Δημοκρατικός Δρόμος για το Σοσιαλισμό

Ο  Δημήτρης Μπελαντής εξαίρετος σύντροφος από τα παλιά, και διακεκριμένος νομικός, έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο «Αριστερά και εξουσία» και υπότιτλο, «ο Δημοκρατικός δρόμος για το Σοσιαλισμό». Ο τίτλος του βιβλίου αλλά και ο υπότιτλος κυρίως είναι πολύ επίκαιρος. Προσωπικώς δεν χρειάζεται να διαβάσω το βιβλίο του Δ. Μπελαντή για να διαπιστώσω την ποιότητα και το βάθος της σκέψης του συγγραφέα, διότι  γνωρίζω το πρόσωπο, τις απόψεις του και το σπουδαιότερο, το θέμα που πραγματεύεται, που είναι για μένα βίωμα ζωής και στράτευσης στην Αριστερά. Η Αριστερά  του Δημοκρατικού Δρόμου, είναι ίσως σε ευρωπαϊκό επίπεδο η σημαντικότερη ριζοσπαστική, θεωρητική επεξεργασία που μας κληροδότησε το πάλαι ποτέ ευρωκομμουνιστικό κίνημα. Μετά από πενήντα και πλέον δεκαετίες στράτευσης  στην Αριστερά και  μετά από τις συγκλονιστικές εξελίξεις της κατάρρευσης του πρώην υπαρκτού σοσιαλισμού δεν έχω ακόμη συναντήσει μια ανάλογη ριζοσπαστική, επαναστατική και συγκροτημένη θεωρητική άποψη για το όραμα του σοσιαλισμού με ελευθερία, δημοκρατία και αυτοδιαχείριση.

Με τις σκέψεις  αυτές, παρακολούθησα μια παρουσίαση του βιβλίου που έγινε την Κυριακή 04/05/2014 στο Κόκκινο από δύο νέους αριστερούς δημοσιογράφους μαζί με τον συγγραφέα. Όμως δεν ήταν μόνο η παρουσίαση του βιβλίου που με ώθησε να γράψω το σημερινό σημείωμα. Έχω και άλλες προσλαμβάνουσες για το σοβαρό αυτό ζήτημα.

Μια πρώτη εντύπωση που αποκόμισα  από την παρουσίαση του βιβλίου, ήταν η άγνοια των νέων δημοσιογράφων Δεν θέλω εδώ να σημειώσω ότι εμφανίστηκαν κάπως ενοχλημένοι από τον υπότιτλο του βιβλίου «Δημοκρατικός δρόμος», που τον τοποθέτησαν με τις «εκτιμήσεις» τους περίπου στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας. Ο συγγραφέας βεβαίως προσπάθησε να τους εξηγήσει τι ακριβώς περιγράφει αυτός ο όρος, που τοποθετημένος δίπλα στη φράση «σοσιαλισμός με ελευθερία και δημοκρατία» συγκροτεί  και σκιαγραφεί, ένα αριστερό όραμα, ότι πιο επαναστατικό, ριζοσπαστικό έχει να επιδείξει διαχρονικά το ευρωπαϊκό μαρξιστικό και κομμουνιστικό κίνημα, που παραμένει πάντα επίκαιρο, ιδιαιτέρως σήμερα στην Ευρώπη και στην Ελλάδα.

Είναι αυτονόητο ότι το όραμα αυτό στις σημερινές συνθήκες της νεοφιλελεύθερης ηγεμονίας και της εγκατάλειψης των στοιχειωδών δημοκρατικών ελευθεριών, για την πλήρη επιβολή του νεοφιλελεύθερου αφηγήματος, ο όρος «Δημοκρατικός δρόμος για το σοσιαλισμό» φαντάζει εξωπραγματικός και υπερφίαλος και άρα δεν εναρμονίζεται με τις επιδιώξεις της λεγόμενης «ανατρεπτικής  Αριστεράς» και για αυτό είναι εκτός  πραγματικότητας!

Ας δούμε όμως πιο συγκεκριμένα ποιος είναι τέλος πάντων αυτός ο Δημοκρατικός Δρόμος.

Η εμπειρία τριών αιώνων καπιταλισμού που ανακάλυψε, ξεσκέπασε και ξεγύμνωσε ο Μαρξ, μας έχει κληροδοτήσει, πέρα από τα εκτρώματά του και τη σκληρή επιθετικότητά του, και μερικά σημαντικά δημόσια αγαθά αξιοποιήσιμα και για το όραμα της Αριστεράς. Τους αγώνες για την ελευθερία, τη δημοκρατία, τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα, τα ιστορικά και τα νέα κοινωνικά κινήματα, το φεμινισμό, την επιστημονική και πολιτιστική πρόοδο, την ανείπωτη ευμάρεια σε πολλές περιοχές του κόσμου, κυρίως  στο Βορρά. Την επικοινωνιακή πολιτική που προβάλλει το σύστημα εντυπωσιακά και συγκαλύπτει τις μεγάλες αντιφάσεις που το μαστίζουν, όπως για παράδειγμα  σημείωσαν, επί των ημερών μας, ένας διακεκριμένος Ευρωπαίος οικονομολόγος ο Slavoj Zizek και η γνωστή δημοσιογράφος και συγγραφέας  του «Σοκ και  Δέος» Naomi Klein που περιέγραψαν  την κλιματική αλλαγή ως «τη μεγαλύτερη αποτυχία του καπιταλισμού της αγοράς στην Ιστορία».

Προφανώς η απογοήτευση των αριστερών στις σημερινές συνθήκες, πηγάζει εκ του γεγονότος ότι η επίθεση του σύγχρονου χρηματοοικονομικού καπιταλισμού, είναι τέτοια που δύσκολα μπορεί κανείς να διατηρήσει την πίστη του ότι ένα αριστερό όραμα μπορεί να συνδυαστεί με δημοκρατικό δρόμο. Κανείς προφανώς στις συνθήκες της κρίσης, δεν βλέπει τις αποτυχίες του ή τα αδιέξοδά του συστήματος, πού όμως  κάθε φορά έχει την ικανότητα να τα κρύβει και να  τα υπερβαίνει. Κραυγαλέο παράδειγμα  με τη χρηματοοικονομική κρίση του 2008, που γίναμε αυτόπτες μάρτυρες ενός  καπιταλισμού που μόλις και μετά βίας κατόρθωσε να  κρατήσει ανοιχτά τα μηχανήματα ανάληψης μετρητών των τραπεζών στις μητροπόλεις του, εγκατέλειψε το νεοφιλελεύθερο υπόδειγμα, υιοθέτησε το χυδαίο κρατισμό για να διασώσει τα τραπεζικά συστήματά του και επέστρεψε στο όραμά του, αφού φόρτωσε τα χρέη των τραπεζών στους λαούς του συστήματος. Γεγονός που εξηγείται με την ευελιξία  του συστήματος να αξιοποιεί τις δυνατότητες που του δίδονται, ακριβώς γιατί βρίσκεται στην εξουσία  και διαθέτει περισσότερα μέσα παρέμβασης από ότι η Αριστερά.

Τι κάνει η Αριστερά

Στην απέναντι όχθη η Αριστερά, προφανώς αντιμετωπίζει τα δικά της προβλήματα και τις δικές της αντιφάσεις. Ο ίδιος ο Μαρξ δεν θεώρησε ποτέ ότι ο σοσιαλισμός θα μπορούσε να πραγματωθεί υπό συνθήκες φτώχειας και εξαθλίωσης. Το ίδιο πίστευαν ο Λένιν και ο Τρότσκι Δεν μπορείς να αναδιοργανώσεις τον πλούτο προς όφελος όλων, αν υπάρχει εξαιρετικά λίγος πλούτος να αναδιανείμεις. Ούτε να υπόσχεσαι ότι θα έχεις ομαλή διακυβέρνηση μετά από μια κατάρρευση του συστήματος. Δεν μπορείς να καταργήσεις τις συγκρούσεις  με τις κοινωνικές τάξεις υπό καθεστώς βιοτικών στερήσεων, αφού τα προβλήματα που θα προκύψουν με την αλλαγή του συστήματος δεν θα τις εξαλείψουν ούτε το υπερβολικά ισχνό υλικό πλεόνασμα που θα διαθέτεις θα τις εξομαλύνει.

Το μόνο που θα καταφέρεις θα είναι ένα σοσιαλιστικοποιημένο καθεστώς στερήσεων. Τόσο απλά. Το παράδειγμα του πρώην υπαρκτού είναι πρόσφατο.

Επίσης οι Μαρξιστές ουδέποτε θεώρησαν ότι θα ήταν δυνατόν να πραγματωθεί ο σοσιαλισμός σε μία  μόνο χώρα.  Το κίνημα ή θα είναι διεθνές ή θα είναι ανεπαρκές,  αν όχι καταδικασμένο. Άλλωστε η οικοδόμηση μιας οικονομίας από πολύ χαμηλό επίπεδο, αποτελεί εξουθενωτικό και αποκαρδιωτικό εγχείρημα. Οι ιδεώδεις προδιαγραφές για την προώθηση του οράματος του σοσιαλισμού είναι, πριν από όλα, ειδικευμένος, μορφωμένος, πολιτικά   καλλιεργημένος κόσμος, ακραίοι και σταθεροί δημοκρατικοί θεσμοί, εξελιγμένη τεχνολογία, δια-φωτισμένες φιλελεύθερες παραδόσεις, ταξικά συνειδητοποιημένη κοινωνία, πολίτες άνδρες  και γυναίκες με παπούτσια και όχι ξυπόλητοι. Ή  αν δεν έχουν παπούτσια πρέπει να σπεύσουν  κάποιοι αρκετά εύποροι γείτονες να βοηθήσουν, που συμμερίζονται  τις ιδέες σου ή  εκφράζουν έμπρακτα την αλληλεγγύη τους

Προφανώς η οικοδόμηση του σοσιαλισμού δεν είναι ανέφικτη υπό δυσμενείς υλικές συνθήκες. Αλλά χωρίς επαρκείς υλικούς πόρους, πολιτική και πολιτιστική ανάταση, η οικοδόμηση σοσιαλιστικού καθεστώτος, όπως έδειξε η ζωή έχει την τάση να ακολουθεί στρεβλή πορεία, να ρέπει προς τον αυταρχισμό και να καταλήγει στην τερατώδη καρικατούρα του πρώην υπαρκτού σοσιαλισμού, ως σταλινισμός. Τέλος αν οικοδομούσες το σοσιαλισμό υπό συνθήκες ευμάρειας, πως θα μπορούσες, όπως επισημαίνει η σύγχρονη μαρξιστική σκέψη, να έχεις μια ταξική και πολυσύνθετη κοινωνία και μια σύγχρονη οικονομία χωρίς αγορές; Είναι αυτονόητο ότι οι αγορές θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν σε μια σοσιαλιστική οικονομία, στο λεγόμενο «σοσιαλισμό της αγοράς» ενσωματωμένο στο δημοκρατικό σοσιαλισμό, που οραματίζεται ένα μέλλον στο οποίο τα μέσα παραγωγής θα ανήκουν στην κοινωνία. Όμως και άλλοι αυτοδιοικούμενοι θεσμοθετημένοι συνεταιρισμοί, θα ανταγωνίζονται μεταξύ τους, στις επίσης  δημοκρατικά θεσμοθετημένες και όχι ασύδοτες αγορές.

Ο δρόμος μετάβασης

Είναι επίσης αυτονόητο ότι το όραμα του σοσιαλισμού με ελευθερία, δημοκρατία και αυτοδιαχείριση δεν μπορεί να προωθηθεί αν δεν εξασφαλισθεί δρόμος μετάβασης. Ο οποίος "δρόμος" δεν μπορεί να μοιάζει  ούτε με τη δημοκρατία της Βαϊμάρης, ούτε με την εμφυλιο-πολεμική Ελλάδα, ούτε  με τη σημερινή Ουκρανία. Η σημερινή Ευρώπη με τις δημοκρατικές κατακτήσεις των δύο επαναστάσεων, την αντιφατική ιστορική  διαδρομή της, που γέννησε δύο παγκόσμιους πολέμους, μια ένωση λαών και κρατών, με τις δημοκρατικές παραδόσεις και τον πολιτισμό της, αποτελεί το  ευνοϊκότερο καθεστώς για αλλαγές, κοινωνικό μετασχηματισμό και ασφαλή δρόμο μετάβασης για την προσέγγιση του οράματος του σοσιαλισμού.

Όλα  τα άλλα που ακούγονται για αναχωρητισμούς, για μοναχικούς δρόμους διεξόδων κάθε τύπου, για  ευθύνη του νομίσματος και όχι του συστήματος, για εθνοκεντρισμούς και ανατροπές εντός συνόρων, με  όχημα ένα στείρο κυβερνητισμό, αποτελούν επικίνδυνες και εξωπραγματικές αυταπάτες.

Ο Δημοκρατικός δρόμος για το σοσιαλισμό με  ελευθερία, δημοκρατία και αυτοδιαχείριση είναι  διαδικασία συνεχών κοινωνικών και πολιτικών αγώνων, συγκρούσεων, τομών και ρήξεων που σφυροκοπούν τα τοιχώματα του συστήματος μέχρι να το ανατρέψουν.!