕ, και θα αξιοποιείται για την μείωση των ανισοτήτων και για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας φτώχειας. Η πρόταση αυτή κατατέθηκε τυπικά  ως δυνατότητα στις Βρυξέλλες  και στο G20 από την ευρωπαϊκή ελίτ, αλλά δέχτηκε λυσσασμένη επίθεση από τις αγορές και  τα κέντρα εκπομπής των νεοφιλελεύθερων πολιτικών, της Wall Street  και του City. Μάλιστα η κ Μέρκελ απείλησε προς στιγμήν ότι θα τον εφαρμόσει μονομερώς τη Γερμανία. Δυστυχώς και η νέα πρόταση του J.Tobin ξεχάστηκε τελικώς και παρέμεινε ως «τυπική πρόταση» που συμπλήρωνε τις οικονομικές προτάσεις των Αριστερών Ευρωπαϊκών Κομμάτων και των συνδικαλιστικών οργανώσεων.

Η πρόταση του Thomas Piketty.

O Thomas Piketty είναι ένας φέρελπις νέος, Γάλλος οικονομολόγος, που έγραψε πρόσφατα ένα βιβλίο το «Κεφάλαιο του 21^ου αιώνα» Η κεντρική ιδέα του νέου συγγράμματος του κεφαλαίου, βασίζεται στην εκτίμηση  ότι η απόδοση του κεφαλαίου είναι υψηλότερη των ρυθμών ανάπτυξης στις σύγχρονες δυτικές οικονομίες και οδηγεί στη σταδιακή αύξηση της συγκέντρωσης του πλούτου.

Η συγκέντρωση αυτή του πλούτου συνεπάγεται διεύρυνση των ανισοτήτων, η οποία αν συνεχιστεί ανεξέλεγκτη με τους σημερινούς ξέφρενους ρυθμούς εκμετάλλευσης, έως το 2050 θα επιστρέψουμε στα επίπεδα εισοδήματος και στις ανισότητες της βικτοριανής εποχής (1837-1901).Η Ευρώπη δηλαδή  θα γυρίσει δύο αιώνες πίσω και ποιος ξέρει που θα επιστρέψει ο υπόλοιπος κόσμος.  Ο T Piketty τεκμηριώνει επίσης στο βιβλίο του ότι η συγκέντρωση πλούτου αποτελεί εγγενές στοιχείο και όχι σύμπτωμα του χρηματοοικονομικού καπιταλισμού και πρέπει να αντιμετωπιστεί με την επιβολή ενός παγκόσμιου φόρου στον πλούτο. Διαφορετικά η ανθρωπότητα θα καταλήξει σε ακραίες κοινωνικές ανισότητες, κραυγαλέα ανοίγματα  και περιορισμένη κινητικότητα μεταξύ των εισοδημάτων των τάξεων, ανεπίστρεπτων εισοδηματικών καταστάσεων και προφανώς θα προκαλέσει ακραίες αντιδημοκρατικές εξελίξεις στα καπιταλιστικά συστήματα διακυβέρνησης.

Το βιβλίο μελέτη του Γάλλου οικονομολόγου που βαπτίστηκε «το σύγχρονο Καπιταλιστικό Κεφάλαιο του 21^ου αιώνα», αναδεικνύει με τεκμηριωμένο τρόπο την εκρηκτική αύξηση των οικονομικών ανισοτήτων και  για αυτό σύντομα μετατράπηκε σε παγκόσμιο και διάσημο εκδοτικό φαινόμενο.

Ήταν αυτονόητο ότι θα δεχόταν λυσσαλέες επιθέσεις ( από FT, καθηγητές εμπειρογνώμονες κ.α), ενώ ταυτόχρονα  πυροδότησε πόλεμο  μεταξύ των νεοφιλελεύθερων και κεϋνσιανών οικονομολόγων. Κατηγόρησαν τον T Piketty ότι ο ισχυρισμός του, ότι το πλουσιότερο 10% των Βρετανών  κατέχει το 70% του πλούτου της χώρας, δεν ευσταθεί και αντιπαραθέτουν άλλα στοιχεία, βάσει των οποίων το πλουσιότερο 10% κατέχει μόνο το 44% του πλούτου. Σύμφωνα όμως με τον Paul Krugman  «το  βιβλίο του T Piketty θα αλλάξει όχι μόνο τον τρόπο που βλέπουμε την οικονομική επιστήμη, αλλά  και τον τρόπο που σκεπτόμαστε για την κοινωνία».

Η αρνητική οικονομική και κοινωνική πορεία της πιο προωθημένης περιφερειακής ολοκλήρωσης της Ε.Ε την τελευταία δεκαετία, δικαιώνει πανηγυρικά τον Γάλλο οικονομολόγο και δικαιολογεί τις επιθέσεις  που δέχτηκε από τα διεθνή νεοφιλελεύθερα κέντρα. Μένει τώρα η Ευρωπαϊκή Αριστερά να αναδείξει και να προωθήσει  την ιδέα ότι «αλλαγή δεν γίνεται στην Ευρώπη» με τις επικίνδυνες και αδιέξοδες πολιτικές της λιτότητας, της μείωσης της φορολογίας υπέρ του πλούτου και της συμπίεσης των εισοδημάτων των νοικοκυριών. Η μελέτη του T Piketty έδωσε τη χαριστική βολή στο ήδη θνησιγενές νεοφιλελεύθερο αφήγημα. Μένει να ανατραπούν οι πολιτικοί συσχετισμοί στην Ευρώπη πράγμα δύσκολο προφανώς, αν δε προωθηθεί και εμπεδωθεί η εναλλακτική πρόταση της Ευρωπαϊκής Αριστεράς που θα εμπεριέχει με σαφήνεια πρόταση για ένα ευρωπαϊκό δημοκρατικό φορολογικό σύστημα. Προς τα εκεί πρέπει «να βαρέσουν όλα τα σφυριά»