Θεσμικό πλαίσιο εμπορικών οπτικοακουστικών μέσων

√ Διεθνείς εξελίξεις

•Σε μια εποχή οικουμενικών κρίσεων και μεγάλων παγκόσμιων προβλημάτων (παγκοσμιοποίηση, διεθνοποίηση της επικοινωνίας, πολύμορφη ανασφάλεια στον κόσμο, παγκόσμια διατροφικά προβλήματα, κλιματική αλλαγή, ενεργειακή κρίση κ.α.) ο ρόλος των ΜΜΕ παραμένει καθοριστικός.  H “ψηφιακή παραγωγή”, πέραν του Οπτικοακουστικού τομέα, προκαλεί επαναστατικές εξελίξεις στη λειτουργία και στη μετεγκατάσταση επιχειρήσεων. Ταυτόχρονα τα διεθνή  ΜΜΕ αποτελούν  το βασικό βραχίονα προβολής του υποδείγματος της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και καθορίζουν με τη ψηφιακή παραγωγή τον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας.

•Η ορμητική είσοδος του Διαδικτύου στην ενημέρωση, με τη δημιουργία των υπερεθνικών διαδικτυακών μέσων επικοινωνίας και ενημέρωσης, προκαλεί ακόμα μεγαλύτερες  αναδιαρθρώσεις. Ποτέ άλλοτε στην ιστορία τόσο πολλοί άνθρωποι δεν «βομβαρδίζονταν» με τόσες πολλές πληροφορίες. Τα  διακρατικά δίκτυα ενημέρωσης όπως το BBC, το Al Zazeera, το Russia Today αποτελούν μια νέα εντυπωσιακή εξέλιξη στο επικοινωνιακό περιβάλλον. Το ίδιο και οι διεθνείς ιδιωτικοί όμιλοι CNN, Euronews οι εξελιγμένες τεχνολογίες παρακολούθησης όπως το διαβόητο «Βιομετρικό Σύστημα Οπτικής Παρακολούθησης» που αναπτύσσουν με φρενήρη ρυθμό τα Συστήματα Ασφαλείας των ΗΠΑ και άλλων δυνάμεων,κ.α. Οι διεθνείς και  εγχώριοι ιστότοποι και τα κοινωνικά δίκτυα (twitter, Face Book, You Tube ), οι μηχανές αναζήτησης(Google, Yahoo, MSN  Τα γεγονότα (Οι περιφερειακοί πόλεμοι, τα θύματα στην Παλαιστίνη, στη Συρία, οι συγκρούσεις στις άλλες Αραβικές χώρες της άνοιξης  και στην Τουρκία, τα συγκλονιστικά γεγονότα της Ουκρανίας που πισωγυρίζουν την Ευρώπη και τον κόσμο  προς τις σκοτεινές περιόδους της Ιστορίας, οι μαζικές δολοφονίες νέων, η χρηματοπιστωτική κρίση, οι τρομοκρατικές ενέργειες, οι αεροπορικές και ναυτικές τραγωδίες, οι μεγάλες επιδημίες και καταστροφές,   κ.α.), υποσκελίζουν κάθε τοπική είδηση και επηρεάζουν τη ζωή των ανθρώπων σε παγκόσμιο επίπεδο. Ένα σημαντικό μέρος των αναγνωστών εγκαταλείπει τις εφημερίδες και στρέφεται στις ηλεκτρονικές εκδόσεις  και στη δωρεάν ενημέρωση.

• Ανακατατάξεις και προοπτικές του ψηφιακού τοπίου

Στο πλαίσιο του νέου  ψηφιακού επικοινωνιακού τοπίου, κυοφορούνται εκρηκτικές ανακατατάξεις αλλά και διανοίγονται ελπιδοφόρες προοπτικές και δυνατότητες, που προέρχονται από τις καινούργιες οπτικοακουστικές υπηρεσίες, σαν αποτέλεσμα και των νέων τεχνολογικών εφαρμογών των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνίας. Το Διαδίκτυο, τα  blogs, οι διαδικτυακές συσπειρώσεις πολιτών για τα ατομικά και εργασιακά δικαιώματα, τα εναλλακτικά δίκτυα πληροφόρησης, η Διαδικτυακή τηλεόραση και το Διαδικτυακό ραδιόφωνο, οι «on line» ηλεκτρονικές εφημερίδες  κ.ά., συνθέτουν ένα νέο τρόπο ταχύτατης επικοινωνίας, που αμφισβητεί ευθέως πλέον την πάλαι ποτέ κραταιά εξουσία του έντυπου τύπου και των παραδοσιακών Ραδιοτηλεοπτικών ΜΜΕ. Οι πληροφορίες σήμερα είναι διάσπαρτες παντού και προσιτές στον καθένα, στον κάθε συνδεδεμένο υπολογιστή σε κάθε κινητή ταμπλέτα, στο κινητό τηλέφωνο 3,4 G, σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου.

Μια νέα δημοσιογραφία του πολίτη αναδύεται και παρέχει πληροφορίες και οπτικό υλικό για διάφορα γεγονότα που συμβαίνουν ανά πάσα στιγμή στον πλανήτη. Αυτό που γεννιέται με το διαδίκτυο και τις νέες τεχνολογίες, είναι στην ουσία ένα καινούργιο μοντέλο επικοινωνίας, συνύπαρξης και συμμετοχής πολιτών, σε συνθήκες αυτονομίας και ελευθερίας της έκφρασης. Όμως η αντίληψη που υποθέτει ότι το διαδίκτυο μπορεί να υποκαταστήσει τη γνώση και τη σκέψη είναι λαθεμένη. Οι πληροφορίες και η δημοσιογραφία του πολίτη είναι χρήσιμες αν τις αναζητήσεις και τις αξιολογήσεις καταλλήλως και αν είσαι σε θέση να τις εντάξεις σε ένα ευρύτερο τεκμηριωμένο και διασταυρωμένο πλαίσιο. Σε αυτό το   πολύπλοκο νέο επικοινωνιακό τοπίο δεν λείπουν οι τριβές και οι αντιφάσεις. Ήδη  οργανώθηκε και γκρίζα περιοχή παράνομων και σκοτεινών δραστηριοτήτων το darknet που διαθέτει παράνομη μηχανή αναζήτησης για εγκληματικού χαρακτήρα δραστηριότητες, πορνογραφία, παιδεραστία τζόγο κ.α. Οι πρώτες αντιδράσεις των διαχειριστών της τεχνολογικής σύγκλισης, των παραδοσιακών media και των βιομηχανιών τους, μαζί με το παραγωγικό  δυναμικό των συγκροτημάτων των ΜΜΕ ήταν απαξιωτικές  έως και εχθρικές απέναντι στο Διαδίκτυο και τα Νέα Οπτικοακουστικά Μέσα. Ανησύχησαν καθώς ο ανταγωνισμός από το Διαδίκτυο ξεφεύγει ως ένα βαθμό από τον έλεγχό τους και αποβαίνει σταθερά εις βάρος τους. Η ηλεκτρονική πληροφορία όλο και διευρύνει τους ορίζοντές της, η ακρίβεια και η επαλήθευσή της γίνονται πιο περίπλοκες, η διείσδυσή της  στην κοινωνία παρουσιάζει εντυπωσιακές  επιδόσεις σε μεγάλη απόσταση  από ότι εμφανίζει η έγγραφη στα έντυπα. Επί πλέον τα παραδοσιακά μέσα αδυνατούν να κατανοήσουν το άνοιγμα ενός «νέου δημόσιου χώρου» και τη δυνατότητα δημιουργίας κοινοτήτων επικοινωνίας, διαλόγου και δράσης μέσα σε αυτόν.

• Τα προβλήματα και το μέλλον του διαδικτύου

Το διαδίκτυο έχει καταστεί ένα ουσιαστικό και μαζικό εργαλείο σε παγκόσμιο επίπεδο, τόσο για την ανάπτυξη της ελευθερίας της έκφρασης όσο και για την άνθηση νέων οικονομικών δραστηριοτήτων. Για αυτό και δεν πρέπει να υποτιμώνται οι επιδιώξεις και οι αναζητήσεις διεθνών οικονομικών και πολυεθνικών συμφερόντων για εμπορική και κερδοφόρα εκμετάλλευσή του.  H απλή μετάβαση στο Διαδίκτυο δεν αποτελεί από μόνη της λύση για εμπορική   αξιοποίηση.  Όταν όμως παρέχεται  με πλειάδα υπηρεσιών μέσω διαδικτύου, οι οποίες θα  προσελκύουν το κοινό και θα αποφέρουν διαφημιστικά κέρδη (τέχνη,  πολιτισμός, γνώση), τότε αποτελεί κερδοφόρο δραστηριότητα. Η πορεία ανάπτυξης του, στη σημερινή φάση, δρομολογείται μέσα από τα  συστήματα-μηχανές αναζήτησης, ιστoχώρους  κοινωνικής δικτύωσης  ( Google, MSN, Yahoo, YouTube, Face book, Twitter), ιστοσελίδες, εφημερίδες on line,  κ.α.

Λόγω της παγκόσμιας διάστασης του, της ταχύτατης εξέλιξής του και των τεχνικών ιδιαιτεροτήτων του, το διαδίκτυο δεν μπορεί να ενταχθεί σε εθνικό ρυθμιστικό δίκαιο. Οι διεθνείς πρωτοβουλίες που έχουν αναληφθεί από υπερεθνικούς οργανισμούς (ΟΗΕ, ΟΥΝΕΣΚΟ, ΟΟΣΑ, Συμβούλιο της Ευρώπης, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο) και αποσκοπούν στην θωράκιση της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθερίων καθώς και στην καταπολέμηση της εγκληματικότητας (παιδεραστία, ηλεκτρονική απάτη εγκληματικές και αυτοκτονικές παραινέσεις κ.α) μέσω διαδικτύου, συνθέτουν μια νέα πρόκληση στην οποία συγκρούονται, οι διεκδικήσεις για το απόλυτο δικαίωμα της ελευθερίας του διαδικτύου ως υπέρτερου αγαθού, με την απαίτηση των οργανωμένων κρατών να «προστατεύσουν» τα γενικά συμφέροντα των πολιτών τους.

Οι πρωτοβουλίες που αναπτύσσονται σε Ευρωπαϊκό επίπεδο για την κατάρτιση διεθνούς εμβέλειας «Χάρτας Θεμελιωδών Δικαιωμάτων στο Διαδίκτυο»  για την προστασία των προσωπικών δεδομένων  και της ιδιωτικής ζωής των χρηστών, της ελευθερίας έκφρασης και συνάθροισης και της ελευθερίας του Τύπου, καθώς και τη διασφάλιση του δικαιώματος των πολιτών στην πολιτική δράση, στην εκπαίδευση και τη μάθηση, στην κατάργηση των διακρίσεων στην πρόσβαση στο διαδίκτυο και στην καταπολέμηση του νέου ηλεκτρονικού αναλφαβητισμού του 21^ου αιώνα, αποτελούν δράσεις θετικού χαρακτήρα που διαμορφώνουν μια κοινωνικά αποδεκτή ισορροπία μεταξύ της ελεύθερης δημοκρατικής έκφρασης και της προστασίας θεμελιωδών ατομικών δικαιωμάτων. Σχετικά με το δικαίωμα πρόσβασης όλων των πολιτών στο διαδίκτυο, πρέπει να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα, της ουδετερότητας των δικτύων, της διαλειτουργικότητας, της προσβασιμότητας σε όλους τους δικτυακούς κόμβους χωρίς οποιαδήποτε ιδιωτική ή δημόσια «συγκατάθεση», και κυρίως η χρήση ανοικτής μορφοποίησης δεδομένων και ανοικτών προτύπων.

◊ Ο ΣΥΡΙΖΑ οφείλει να  διευκολύνει και να υποστηρίξει  κινηματικές παρεμβάσεις  και  διεκδικήσεις και θα προωθήσει πολιτικές που συμβάλλουν στην ανάπτυξη και διάδοση των Νέων Οπτικοακουστικών Μέσων, σύμφωνα με τις αρχές  και τις αξίες της αντιμετώπισης του ψηφιακού χάσματος, της διασφάλισης ελεύθερης έκφρασης, της δημοκρατικής νομιμοποίησής τους, της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των προσωπικών δεδομένων και της παιδικής ηλικίας.

√ Η λειτουργία και το μέλλον των ΜΜΕ στην Ελλάδα.

•Οι ραδιοτηλεοπτικές επιχειρήσεις στη χώρα μας είναι επιχειρήσεις εντάσεως εργασίας, λειτουργούν υπερβαίνοντας τα παραδοσιακά πρότυπα των άλλων τομέων της οικονομίας, ενώ παρακάμπτουν το ισχύον θεσμικό πλαίσιο οικονομικής διαχείρισης και απασχόλησης των παραδοσιακών ΜΜΕ. Η ελληνική εμπορική τηλεόραση αποτελεί  κύριο μέσο ενημέρωσης, παράλληλα είναι  μέσο διαιώνισης της κυρίαρχης πολιτικής πρακτικής και προβολής του εκάστοτε κυρίαρχου συστημικού σκηνικού. Με την εκρηκτική ροή προγραμμάτων και πληροφοριών διαμορφώνει εικονική μορφή πλουραλισμού, προβάλλει πλήρως ελεγχόμενες εικόνες που διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα και αποκρύπτει άλλες πιο σημαντικές, προβάλλει μια «εθνικά διαφορετική» εκδοχή για διεθνή γεγονότα. Αναμοχλεύει και διαχειρίζεται  τις αβεβαιότητες και τις ανασφάλειες των πολιτών, καλλιεργεί μία γενική  αίσθηση φόβου. Την ίδια στιγμή δημιουργεί τα δικά της είδωλα, υπόσχεται χρήμα και καριέρες  μέσα από τα τηλεσκουπίδια που εκπέμπει (reality shows, τηλεπαιχνίδια και τυχερά παιχνίδια, ψυχοφθόρες κοινωνικές εξομολογήσεις κ.α.) όπου  αναπαράγεται συνήθως μια χυδαία υποκουλτούρα, σε συνδυασμό με την προβολή ρατσιστικών και σεξιστικών μηνυμάτων, την παρουσίαση ακραίων κοινωνικών συμπεριφορών, κερδοσκοπώντας από τον εξευτελισμό της ανθρώπινης  αξιοπρέπειας και του  ανθρώπινου  πόνου,  καλλιεργώντας παράλληλα τον ανελέητο ανταγωνισμό σε ατομικό επίπεδο. Προβάλλει σε συνθήκες διαρκούς και πολύπλευρης παραβατικότητας τα διαφημιστικά προγράμματα.

•Στα δελτία ειδήσεων το τοπίο είναι ανάλογο: Δραματοποιήσεις των γεγονότων, χρήση κινηματογραφικών σκηνών ή σκηνών αρχείου, ηχητικών effet για εικονικό εντυπωσιασμό. Ψευδο-συγκρούσεις «επιλεγμένων» πολιτικών στα πάνελ, αλαζονεία, δημαγωγία, ανευθυνότητα ευτελισμός της πολιτικής. Οι επιλεγμένοι πολιτικοί, που προβάλλονται, οφείλουν συνήθως την αναγνωσιμότητα  τους στις «κοκορομαχίες τους» και όχι στο έργο τους. Επιδιώκουν για αυτό διαρκή παρουσία  χειραγωγούνται, συμβάλλουν στις στημένες εκπομπές, δίνοντας μάχες εντυπώσεων αποπνέοντας δουλικότητα στους «διαπιστευμένους  τελε-αστέρες», προκειμένου να εξασφαλίσουν την απαραίτητη δημοσιότητα για την επανεκλογή τους. Η έννοια της έρευνας και του ρεπορτάζ έχει εκλείψει εντελώς από τα δελτία ειδήσεων, εξ’ ου και η σημερινή αναξιοπιστία των ΜΜΕ, όπως αυτή καταγράφεται σε έρευνες. Η διασφαλισμένη από το Σύνταγμα και τη νομολογία των ανωτάτων δικαστηρίων της χώρας (Άρειος Πάγος, Σ.τ.Ε) επιταγή της ισότιμης παρουσίασης των  κομμάτων, με αναλογικά ισότιμο  τηλεοπτικό χρόνο, που να καλύπτει δηλαδή με επάρκεια σε χρόνο τον αντίλογο επί των απόψεων στα κρίσιμα πολιτικά ζητήματα, αγνοείται προκλητικά. Το τελευταίο και καθοριστικό πλήγμα δόθηκε στη χώρα μας με το μαύρο της ΕΡΤ ΑΕ  της 11.06/2013 που ολοκλήρωσε την προκλητική  χειραγώγηση των μέσων επικοινωνίας.   

•Η κρίση πλήττει τα έντυπα ΜΜΕ

Η πρόσφατη οικονομική κρίση υποχρεώνει τα ΜΜΕ να αντιληφθούν με οδυνηρό τρόπο ότι το επιχειρηματικό μοντέλο και οι σημερινές δομές τους έχουν φθάσει τα όριά τους. Η κρίση απλά ενίσχυσε μια ήδη φθίνουσα κατάσταση. Οι μεγαλύτερες απώλειες παρουσιάζονται στις εφημερίδες. Βασικό αίτιο είναι η μετακίνηση του «παραδοσιακού» κοινού των εφημερίδων αρχικά προς τα πολύμορφα οπτικοακουστικά μέσα,(τηλεόραση, ραδιόφωνο, κοινωνική δικτύωση). Ένας μεγάλος αριθμός αναγνωστών τις εγκαταλείπει και στρέφεται στο Διαδίκτυο και στις δωρεάν εκδόσεις, έντυπες και ηλεκτρονικές. Η μείωση των διαφημιστικών εσόδων που παρακολουθεί την οικονομική κρίση, πλήττει κυρίως τα δημοσιογραφικά δίκτυα. Οι εφημερίδες σημειώνουν σημαντικές απώλειες εσόδων. Τα παραδοσιακά ΜΜΕ, καθυστέρησαν να κατανοήσουν μετά  την έλευση των νέων τεχνολογιών και των νέων οπτικοακουστικών  μέσων, το άνοιγμα ενός νέου Δημόσιου Χώρου και τη δυνατότητα δημιουργίας κοινοτήτων επικοινωνίας σε αυτόν. Δεν κατανόησαν τη διαφορά ανάμεσα στη μονόδρομη και αμφίδρομη επικοινωνία. Ανάμεσα στην αναλογική μετάδοση (ανάγνωση, θέαση, ακρόαση) και την ψηφιακή διαδραστική επικοινωνία (αμφίδρομη επικοινωνία του μέσου με τον χρήστη).  Αδυνατώντας να καταλάβουν τα παραπάνω, δεν μπόρεσαν  να βρουν το νέο τους ρόλο στο τοπίο που έχει διαμορφωθεί με την είσοδο των νέων οπτικοακουστικών μέσων. Για αυτό χάνουν μια μοναδική ευκαιρία να  αξιοποιήσουν τη βάση των αναγνωστών τους δημιουργώντας δικές τους κοινότητες αμφίδρομης επικοινωνίας. 

Τα ΜΜΕ και  ιδιαιτέρως οι δημοσιογράφοι δεν αντιλαμβάνονται, ότι παρά την κρίση αξιοπιστίας τους, αποτελούν τους κύριους τροφοδότες περιεχομένου στα ραδιοτηλεοπτικά μέσα  και στο διαδίκτυο. Μεγάλος αριθμός  χρηστών και  τηλεπαρουσιαστών,  έχει την ύλη τους  ως κεντρικό σημείο αναφοράς, αντιγράφοντάς την και σχολιάζοντάς την ή παραπέμποντας δικές του αναφορές  σε αυτήν. Φυσικά και δεν αξιοποιούν αυτό το σημαντικό στοιχείο.  Στις συνθήκες αυτές τίθενται κρίσιμα ερωτήματα, που πρέπει να απαντηθούν από τις οργανώσεις των απασχολουμένων στα Μέσα Ενημέρωσης. Τι είδος ενημέρωση απαιτείται στο χαρτί, στην οθόνη  και στο διαδίκτυο; Οι εφημερίδες γνώμης που προσφέρουν λεπτομερείς ειδήσεις, αναλυτικές κρίσεις και  τεκμηριωμένες απόψεις, θα συνεχίσουν τη λειτουργία τους ή θα καταργηθεί ο έντυπος τύπος; Θα αναζητηθούν νέοι τρόποι διαχείρισης της νέας ποιότητας ενημέρωσης έντυπης η ηλεκτρονικής; Οι περιφερειακές και τοπικές εκδόσεις, που παρουσιάζουν το πλεονέκτημα των αποκλειστικών τοπικών ειδήσεων, θα εξυγιανθούν για να θα επιβιώσουν τουλάχιστον σε περιφερειακό επίπεδο; Θα αναπτυχθούν αξιόπιστες μορφές επικοινωνίας και ενημέρωσης στα Νέα Οπτικοακουστικά Μέσα, στο ψηφιακό Ραδιόφωνο, στο  ερασιτεχνικό επίπεδο; Θα υπάρξει επιτέλους μια ολοκληρωμένη έρευνα της  επικοινωνιακής αγοράς προκειμένου να εκτιμηθούν οι δυνατότητες της ελληνικής αγοράς  και προωθηθούν αναδιαρθρώσεις στις νέες συνθήκες που θα διευκολύνουν την απασχόληση και τη βιωσιμότητα των μέσων ενημέρωσης στο νέο πολύμορφο τοπίο;  Μια χώρα 11 εκατομμυρίων μπορεί να συντηρήσει δεκάδες εφημερίδες πανελλήνιας έκδοσης, και εκατοντάδες επαρχιακές εφημερίδες. Οκτώ Ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς εθνικής εμβέλειας και εκατοντάδες περιφερειακούς;  

◊ Ο ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει να επιδιώξει και  να προκαλέσει δημόσιο διάλογο αρμόδιων κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων για να προσεγγιστούν με διαφάνεια και δημοκρατικούς όρους οι σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα Ιδιωτικά ΜΜΕ και οι εργαζόμενοι σε αυτά.

√ Το νέο επικοινωνιακό περιβάλλον επηρεάζει το μέλλον του τύπου.

•Στο νέο περιβάλλον, η κρίση του τύπου και η αλλοίωση των αρχών της δημοσιογραφίας αποτελεί μια  αναδυόμενη  πραγματικότητα. Ενημέρωση και επικοινωνία τείνουν να γίνουν ένα. Στις υπαρκτές «τηλεοπτικές δημοκρατίες», ολόκληρο το σύστημα είναι πολυμήχανο, διαθέτει πλέον σε κάθε τομέα, υπηρεσία επικοινωνίας, πληροφορεί και χειραγωγεί επιδέξια τα ΜΜΕ, τους δημοσιογράφους, τον τύπο  και τους πολιτικούς, ενώ ανθίσταται αξιοθαύμαστα στις όποιες αντιδράσεις τους. Ο έντονος και εξοντωτικός ανταγωνισμός μεταξύ των ομίλων των ΜΜΕ, ωθεί τα μέσα ενημέρωσης να εγκαταλείψουν το τελευταίο έρεισμα νομιμοποίησης τους, της υπεράσπισης δηλαδή των συμφερόντων του πολίτη. Αυτό που μετράει είναι η προσαρμογή στις απαιτήσεις  της αγοράς για τη βέλτιστη οικονομική απόδοση, την ενίσχυση της διαφημιστικής μερίδας και τη μεγιστοποίηση του κέρδους. Το νοσηρό αυτό κλίμα οδηγεί σε σύγκρουση την ενημέρωση ως λειτούργημα με την  ενημέρωση – εμπόρευμα, που «αξιοποιείται» κατάλληλα από τα συγκροτήματα και τους σύγχρονους διαμορφωτές γνώμης, προκειμένου να επιβιώσουν στο νέο ανταγωνιστικό περιβάλλον.

Οι νέες τεχνολογίες σε συνδυασμό με το  διαδίκτυο, την τηλεόραση, το δορυφορικό τηλέφωνο, το τηλέφωνο τρίτης και τέταρτης  γενιάς (3G,4G) και τον υπολογιστή, υπόσχονται «θαύματα» στην ενημέρωση. Ήδη οι λήψεις σε πλανητικό επίπεδο δεν χρειάζονται κεραίες και επαγγελματικές κάμερες, μία μικρή ηλεκτρονική συσκευή ή ένα κινητό τηλέφωνο αρκεί. Μια έγκυρη και παγκόσμιας κυκλοφορίας εφημερίδα, μπορεί να συνταχθεί και να εκδοθεί, έντυπα και ηλεκτρονικά, με μερικούς μόνο δημοσιογράφους  και εκατοντάδες συνεργάτες ανά τον κόσμο(Περίπτωση Le Monde-Diplomatique k.a).Οι ηλεκτρονικές εκδόσεις ξεπηδούν σαν μανιτάρια, χωρίς όμως  να έχουν λύσει τον τρόπο καταβολής του αντιτίμου για τη στήριξη της έκδοσής τους. Περιορίζονται έτσι οι ανταποκριτές, φωτορεπόρτερ, ερευνητές δημοσιογράφοι, έξοδα αποστολών κλπ. Οι ανάγκες «καλύπτονται» κυρίως από  τις αντιγραφές. Μεταφράσεις, ξένα πρακτορεία, δελτία τύπου, διεθνή μέσα ρεπορτάζ υπουργείων κ.α. Κρίσιμη συνέπεια όλων αυτών είναι η υποβάθμιση των συνθηκών εργασίας των δημοσιογράφων. Ένας ρεπόρτερ σήμερα υποχρεούται να γράφει ένα άρθρο για την εφημερίδα, να εμφανιστεί στην μικρή οθόνη για το ίδιο θέμα, να εμπλουτίσει την ίδια είδηση με ειδικούς από το Internet και να την αναπαράγει βελτιωμένη. Αυτή η πρακτική συγκρατεί το κόστος σε χαμηλό επίπεδο και αυξάνει την απόδοση της παραγωγής σε βάρος  της ποιότητας και της εγκυρότητας της ενημέρωσης, την εντατικοποίηση της εργασίας την απορύθμιση των επαγγελματικών και εργασιακών δικαιωμάτων.

• Η λειτουργία των εφημερίδων

Οι περισσότερες εφημερίδες, από τηλεοπτικό μιμητισμό, υιοθετούν χαρακτηριστικά σύνταξης, που αντιστοιχούν στην τηλεόραση. Η μακέτα της πρώτης σελίδας έχει σχήμα οθόνης, το μήκος των άρθρων είναι περιορισμένο, οι δημοσιογράφοι ειδωλοποιούνται, το τοπικό εκτοπίζει το διεθνές, γίνεται κατάχρηση των προκλητικών τίτλων, παρασιωπούνται οι πληροφορίες που έφυγαν από την επικαιρότητα, ανατροφοδοτούνται την επομένη οι ειδήσεις των 8 της προηγουμένης. Γίνεται εμφανής προσπάθεια να προβληθούν θέματα που προσελκύουν το ευρύτερο δυνατό κοινό. Ο  ένας  μετά τον άλλο οι τίτλοι των μεγάλων συγκροτημάτων συγκροτούν on line ιστοσελίδες στο διαδίκτυο για να καλύψουν  τη ψηφιακή εποχή. Δεν αντιλήφθηκαν όμως ότι  όταν περιφρονείς την ίδια την εφημερίδα θα περιφρονήσεις και την on line εκδοχή της. Για αυτό οι επί μέρους προσπάθειές τους  να περάσουν στις on line εκδόσεις τους συνδρομητικά οικονομικά μοντέλα καρκινοβατούν.

Οι εφημερίδες δεν αποτελούν πλέον στοιχείο ταυτότητας του αναγνώστη. Στοιχείο που συμπλήρωνε την κοινωνική, πολιτική και οικονομική υπόστασή του. Με σύγχρονους όρους, χάθηκε η έννοια του «ανήκω σε μια κοινότητα» αναγνωστών έστω και δογματικής (μονόδρομης) διάρθρωσης, κάτι που σήμερα αναπτύσσεται από τους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης με αμφίδρομη επικοινωνία. Οι καταστροφικές για το χώρο των ΜΜΕ στρατηγικές του Marketing , των Πωλήσεων και των Διαφημίσεων, με την αύξηση του μη δημοσιογραφικού προσωπικού, την δημιουργία «δημοσιογραφικών - προϊόντων» με υπέρογκες αμοιβές, με bonus των «διευθυντικών στελεχών», επιβάρυναν το κόστος λειτουργίας και βιωσιμότητας τους. Ο υπερκορεσμός της αγοράς με ομοειδή δημοσιογραφικά προϊόντα,  με την αύξηση του αριθμού των εφημερίδων, των περιοδικών, των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών, που ξεπέρασαν κατά πολύ τις ανάγκες του κοινωνικού συνόλου, χωρίς να αυξήσουν στην ουσία σταθερά και διαχρονικά τους πόρους τους, περιόρισαν κατά πολύ τα έσοδα των επιχειρήσεων των ΜΜΕ.  Οδήγησαν σε υπο-χρηματοδότηση της δημοσιογραφίας η οποία με τη σειρά της οδήγησε σε κρίση της αξιοπιστίας της ίδιας της δημοσιογραφίας και των δημοσιογράφων και στην ισχυροποίηση των μεγάλων Πρακτορείων Ειδήσεων που «πωλούν» πληροφορίες με τις οποίες καλύπτεται σημαντικό μέρος της ύλης των ΜΜΕ. Τα συγκροτήματα των ΜΜΕ και οι δημοσιογράφοι δεν κατάφεραν να προβλέψουν και να αντιμετωπίσουν τη δημιουργία και την ανάπτυξη των νέων ανταγωνιστικών παραγόντων και κυρίως των Νέων Οπτικοακουστικών Μέσων αλλά και του Free Press. Ο ασφυκτικός έλεγχος των δικτύων διανομής του Τύπου ήταν ένας από τους παράγοντες εμφάνισης του Free Press.

•Τα δικαιώματα των εργαζομένων στα ΜΜΕ

Από τις αρχές της δεκαετίας  του 90, έχουν αρχίσει να αίρονται σε όλη την Ευρώπη   σταδιακά,  τα ασφαλιστικά και επαγγελματικά δικαιώματα των εργαζομένων στα ΜΜΕ. Επιπλέον σήμερα, σε περίοδο κρίσης πολλοί δημοσιογράφοι αναγκάζονται να δουλεύουν με stage ή Δελτίο Παροχής Υπηρεσιών (μπλοκάκι), ανασφάλιστοι, ακόμη και στη δημόσια τηλεόραση, ενώ υπάρχουν πάρα πολλοί δημοσιογράφοι και τεχνικοί που απολύονται μαζικά από εφημερίδες, ραδιοφωνικούς σταθμούς και περιοδικά. Η ελαστική εργασία ανθεί καθώς επίσης και η μαύρη εργασία. Οι δημοσιογράφοι βιώνουν μια δύσκολη πραγματικότητα. Από τη μια οι πολυθεσίτες, διαπλεκόμενοι και ακριβοπληρωμένοι συνάδελφοί τους και από την άλλη η μεγάλη μάζα κακοπληρωμένων δημοσιογράφων αγωνίζεται για να επιβιώσει,  παρακολουθεί  τις συλλογικές συμβάσεις να καταργούνται στην πράξη, να απολύονται συνάδελφοί τους ή να  ανέχονται καθυστερήσεις μισθών από την εργοδοσία για πολύ καιρό. Την ίδια στιγμή η εργοδοσία χαίρει προνομίων και φοροαπαλλαγών.

Επιπροσθέτως επιχειρείται σήμερα και μια νέα επίθεση στα τελευταία υπολείμματα της δημοτικής ραδιοφωνίας, την οποία η Κυβέρνηση θέλει να ιδιωτικοποιήσει αδιαφορώντας για την αλλοίωση της ιστορικά διαμορφωμένης και ισχύουσας μέχρι σήμερα πολυδιάστατης μορφής λειτουργίας της ραδιοφωνίας (Δημόσια, ιδιωτική  δημοτική, ερασιτεχνική) καθώς και για το εργασιακό μέλλον του προσωπικού της. Η εξέλιξη αυτή δεν απαλλάσσει τους οργανισμούς της τοπικής αυτοδιοίκησης από τις σοβαρές ευθύνες τους που όχι μόνο δεν αξιοποίησαν το θεσμό της δημοτικής ραδιοφωνίας, αλλά αφού τον χρησιμοποίησαν πελατειακά, τον εγκατέλειψαν στην τύχη του, χωρίς πόρους και αναπτυξιακή πολιτική, με αποτέλεσμα να εκφυλιστεί η λειτουργία του και να οδηγηθεί στον αφανισμό. 

◊ Ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να ζητήσει άμεσα  την αυστηρή εφαρμογή των εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων των δημοσιογράφων στο χώρο του τύπου που καλύπτεται από την ισχύουσα νομοθεσία. Αγωνίζεται για   σταθερή εργασία όλων των εργαζόμενων στα ΜΜΕ με την αξιοποίηση όλων των νέων δυνατοτήτων που διανοίγονται με τις νέες τεχνολογικές δυνατότητες. Αγωνίζεται για την προάσπιση των εργασιακών και ασφαλιστικών τους δικαιωμάτων των εργαζομένων στον ηλεκτρονικό και έντυπο τύπο. Επίσης, ζητά την κατάργηση των διατάξεων του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων που επιβάλλουν την εμπορευματοποίηση των υπηρεσιών των δήμων και την απόσυρση της διάταξης του ισχύοντος νομικού πλαισίου, που υποχρέωσε τους δημοτικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς να αλλάξουν το νομικό καθεστώς λειτουργίας τους, για να πάρουν άδειες λειτουργίας ως ανώνυμες εταιρείες.

◊ Ο ΣΥΡΙΖΑ οφείλει να διακηρύξει ότι η σφαιρική και σε βάθος ενημέρωση, εξακολουθεί να αποτελεί μια σημαντική παραγωγική δραστηριότητα που όμως είναι αδύνατο να ασκηθεί χωρίς προσπάθεια. Απαιτεί μια πραγματική διανοητική συμμετοχή. Η ενημέρωση είναι μια δραστηριότητα σημαντική στα δημοκρατικά καθεστώτα, ώστε να αξίζει να της αφιερώσει ο πολίτης ένα μέρος του χρόνου του, της προσοχής του και των εξόδων διαβίωσης, γιατί είναι μια κοινωνική άσκηση και στοχεύει στη διαμόρφωση υπεύθυνων και ενημερωμένων πολιτών. Η αξία αυτή πρέπει να παραμείνει ζωντανή για να μην βρεθούμε κάποτε μπροστά στο τέλος της έντυπης δημοσιογραφίας και το τέλος της δημοκρατικής νομιμότητας

√ Ψηφιακή εποχή

• Οι  κυβερνήσεις Ν.Δ, ΠΑΣΟΚ  και οι μετέπειτα μνημονιακές συνθήκες,  προώθησαν ως γνωστόν  με αυθαίρετο και αυταρχικό στην ουσία τρόπο, τη συρρίκνωση της Δημόσιας Ραδιοτηλεόρασης μέσω της ΝΕΡΙΤ, και την ιδιωτικοποίηση της επίγειας ψηφιακής τηλεόρασης. Η μετάβαση στην ψηφιακή εκπομπή έγινε  με προχειρότητα  και αδιαφάνεια, χωρίς να έχει καν νομιμοποιηθεί μέχρι σήμερα η αναλογική εκπομπή που και αυτή επιβλήθηκε άναρχα στις αρχές της δεκαετίας του 90 στη χώρα μας και παραμένει μέχρι σήμερα νομικά έκνομη, θεσμικά χαοτική, πολιτιστικά υποβαθμισμένη και επικοινωνιακά αποκρουστική. Η ψηφιακή εποχή διείσδυσε στην Ελλάδα, χωρίς την πλήρη και  σφαιρική ενημέρωση της κοινωνίας των πολιτών, για το τι σημαίνει ψηφιακή τεχνολογία των οπτικοακουστικών μέσων. Υποχρέωση άλλωστε που επιβάλλονταν από τις κατευθυντήριες γραμμές της πολιτικής της  η Ε.Ε. Χωρίς επίλυση των προβλημάτων που δημιουργούν  τα άναρχα και επικίνδυνα για τις εναέριες επικοινωνίες πεδία κεραιών και των ενισχυμένων πομπών και αναμεταδοτών, χωρίς ολοκληρωμένη και διαφανή εθνική πολιτική παραγωγής περιεχομένου και  δικτύων πρόσβασης, χωρίς συγκροτημένα, ασφαλή και πλήρως ελεγχόμενα συστήματα ή κέντρα/πάρκα κεραιών, χωρίς καν να έχει ρυθμιστεί το μείζον θέμα της αδειοδότησης των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών αναλογικής και εκπομπής που υποτίθεται ότι έπρεπε να διακόψουν τις εκπομπές τους το 2012. Χωρίς την αδειοδότηση, των νέων κατασκευασμένων ψηφιακών παρόχων περιεχομένου, χωρίς  τον έλεγχο του ιδιοκτησιακού καθεστώτος, την οικονομική  βιωσιμότητα, τη διαφάνεια στη σύνθεση του μετοχικού κεφαλαίου τους  και τα ασυμβίβαστα που πρέπει να τηρούνται.

• Την ίδια ώρα το συνδικαλιστικό κίνημα στο χώρο της ενημέρωσης δεν έχει διαμορφώσει  και εκφράσει  στις νέες συνθήκες  της ψηφιακής τεχνολογίας και της εμφανούς κρίσης του έντυπου τύπου, συγκροτημένη άποψη για το τι επιδιώκει, τι διεκδικεί, πως αντιμετωπίζει τις νέες συνθήκες. Οι εκατοντάδες κινητοποιήσεις των κλάδων του τύπου έντυπου και ηλεκτρονικού κατά την περίοδο της κρίσης,  δεν έχουν αποδώσει. Απέναντι  τους δεν υπάρχει φερέγγυος εργοδοτικός  συνομιλητής,  ούτε γίνεται αξιόπιστη διαπραγμάτευση, ούτε  συζητείται  σχέδιο προσαρμογής ή διεξόδου.  Οδηγούνται όλοι συμμετέχοντες στον τύπο, έντυπο και ηλεκτρονικό, εργοδότες, εργαζόμενοι, κύκλωμα διανομής, νέες ηλεκτρονικές ενημερωτικές προσπάθειες  στο διαδίκτυο, προς το άγνωστο και το απροσδιόριστο μέλλον, χωρίς παρέμβαση και σχέδιο. Η παρατεταμένη οικονομική κρίση διαλύει και τις παράπλευρες δραστηριότητες, διαφημίσεις, στρατηγικές πωλήσεων και Marketing, η δημιουργία δημοσιογραφικών προϊόντων και οξύνει τις συνθήκες βιωσιμότητας.      

• Αντιθέτως  η κυβέρνηση ικανοποιεί  όλα τα αιτήματα  των ιδιοκτητών των ομίλων ΜΜΕ, τα νομιμοποίησε, χωρίς να εξασφαλίσει την συναίνεσή τους τουλάχιστον για ζητήματα που συνδέονται με το δημόσιο συμφέρον. Ανταλλάγματα ασφαλώς υπήρξαν  κάτω από το τραπέζι

και  σχετίζονται με το επικοινωνιακό παιχνίδι που έχουν στήσει οι κυβερνήσεις  στη χώρα μας για τη χειραγώγησή τους και την διαρκή ομηρία τους με την «υποχρέωση» να ρυθμίσουν προς όφελός τους  το χαοτικό ραδιοτηλεοπτικό τοπίο.

Οι  δικομματικές κυβερνήσεις του παρελθόντος, φρόντισαν να θωρακίσουν τους λειτουργούντες τηλεοπτικούς σταθμούς, εθνικής εμβέλειας (ιδιοκτησίας των γνωστών νταβατζήδων) προσφέροντάς τους  νέες «διευκολύνσεις». Αυτοί δηλαδή που προκάλεσαν τη σημερινή χαοτική κατάσταση και  ευνοήθηκαν  με προκλητικό τρόπο πρωτοφανή για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, ευνοήθηκαν ξανά με την εκχώρηση της δυνατότητας απευθείας μετάδοσης εκπομπών με ψηφιακή τεχνολογία, χωρίς κανένα έλεγχο, χωρίς άδειες, ως πάροχοι δικτύου και περιεχομένου,  χωρίς καν  προηγούμενη αναλογική άδεια,  αλλά  με απλή απόφαση του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ), αποφεύγοντας για μια ακόμη φορά, τον έλεγχο νομιμότητας, διαφάνειας και ασυμβιβάστων. Προϋποθέσεις που προαπαιτούνται, μέσω εξαντλητικών ελέγχων στο ιδιοκτησιακό τους καθεστώς για την απόκτηση  ψηφιακής  άδειας. Θεσμοθέτησαν ακόμη την προνομιακή δυνατότητα νέας διευκόλυνσής, ώστε εκτός από «πάροχοι περιεχομένου» να γίνουν συγχρόνως και «πάροχοι δικτύου» μεταφοράς των προγραμμάτων τους (digea), τα οποία μπορούν να πολλαπλασιαστούν με την χορήγηση και άλλων συχνοτήτων, μετά τη συρρίκνωση της ΕΡΤ ΑΕ, χωρίς καμία αντιπαροχή για τα γενικά συμφέροντα της κοινωνίας και του κράτους που τους χορηγεί απλόχερα συχνότητες και προνόμια άνευ οιουδήποτε ανταλλάγματος.   

• Ειδικότερα η ρύθμιση της μετάβασης στη ψηφιακή τεχνολογία και μια σειρά άλλα προβλήματα που αφορούν και στα ηλεκτρονικά δίκτυα, όπως το είδος  της διαχείρισης των συχνοτήτων, η χωροταξία των υπαίθριων εγκαταστάσεων και τα πάρκα κεραιών, οι άδειες και οι συμβάσεις πρόσβασης των παρόχων δικτύων, η προστασία των καταναλωτών/χρηστών, και των προσωπικών δεδομένων, παραμένουν στην ουσία εκτός ρυθμίσεων ή περιορίζονται σε ανώδυνες «διατάξεις» μέσα στο γενικόλογο πλαίσιο της συγκέντρωσης και της αδειοδότησης που ισχύει για τα ιδιωτικά ραδιοτηλεοπτικά  μέσα του νόμου 3592/2007 και των Προεδρικών Διαταγμάτων που υποτίθεται τον συνοδεύουν. Το θεσμικό αυτό πλαίσιο δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί επτά ολόκληρα χρόνια από την ψήφισή του. Δίπλα στο νόμο για τη ρύθμιση των εμπορικών μέσων , προστέθηκε προσφάτως και ο νόμος 4173/2013 για τη ρύθμιση της Νέας Ραδιοτηλεόρασης. Ήδη και αυτός παρά το σάλο που ξέσπασε με το «μαύρο» στην ΕΡΤ ΑΕ δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί πλήρως.

Όλα τα παραπάνω, οδηγούν ως εκ τούτου, το νέο διευρυμένο πλέον τοπίο οπτικοακουστικών υπηρεσιών, στη διαιώνιση του χάους, της διαμεσολάβησης και της διαπλοκής ( Ανοχή στη συγκέντρωση ιδιοκτησίας, καθιέρωση ομίλων, νομιμοποίηση των δικτυώσεων μεταξύ ραδιοτηλεοπτικών σταθμών, παράταση της λειτουργίας των αναλογικών εκπομπών και μετά την εισαγωγή των ψηφιακών, κ.α). Το νέο πλαίσιο οπτικοακουστικής αγοράς θα είναι πληθωρικό, σε ποσότητα περιεχομένου  δραστηριότητες και δίκτυα,  ισχνό σε ελέγχους, εποπτεία, διαφάνεια και ποιότητα.

◊ Ο ΣΥΡΙΖΑ οφείλει να  εξετάσει σε βάθος το πλαίσιο οργάνωσης , λειτουργίας και ανάπτυξης  των Ιδιωτικών Μέσων ηλεκτρονικών και εντύπων και μετά από δημόσιο διάλογο με τους εκπροσώπους των εργαζομένων των Μέσων Ενημέρωσης και τους φορείς των Ιδιοκτήτων ( Ενώσεις στο Εσωτερικό και σε  Ευρωπαϊκό επίπεδο) θα επιχειρήσει με διαφάνεια και δημοκρατικούς όρους,  οριστική ρύθμιση του σημερινού άναρχου τοπίου σύμφωνα με τα ισχύοντα ευρωπαϊκές επιχειρήσεις των εμπορικών μέσων ενημέρωσης στις αναπτυγμένες  ευρωπαϊκές χώρες

√ Το ραδιόφωνο.

Το παραδοσιακό ραδιόφωνο λειτουργεί στη χώρα μας από το τέλος της δεκαετίας του 1930. Στην πρώτη περίοδο λειτουργίας του αποτέλεσε πλάι στον τύπο, το κατεξοχήν άμεσο επικοινωνιακό μέσο ενημέρωσης αλλά και μέσο υψηλής ποιότητας ψυχαγωγίας και πολιτισμού.

Η εμφάνιση της τηλεόρασης,  κυρίως μετά τη μεταπολίτευση, έκαμψε την επιρροή του, η οποία γνώρισε περίοδο αιχμής, σαν  βασικό και ελεύθερο πληροφοριακό μέσο, στα ερτζιανά ραδιοκύματα, κατά την περίοδο της χούντας.

Τα τελευταία είκοσι χρόνια επανήλθε σταδιακά στην επικαιρότητα της πληροφόρησης αλλά και της ψυχαγωγίας, συνέβαλε όμως, στη δημιουργία του άναρχου ραδιοτηλεοπτικού τοπίου. Η έκρηξη της περίφημης «ελεύθερης ραδιοφωνίας των δεξιών Δημάρχων» ήταν η αρχή της άναρχης εξέλιξης και στο ραδιόφωνο. Για αυτό  η προσπάθεια που έγινε στα μέσα της δεκαετίας του 90 από το ΕΣΡ να ρυθμιστεί το ραδιοφωνικό τοπίο, απέτυχε παταγωδώς λόγω του άναρχου τοπίου που είχε de facto επιβληθεί. Η αποτυχία του επισφραγίστηκε με αποφάσεις και του ανωτάτου δικαστηρίου που απέρριψε τις αδειοδοτήσεις των ραδιοφωνικών σταθμών Αθηνών και Θεσσαλονίκης που αποφάσισε το ΕΣΡ. Το ραδιοφωνικό τοπίο συνοδοιπορεί επομένως με την τηλεόραση, στις χαοτικές συνθήκες της ραδιοτηλεοπτικής αγοράς.

Σήμερα όμως ζούμε  στο ψηφιακό κόσμο. Στην Ελλάδα λειτουργούν σήμερα 300 περίπου σταθμοί που εκπέμπουν αποκλειστικά από το διαδίκτυο και περίπου άλλοι τόσοι  με  ελεύθερη αναλογική εκπομπή. Παρόλο που το παραδοσιακό ραδιόφωνο έχει χάση μέρος της  δυναμικής του, λόγω της άκρατης εμπορευματοποίησης, τις άπειρες διαφημίσεις και τις πολλές ανούσιες κουβέντες των παραγωγών του, που υποβαθμίζουν την ποιότητά του ως μέσο ενημέρωσης και ψυχαγωγίας, η καινούργια αυξανόμενη επιθυμία να αναβαθμιστεί σε ένα νέο ανυπότακτο και ανεξάρτητο μέσο μοιάζει να εκπληρώνεται από το διαδικτυακό και το ψηφιακό ραδιόφωνο. Αυτή η αισιόδοξη προοπτική, που επισκιάζεται ως ένα βαθμό, από το υψηλό κόστος των ραδιοφωνικών ψηφιακών δεκτών, οφείλεται στα συγκριτικά πλεονεκτήματα  του ραδιοφώνου, που παραμένουν αναντικατάστατα, όπως είναι η δυνατότητα να ενημερώνει και να ακούγεται, ακόμα και τις ώρες που απαιτούν ιδιαίτερη επαγγελματική η ακόμα και επιστημονική συγκέντρωση καθώς και  η σταθερή και άμεση σύνδεσή του με τα προβλήματα των τοπικών κοινωνιών. Στο γραφείο, στον επαγγελματικό χώρο, στο αυτοκίνητο, στο φαγητό και στη διασκέδαση ακόμα και στο δρόμο, το ραδιόφωνο καλύπτει τις βασικές ανάγκες ενημέρωσης και ψυχαγωγίας των πολιτών.

◊ Ο ΣΥΡΙΖΑ, μετά την εισαγωγή  της ψηφιακής τεχνολογίας, πρέπει να διεκδικήσει το αυτονόητο, ότι είναι απαραίτητο να διατεθούν με ειδικό προνομιακό καθεστώς συχνότητες στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση σε κοινωνικούς, πολιτιστικούς, νεολαιίστικους φορείς, ερασιτέχνες του ραδιοφώνου, σε κινήσεις πολιτών και σε αυτοδιοικητικούς φορείς. Αυτό μπορεί να διευκολυνθεί με την απελευθέρωση συχνοτήτων από την ψηφιοποίηση των καναλιών. Είναι αναγκαίο να δημιουργηθεί πέραν του κρατικού και ιδιωτικού χώρου, ένας «κοινωνικός χώρος» στο ραδιοφωνικό   τοπίο εντελώς διαφορετικός από αυτόν που υπάρχει σήμερα. Η αναθεώρηση του Νόμου 4173/2013 θα συμβάλλει στην αντιμετώπιση των σύγχρονων αναγκών και για το τοπικό ραδιόφωνο αλλά και την τηλεόραση και το Ιντερνέτ

√ Η διαφήμιση  και ο ρόλος της.

H αναθεώρηση της οδηγίας «Οπτικοακουστικές υπηρεσίες», 2010/13/ΕΚ έγινε κυρίως για να ελαστικοποιηθούν οι όροι μετάδοσης των διαφημίσεων. Οι νέες «ρυθμίσεις» της οδηγίας οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια,  στην έκρηξη των διαφημίσεων που γεμίζουν πλέον ασφυκτικά τη μικρή οθόνη, παραμορφώνουν  και αχρηστεύουν  τις «ελεύθερες» εκπομπές των ραδιοτηλεοπτικών προγραμμάτων (κινητές λωρίδες ειδήσεων, εικόνα μέσα στην εικόνα, κινούμενες και εναλλασσόμενες διαφημίσεις στα στάδια και αλλού, γκρίζα και παραπλανητική διαφήμιση). Ο σαφής και διακριτός διαχωρισμός μεταξύ προγράμματος και διαφήμισης, η  αποσαφήνιση των  όρων και των προϋποθέσεων μετάδοσης των διαφημίσεων στον τηλεοπτικό  χρόνο και τα προγράμματα, στον ιδιωτικό και δημόσιο οπτικοακουστικό τομέα, η τήρηση της δεοντολογίας  και των κωδίκων, η αναποτελεσματικότητα των μηχανισμών ελέγχου, εγκαταλείπουν τον τομέα των διαφημίσεων  στο έλεος της ασυδοσίας των εμπορικών καναλιών και του άναρχου τοπίου της οπτικοακουστικής αγοράς που νομιμοποιείται σε σημαντικό βαθμό και από την νέα ευρωπαϊκή οδηγία. Η ελεύθερη εκπομπή προγραμμάτων γίνεται έτσι αφόρητη. Μετά τη διείσδυση της ψηφιακής τεχνολογίας, και την έκρηξη των τεχνολογικών εφαρμογών στην τηλεοπτική εικόνα, ανοίγει ο δρόμος για την «pay TV» (συνδρομητική τηλεόραση κάθε μορφής).Ήδη λειτουργούν δύο συνδρομητικές πλατφόρμες στην Ελλάδα

Θα παρακολουθούμε δηλαδή τηλεοπτικά προγράμματα απαλλαγμένα, ως ένα βαθμό, από τη διαφημιστική υστερία αλλά με στοχευμένες και καλοπληρωμένες διαφημίσεις στο συνδρομητικό πεδίο,  και θα πληρώνουμε  την τηλεόραση, όπως ακριβώς πληρώνουμε το ρεύμα το νερό ή το τηλέφωνο. Ήδη έχουν ξεκινήσει να λειτουργούν δύο συνδρομητικά προγράμματα. Τα κατεξοχήν συνδρομητικά κανάλια έχουν διαγνώσει τις επερχόμενες εξελίξεις και επιτίθενται στην ραδιοτηλεοπτική αγορά με εντυπωσιακές εκπτώσεις συνδρομών και προβολής «πορνο-προγραμμάτων για ενηλίκους»  για την ανάπτυξη και  διεύρυνση της επιρροής τους.

Στη χώρα μας ο υφιστάμενος αξιόλογος Κώδικας ελέγχου των Διαφημίσεων, έχει ατονήσει με ευθύνη της των Κυβερνήσεων  και του ΕΣΡ, στο όνομα της υποστήριξης της «εγχώριας παραγωγής»,  με αποτέλεσμα οι παραβιάσεις του να αποτελούν καθημερινή πρακτική, και επιλογή που ευνοεί  και την  οικονομική στήριξη των καναλιών, αδιαφορώντας για τη ζημιά που προκαλείται στην κοινωνία, τον άκρατο καταναλωτισμό και στην προστασία της αξιοπρέπειας των πολιτών και την προστασία των ανηλίκων.

Το Συμβούλιο Ελέγχου Επικοινωνίας της ΕΔΕΕ (Ένωση Εταιρειών διαφήμισης Επικοινωνίας), υποτίθεται όργανο «αυτορρύθμισης» των διαφημιστικών εταιρειών, οφείλει να ασκήσει και αυτό το ρόλο του μαζί με το ΕΣΡ σε πραγματικό χρόνο και όχι να επεμβαίνει εκ των υστέρων  και να εκδίδει αποφάσεις κατόπιν εορτής (οι διαφημιστικές καμπάνιες πολλές φορές έχουν πολύ μικρή διάρκεια, οπότε όταν εκδίδονται οι αποφάσεις του Συμβουλίου έχουν ήδη ολοκληρωθεί), εκφυλίζοντας στην ουσία τη ρυθμιστική του δυνατότητα. Το  Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης οφείλει να αντιμετωπίσει  σοβαρά την προκλητική παραβατικότητα των καναλιών στον τομέα των διαφημίσεων. Να παρεμβαίνει αυτεπαγγέλτως προληπτικά και συστηματικά. Να σταματήσει να «σιωπά», αναμένοντας «καταγγελίες» τηλεθεατών για να δικαιολογεί, την τακτική απραξία του, που εκθέτει σοβαρά το κύρος του.

Η διαφήμιση στο Τύπο

Στο χώρο των εντύπων, οι διαφημιστικές εταιρίες και τα media shops μετέτρεψαν τις εφημερίδες σε επιχειρήσεις Πωλήσεων και Marketing. Οι τομείς αυτοί από επικουρικοί έγιναν σταδιακά κυρίαρχοι στο εσωτερικό των ΜΜΕ, με αποτέλεσμα τη διάβρωση ολόκληρης της δομής των δημοσιογραφικών εντύπων. Ακόμα και οι δημοσιογράφοι εξαναγκάζονται να συνυπολογίζουν κατά την άσκηση του επαγγέλματός τους τα εμπορικά προϊόντα της κατ΄εφημισμόν  μιντιακής επιχείρησης. Τα «δημοσιογραφικά προϊόντα» δημιουργούνται πλέον με γνώμονα την προσέλκυση διαφημιζομένων και όχι την ενημέρωση του αναγνωστικού κοινού. Διαφημιστικές προσφορές και ένθετα ανέβασαν τις κυριακάτικες εκδόσεις, που έγιναν οι «ναυαρχίδες» των εκδοτικών συγκροτημάτων και οδήγησαν σε  κατάρρευση τις πωλήσεις και τα διαφημιστικά έσοδα των ημερήσιων φύλλων. Η μείωση των πωλήσεων των εντύπων και ο περιορισμός των διαφημιστικών εσόδων αντιμετωπίστηκε με αύξηση των παρεχομένων ένθετων περιοδικών και την παροχή προσφορών. Τα περισσότερα ένθετα περιοδικά δημιουργήθηκαν καθ’ υπαγόρευση των τμημάτων marketing σε συνεργασία με τις διαφημιστικές εταιρίες, έχοντας κατ’ επίφαση δημοσιογραφική ύλη, για να εξυπηρετήσουν μόνο τους διαφημιζόμενους πελάτες. Τα άλλοτε κραταιά περιοδικά με αυτόνομη παρουσία συγχωνεύτηκαν μέσα στις «μεγάλες» εφημερίδες,  διαλύοντας έτσι την αγορά των περιοδικών του περιπτέρου. Οι παροχές των εντύπων και οι προσφορές οδήγησαν σε πρόσκαιρη αύξηση των πωλήσεων και σε εκτίναξη του κόστους καθώς αυτό υπερβαίνει την τιμή της εφημερίδας.

◊ Ο ΣΥΡΙΖΑ οφείλει να  επανεξετάσει στο σύνολό του, το ισχύον θεσμικό και νομικό πλαίσιο (Νόμων και κωδίκων)που καθορίζει τη λειτουργία της διαφημιστικής αγοράς δημόσιου και ιδιωτικού πεδίου (Νόμος 2328/1995, νόμοι και  ΠΔ που τον συνοδεύουν, Οδηγία 2010/13/ΕΚ). Μετά από δημόσιο διάλογο με τα ενδιαφερόμενα μέρη θα προχωρήσει στη θεσμοθέτηση ενός διαφανούς, αδιάβλητου, επιχειρησιακά δίκαιου και κοινωνικά αποδεκτού πλαισίου λειτουργίας της αγοράς με όρους ισοτιμίας και διαφανούς κατανομής των διαφημίσεων, στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα με σταθερό μέτωπο στην αδιαφάνεια και στις πελατειακές ρυθμίσεις που ίσχυαν μέχρι σήμερα στη κατανομή της διαφημιστικής δαπάνης στην αγορά.

√ Επιχειρήσεις ερευνών ραδιοτηλεοπτικής αγοράς

Οι επιχειρήσεις ερευνών αγοράς που αναλαμβάνουν την εκπόνηση ερευνών σχετικά με την κατάσταση και τις τάσεις της ραδιοτηλεοπτικής αγοράς για λογαριασμό, των ιδιωτικών ραδιοτηλεοπτικών επιχειρήσεων σε έρευνες τηλεθέασης, ακροαματικότητας, κατανομής και συγκέντρωσης της διαφημιστικής δαπάνης, οφείλουν να εγκαταλείψουν την αδιαφανή και μη έγκυρη λειτουργία τους.  Να στελεχώσουν της επιχειρήσεις  τους με εξειδικευμένα στελέχη στην έρευνα αγοράς, επαρκή μηχανογραφικό εξοπλισμό και βεβαιώσεις επιστημονικών φορέων και αρμόδιων επιμελητήριων για την επαρκή, στελεχωμένη  και άρτια οργάνωση των επιχειρήσεών τους σύμφωνα με το νόμο, καθώς και την επιχειρηματική και οικονομική τους αυτοτέλεια σε σχέση με τις επιχειρήσεις νόμιμων παρόχων  οπτικοακουστικού περιεχομένου, ή τυχόν ποσοστού ιδιοκτησίας και συμμετοχής τους, σε ραδιοτηλεοπτικές επιχειρήσεις. Οι έρευνές τους όταν πληρούν τις προαναφερθείσες προϋποθέσεις, μπορούν  να λαμβάνονται υπόψη και από τις δημόσιες υπηρεσίες , όπως το Ινστιτούτο Οπτικοακουστικών Μέσων, και το ΕΣΡ για τους ελέγχους τους που προβλέπει η κείμενη νομοθεσία (2328/1995)  

Ανώτατα και τεχνολογικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, πανεπιστημιακά ερευνητικά ινστιτούτα και κέντρα ερευνών μέσω  θεσμοθετημένης δημόσιας διαδικασίας, πρέπει  να καλύψουν τις ανάγκες εποπτείας του ιδιωτικού πεδίου ερευνών και μετρήσεων των ιδιωτικών επιχειρήσεων  της ραδιοτηλεοπτικής αγοράς, προκειμένου να διασφαλιστεί η εγκυρότητα, η αξιοπιστία και το κύρος των μετρήσεων και των αποτελεσμάτων των ερευνών που απαιτούνται για τον έλεγχο των ραδιοτηλεοπτικών επιχειρήσεων, που μέχρι σήμερα δεν ελέγχονται, για τη συγκέντρωση, τη κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης, για τα ποσοστά που επιβάλλον ασυμβίβαστα και τη συμμετοχή  προσώπων στη μετοχική σύνθεση επιχειρήσεων ραδιοτηλεοπτικών μέσων(Ν 4173/2007).

◊ Ο ΣΥΡΙΖΑ οφείλει να διεκδικήσει την τροποποίηση του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου(Ν2328/1995) μετά από δημόσια διαβούλευση με τους ιδιωτικούς επιχειρηματικούς φορείς, Πανεπιστημιακά Ιδρύματα και επιστημονικούς φορείς  θα επανακαθορίσει τους όρους ερευνών, μετρήσεων και εποπτείας της αγοράς ερευνών και μετρήσεων με διαφάνεια εγκυρότητα και αποτελεσματικότητα των ερευνών.

√ Ρύθμιση θεμάτων τύπου

Δυστυχώς το νομοθετικό πλαίσιο για  τον τύπο, στο κυριότερο  μέρος του, έχει θεσμοθετηθεί σε ανώμαλες πολιτικές περιόδους, από το 1938 μέχρι το 1972. Το 1975 επιχειρήθηκε  με το Ν 10/1975 διόρθωσή του, «μέχρις της εκδόσεως νέου ολοκληρωμένου περί Τύπου και Δημοσιογραφίας νόμου» Από τότε μέχρι σήμερα ακολούθησαν τροποποιητικές νομοθετικές ρυθμίσεις που δεν κάλυψαν το στόχο ολοκληρωμένου σχεδίου περί τύπου. Είναι αυτονόητο ότι σήμερα, με τις αναδυόμενες κοσμογονικές εξελίξεις στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, το αίτημα της αναδιάρθρωσης του τύπου με τη μορφή και την ταχύτητα που αναπτύσσεται, απαιτεί μια συνολική, σύγχρονη και προσαρμοσμένη στις νέες τεχνολογικές συνθήκες ρύθμιση για τη συγκρότηση και την εύρυθμη   λειτουργία του.

Οι κύριες κατευθύνσεις θεσμικής παρέμβασης αφορούν: Στις δημοσιογραφικές οργανώσεις, στις οργανώσεις Ιδιοκτητών Εφημερίδων Αθηνών, Θεσσαλονίκης, των Επαρχιακών Εφημερίδων, στα Πρακτορεία Τύπου,  Αθηναϊκό Πρακτορείο, Μακεδονικό Πρακτορείο) στις Δημόσιες σχέσεις και τους τρόπους προώθησης τους, μέσω διαφήμισης, στη διαφάνεια στη διαφημιστική δαπάνη του ευρύτερου Δημόσιου Τομέα, από τα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα, στη διαφάνεια στις μετρήσεις διαφημιστικών μηνυμάτων και της πραγματικής καταχώρησής τους, στις ιδιωτικές δημοσιεύσεις, στον  καθορισμό των  ημερήσιων επαρχιακών εφημερίδων που έχουν δυνατότητα καταχώρισης κρατικών δημοσιεύσεων, στην κατανομή κρατικών δημοσιεύσεων και στον καθορισμό της τιμής δημοσίευσής τους, στον καθορισμό των  ειδικών τιμολογίων διακίνησης εφημερίδων και περιοδικών, στις  απαραίτητες κωδικοποιήσεις και τροποποιήσεις  του Ενιαίου Οργανισμού Επικουρικής Ασφάλισης και Περίθαλψης, το αγγελιόσημο και σωρεία  άλλων  συναφών ασφαλιστικών διατάξεων που εμπεριέχονται σε πληθώρα νόμων, Προεδρικών Διαταγμάτων και επί μέρους  αποσπασματικών διατάξεων νομοθετικών ρυθμίσεων, που προφανώς αναδεικνύουν με τον πιο ανάγλυφο τρόπο, το πλαίσιο διαπλοκής και ευνοϊκής μεταχείρισης ενός τομέα, που συνοδοιπορεί στην άσκηση της επικοινωνιακής πολιτικής ενός συστήματος εξουσίας.

Ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να  μελετήσει και να καταγράψει το σύνολο των διάσπαρτων διατάξεων που καλύπτουν σήμερα αποσπασματικά, την λειτουργία, τη θεσμική υπόσταση και το ασφαλιστικό καθεστώς των Μέσων Ενημέρωσης και θα επιχειρήσει μια ριζική αναδιάρθρωση του θεσμικού πλαισίου οργάνωσης και λειτουργίας του τύπου ηλεκτρονικού  και έντυπου. Θα προκαλέσει για αυτό, μια σε βάθος δημόσια εξέταση τον προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι και οι επιχειρήσεις στον ευρύτερο τομέα των οπτικοακουστικών και έντυπων Μέσων Επικοινωνίας κυρίως το θέμα της ασφάλισης,  με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων και θα προχωρήσει σε μια ριζοσπαστική πρόταση-τομή στον ευαίσθητο αυτό χώρο της επικοινωνίας.