Εναλλακτική αντιπαράθεση στη βαρβαρότητα

 

Ανεξέλεγκτη και αντιφατική  πορεία

Ο σύγχρονος καπιταλισμός, μετά την εγκατάλειψη του πεδίου της συμβατικής παραγωγής και τη μετάλλαξή του σε χρηματοοικονομικό οδοστρωτήρα, που παρ’ ολίγον να διαλύσει την παγκόσμιο χρηματοπιστωτική σύστημα, συνεχίζει να  κινείται με το παγιωμένο νεοφιλελεύθερο οικονομικό αφήγημά του. Στη νέα πορεία του  τον συνοδεύουν, μια παρατεταμένη περίοδος αστάθειας και  αβεβαιότητας στην παγκόσμια οικονομία, μια καθοδική πορεία των όρων συσσώρευσής με σταθερή μείωση του ποσοστού κέρδους, ενώ παρατηρείται μια αξιοσημείωτη κινητικότητα στο διεθνή καταμερισμό, με μεταφορά κεφαλαίων και θέσεων εργασίας προς όφελος των χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας (BRICS).

Στην προσπάθεια του συστήματος  να ελέγξει και να αναπτύξει τις νέες τεχνολογίες, Επικοινωνιών και Πληροφορικής (Ε.Π), διευκόλυνε την ταχύρυθμη  ανάδειξη του παγκόσμιου διαδικτυακού τοπίου (Intenet), η οποία συνέβαλε στην επικοινωνιακή έκρηξη της αδέσμευτης παγκόσμιας επικοινωνίας και στην ανάδειξη εκατομμύριων ιστοτόπων και μέσων κοινωνικής δικτύωσης ανά τον πλανήτη. Το νέο αυτό παγκόσμιο επικοινωνιακό πεδίο, έγινε μπούμεραγκ σε βάρος του καπιταλισμού και ανέδειξε τη γύμνια και την αποκρουστική μορφή των συστημικών παρεμβάσεών, από τα διεθνή επικοινωνιακά μέσα. Συνέπεια αυτής της ανατροπής, προκλήθηκαν μεγάλες κοινωνικές και πολιτικές εξεγέρσεις και κινήματα (Αραβική άνοιξη, ΗΠΑ, Ευρώπη, Λατινική Αμερική, κ.α) που απομυθοποίησαν την οργανωμένη συστημική παρακολούθηση των επικοινωνιών και τη μαζική κατευθυνόμενη ενημέρωση.

Οι προσπάθειες του κεφαλαίου, στο πλαίσιο πάντα της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, να επαναφέρει το χαμένο κύκλο της μαζικής παραγωγικής μεγέθυνσης και της υπέρκατανάλωσης, προκάλεσαν τη σπατάλη των φυσικών πόρων του πλανήτη, την εγκληματική αδιαφορία για το περιβάλλον, αλλά και μεγάλες ανατροπές στο παγκόσμιο καταμερισμό της εργασίας, με την ανάδειξη των αναπτυσσόμενων χωρών (BRICS) σε ισότιμους και ισχυρούς ανταγωνιστές των αναπτυγμένων χωρών του Βορρά.

Μετά από μια προσωρινή ισχνή και αβέβαιη  παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη, συντηρείται παγκοσμίως μια μορφή υποβαθμισμένης «ευημερίας» με βαρύτατο κοινωνικό και περιβαλλοντικό κόστος (κλιματική αλλαγή, ενεργειακή και διατροφική κρίση, μεγάλες κοινωνικές ανισότητες, ανεργία και νέα φτώχεια), που οδηγεί τις κοινωνίες,  αναπτυγμένες και μη, σε ένα νέο πιο επώδυνο και αδιέξοδο οικονομικό κύκλο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ευρώπη που για πέντε ολόκληρα χρόνια παραπαίει μέσα στην κρίση χρέους, τη λιτότητα, τη στασιμότητα, και τη δημοσιονομική πειθαρχία, που όμως δεν οδηγούν σε αλλαγή πορείας από το αδιέξοδο της κρίσης, δεν αναιρούν τις μονεταριστικές πολιτικές, διέλυσαν το μύθο της Ευρώπης ως την πιο ανταγωνιστική δύναμη και δεν διασώζουν το ευρωπαϊκό αναπτυξιακό πρότυπο.

Αναζήτηση κερδοφόρας διεξόδου

Ο καπιταλισμός μετά την ανεξέλεγκτη  χρηματοοικονομική παρέμβασή του, η οποία προκάλεσε τη χρηματοοικονομική κρίση του 2007, αναζητάει νέα κερδοφόρα διέξοδο στο παγκοσμιοποιημένο οικονομικό περιβάλλον, που όμως δεν την έχει ακόμη  διασφαλίσει και στο πέρασμά του αφήνει και πάλι αποτύπωμα με καταστροφές και κρίσεις.

Η αντιμετώπιση της χρηματοοικονομικής κρίσης που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ, έδειξε ότι η διάσωση των εθνικών οικονομιών των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου δεν έγινε από τις αγορές της Wall Street και του City. Τότε στις συνθήκες κρίσης, ο μόνος τρόπος διάσωσης του καταρρέοντος παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος ήταν η κρατική εθνικοποίηση του. Αυτή η ενέργεια κόπηκε από τα συστημικά ΜΜΕ για να καλυφθεί η αδιαφανής μετακύλιση της κρίσης που οι ίδιοι προκάλεσαν, στις πλάτες των απανταχού φορολογούμενων. Το μόνο που τους ενδιέφερε τότε ήταν η ανασυγκρότηση των κερδοσκοπικών μηχανισμών τους, και η μεταφορά του κόστους των χρεών τους στα εθνικά κράτη  και τίποτε άλλο. Άλλωστε και στην Ευρώπη, και στη χώρα μας, η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, έγινε με κρατικό χρήμα. Εκείνο που δεν έγινε ποτέ,  ήταν, ότι  οι τράπεζες που διασώθηκαν,  δεν εξασφάλισαν μετά την προκλητική  στήριξή τους, την απαιτούμενη ρευστότητα προς τη χειμαζόμενη ελληνική οικονομία και κοινωνία, παρόλο που διασώθηκαν με κρατικό χρήμα. Στο διεθνές χρηματοπιστωτικό περιβάλλον οι «δραστηριότητες» των τραπεζών έχουν παραμείνει ανέγγιχτες και στην Ευρώπη επιχειρείται τώρα, κάτω από την πίεση του χρέους,  μια προσπάθεια ενοποίησης και εποπτείας τους, το βάθος και η έκταση της οποίας θα εκτιμηθεί όταν ολοκληρωθεί.

Επίθεση στο Δημόσιο Τομέα

Στις νέα μετά την χρηματοπιστωτική κρίση περίοδο ο καπιταλισμός επιμένει στην απορρύθμιση των οικονομιών, ως πρωταρχικό στόχο βελτίωσης της οικονομίας. Η διαχείρισή της οικονομίας στο σύνολό της, σταδιακά ανατίθεται στον Ιδιωτικό τομέα. Η ελευθέρωση των αγορών παραμένει πάντα ακρογωνιαίος λίθος του νεοφιλελεύθερου αφηγήματος, που «αγωνίζεται» για τη βελτίωση της κερδοφορίας του. Βασικά θύματα, το «δημόσιο» που διαλύεται προς όφελος του «ιδιωτικού», η ευημερία που στο όνομα του ανταγωνισμού υποκαθίσταται από τη φτωχοποίηση, η ρύπανση και η μόλυνση του  περιβάλλοντος, που οδηγούν στην καταστροφή του πλανήτη. Η ποιότητα ζωής δίνει τη θέση της  στην αποκρουστική μορφή της κοινωνικής εξαθλίωσης, τη νέα φτώχεια για να επιτευχθεί ένας ικανοποιητικός ανταγωνισμός, που θα επιτρέψει τη μεγιστοποίηση του ποσοστού κέρδους των κεφαλαίων. Οι διαδικασίες εκποιήσεων δημόσιας περιουσίας και δημόσιων επιχειρήσεων, στις χώρες που μαστίζονται από  κρίσεις, γίνεται με απόλυτα εξευτελιστικό τρόπο. Αυτό που χαρακτηρίζεται με την γνωστή αγοραία έκφραση είναι, ότι οι κατεστραμμένες χώρες «πουλάνε και τα ασημικά τους». Αυτό γίνεται σήμερα στον ευρωπαϊκό Νότο, και στην Ελλάδα,  με αιχμή τον πιο ευαίσθητο τομέα των εθνικών υποδομών της χώρας, στην ενέργεια, στις δημόσιες επιχειρήσεις  ΔΕΗ ΑΔΜΗΕ, ΔΕΠΑ και πρόσφατα ΔΕΣΦΑ.

 Θύματα ο άνθρωπος και η φύση

Η καταστροφή που έχει επιφέρει ο καπιταλισμός δεν είναι  μόνο η ταξική διαχείριση των κεφαλαίων και της παραγωγής, αλλά και η επιθετικότητά του σε βάρος του ανθρώπου και της φύσης, και η εγκληματική δραστηριότητα του σε βάρος  της επιβίωσης του πλανήτη. Σε ένα κόσμο πεπερασμένων και περιορισμένων πόρων που απαιτεί αυστηρά περιβαλλοντικά όρια για να υπάρξει στο μέλλον, η πορεία της ανθρωπότητας εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από «νησίδες ευημερίας» και «ωκεανούς φτώχειας». Η «νέου τύπου φτωχοποιημένη μεγέθυνση» προφανώς δεν αποτελεί εναλλακτική διέξοδο και δεν οδηγεί σε μια πιο βιώσιμη αειφόρο και δίκαιη μορφή ευημερίας και ανάπτυξης. Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ παρούσα και κινείται και αυτή επιθετικά, πλήττοντας τις πιο ευάλωτες περιοχές  του πλανήτη που ολοένα και διευρύνονται. Μεγάλος χαμένος  στη νέα αυτή πορεία αναζήτησης είναι ο Δημόσιος Τομέας της οικονομίας, που θεωρείται η «μητέρα  πάσης κακίας» και ενοχλεί τις αναζητήσεις και τις  επιλογές του συστήματος.

Η ευημερία των λίγων, διότι περί αυτού πρόκειται, είναι η νέου τύπου μεγέθυνση, που βασίζεται στην οικολογική καταστροφή και στην εξαθλίωση πολλών δυσεκατομμυρίων ανθρώπων και μικρών παιδιών, που δεν έχουν πρόσβαση σε τακτικό εισόδημα και στα βασικά αγαθά επιβίωσης (νερό, ρεύμα)  μας γυρίζει πολλά χρόνια πίσω και δεν αποτελεί πλέον θεμέλιο για τις πολιτισμένες κοινωνίες.  

Νέες προκλήσεις

Η πρόκληση σήμερα είναι να δημιουργηθούν συνθήκες διάσωσης του ανθρώπου όπου γης, να προστατευθεί  ο πλανήτης και να επιδιωχθεί μια άλλου τύπου ευημερία, βιώσιμη, αλληλέγγυα, εναλλακτική, ανθρωποκεντρική, δίκαιη, ίσων ευκαιριών, χωρίς διακρίσεις. Αυτό είναι το νέο στοίχημα για τον άνθρωπο. Το όραμα αυτό μπορεί να υπηρετηθεί μόνο αν υπάρξει ένας δημόσιος τομέας παραγωγικός, σύγχρονος κοινωνικά ελεγχόμενος και αποτελεσματικός, θωρακισμένος από συστήματα διαφθοράς, πελατειακών σχέσεων και αδιαφανών λειτουργιών, να αναλάβει το βάρος μιας ρωμαλέας επενδυτικής προσπάθειας με στόχο την ανοικοδόμηση και την παραγωγική ανασυγκρότηση των κοινωνιών που βρίσκονται σε κρίση και όχι να υποστηρίζει μόνο τη διασφάλιση της κερδοφορίας του κεφαλαίου και των πολυεθνικών ομίλων. Προφανώς σε μια τέτοια προσπάθεια και ο ρόλος του ιδιωτικού τομέα μπορεί να αποβεί δημιουργικός.  

Αναζητείται επομένως ένα συνεπές όραμα που θα διασφαλίσει την οικονομική βιωσιμότητα την οικολογική ισορροπία και τις ανθρώπινες ανάγκες. Ένα διαφορετικό είδος οικονομικής δομής που δεν θα περιορίζεται μόνο στη λογική της μεγέθυνσης με την κυριαρχία μιας ασύδοτης αγοράς και την επικυριαρχία του χρηματοοικονομικού καπιταλισμού. Αυτός είναι ο δρόμος της αναζήτησης των δυνάμεων της Ριζοσπαστικής Αριστεράς , ο δρόμος της μετάβασης προς την κοινωνική αλλαγή, την ευημερία του ανθρώπου και την προστασία της φύσης. Η Ευρώπη αποτελεί προνομιακό χώρο για να ξεκινήσει μια νέα προσπάθεια κοινωνικών αλλαγών. Προϋποθέσεις για ένα νέο προοδευτικό εγχείρημα στην Ευρώπη είναι: Η επαναφορά της δημοκρατίας στο προσκήνιο, η ανατροπή των υφιστάμενων πολιτικών συσχετισμών και η ανάδειξη της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, εκ νέου, σε δύναμη πολιτικής ανατροπής.    

Εναλλακτική

Η αντιμετώπιση της χρηματοοικονομικής κρίσης που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ το 2007 έδειξε ότι η διάσωση των εθνικών οικονομιών των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου δεν έγινε από τις αγορές. Τότε ο μόνος τρόπος διάσωσης του καταρρέοντος παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος ήταν η κρατική εθνικοποίηση του. Αυτή η ενέργεια κόπηκε από τα συστημικά ΜΜΕ, για να καλυφθεί η προκλητική άρνηση των κυρίαρχων ιδιωτικών συμφερόντων να συμμετάσχουν στην αντιμετώπιση της κρίσης που οι ίδιοι προκάλεσαν και το μόνο που τους ενδιέφερε ήταν η ανασυγκρότηση των κερδοσκοπικών μηχανισμών και τίποτε άλλο.

Το ζητούμενο για τα έθνη και τις υπαρκτές περιφερειακές ολοκληρώσεις  σήμερα δεν είναι η άκρατη μεγέθυνση με όρους απελευθερωμένων και κυρίαρχων αγορών. Είναι η αναζήτηση μιας νέας αλληλέγγυας ευημερίας, για τον άνθρωπο και το πλανήτη, για όλους τους λαούς που αναζητούν διεξόδους από την κρίση, όπως άλλωστε δείχνουν οι κοσμογονικές εξελίξεις στον ευρωπαϊκό νότο (Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία Πορτογαλία), στις χώρες της Λατινικής Αμερικής (Βραζιλία), στον αραβικό κόσμο (Αίγυπτος, Συρία), στην Τουρκία, στη Βραζιλία.

• Χρειάζεται ένα ριζικά διαφορετικό οικονομικό αφήγημα με βασικό οικονομικό εργαλείο το δημόσιο τομέα που θα διαχειρίζεται τα κοινωνικά αγαθά, νερό, ηλεκτρικό ρεύμα, επικοινωνίες μεταφορές, την πίστη, τις βασικές δημόσιες λειτουργίες παιδείας ,και υγείας, για μια σταθεροποιημένη και αλληλέγγυα οικονομία,  με την ανάπτυξη δημοσίων επενδύσεων, για μια ευημερούσα κοινωνία, με συγκεκριμένα οικολογικά όρια ακόμα και στο μακροοικονομικό επίπεδο και την απόρριψη των αδιέξοδων νεοφιλελεύθερων δογμάτων (μονεταρισμός,        ιδιωτικοποιήσεις, απορρυθμίσεις).

• Επιβάλλονται πολιτικές εκσυγχρονισμού και  επενδυτικής επαναδραστηριοποίησης του δημόσιου τομέα, όχι από συντηρητική διάθεση επανάκαμψης του κρατισμού, ούτε υπό την επήρεια πανικού, εκποίησής του για την κάλυψη δημόσιου χρέους,  αλλά από την επιστημονικά τεκμηριωμένη εκτίμηση, ότι σε συνθήκες κρίσης  ο ιδιωτικός τομέας ποτέ δεν επενδύει σε οικολογικούς και κοινωνικούς τομείς, αλλά προτιμά να δραστηριοποιείται μόνο σε δραστηριότητες ταχύρυθμης και ασφαλούς κερδοφορίας.

• Απαιτείται κοινωνική συναίνεση και αλληλέγγυα οικονομία, επεκτατική δημοσιονομική πολιτική για την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών και όχι την υπερκατανάλωση. Προφανώς δεν αποκλείεται και η δανειοδότηση των οικονομικών, αρκεί ο δανεισμός να επενδύεται σε έργα ανάπτυξης και όχι στην αύξηση καταναλωτικών δαπανών.

• Όλα τα παραπάνω σε εθνικό επίπεδο, προϋποθέτουν ένα νέο τύπο  οικονομίας των αναγκών, με την  ανάδειξη του τρίτου-κοινωνικού τομέα της οικονομίας, ο οποίος δίπλα σε έναν εκσυγχρονισμένο και παραγωγικό Δημόσιο Τομέα και  έναν ανταγωνιστικό Ιδιωτικό που θα αναπτύσσεται σε πλήρες ρυθμισμένο, διαφανές ανταγωνιστικό περιβάλλον, θα επιτύχουν από κοινού την αύξηση της απασχόλησης και την περιβαλλοντική προστασία. Θα καλύψουν κατά προτεραιότητα τις ανθρώπινες ανάγκες (υγεία παιδεία, πολιτισμός περιβάλλον, απασχόληση και κοινωνική προστασία). Θα συντελέσουν στην αναδιάρθρωση της παραγωγικής βάσης της χώρας και θα επιτύχουν την αναδιοργάνωση ενός ανεξάρτητου, σύγχρονου, διαφανούς, δίκαιου και αποτελεσματικού διοικητικού μηχανισμού, για να μπορέσει η χώρα να βρει το δρόμο της στο ανταγωνιστικό αλλά σίγουρο περιβάλλον της Ευρώπης αφού έξω από αυτήν επικρατεί βαρβαρότητα και χάος.