Το μέλλον της ΔΕΗ και των δημόσιων επιχειρήσεων

Είναι γνωστό ότι η ΔΕΗ, μαζί και με άλλες δημόσιες επιχειρήσεις, αποτέλεσαν την ατμομηχανή της όποιας μορφής και ποιότητας ανάπτυξης επέτυχε αυτός ο τόπος τα τελευταία 60 χρόνια. Σήμερα η περίοδος αυτή έφτασε στο τέλος της, με την άφρονα και ασυνάρτητη πολιτική που ακολούθησαν μετά την μεταπολίτευση όλες οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ στους τομείς της ενέργειας, αλλά και οι τελευταίες μνημονιακές κυβερνήσεις, χωρίς βεβαίως να απαλλάσσεται από ευθύνες και το συνδικαλιστικό κίνημα που αν και πανίσχυρο στους τομείς αυτούς, ήταν συντεχνιακό και εξαρτημένο από κομματικά και κυβερνητικά κέντρα κατά τη μεγαλύτερη περίοδο, με αποτέλεσμα να μην καταφέρει να εμποδίσει τη σημερινή εξέλιξη.

Η φθίνουσα πορεία των μεγάλων αυτών δημόσιων επιχειρήσεων που σήμερα ειδικώς θα μπορούσαν να διαδραματίσουν ρόλους «εθνικών πρωταθλητών» και να συμβάλουν στην προσπάθεια ανασυγκρότησης της χώρας, φυσικά κάτω από διαφορετικές πολιτικές συνθήκες, αποτελεί το μεγάλο πλήγμα στην «καρδιά» της οικονομίας αυτής της χώρας.

Η διάλυση της Ολυμπιακής, η εκποίηση του ΟΤΕ, ο διαχωρισμός  της ΔΕΗ, και οι επικείμενες σήμερα ιδιωτικοποιήσεις της ΔΕΗ,  του ΑΜΗΕ, του ΟΣΕ των ΔΕΣΦΑ και  ΔΕΠΑ, ολοκληρώνουν το πλήγμα σε βάρος του δημόσιου τομέα βασικών αγαθών και υπηρεσιών.

Ιδιαίτερα το μέλλον της ΔΕΗ, της   μεγαλύτερης δημόσιας επιχείρησης της χώρας είναι αβέβαιο. Ήδη υπάρχει προσύμφωνο με την τρόικα για την αποκρατικοποίηση της. Το σχέδιο αυτό θα υλοποιηθεί σε τρεις φάσεις μέχρι το 2016. Το πρώτο στάδιο περιλαμβάνει τον ιδιοκτησιακό διαχωρισμό του ΑΔΜΗΕ της θυγατρικής της ΔΕΗ που ελέγχει τα δίκτυα και την  πώληση ενός τμήματος της και διατήρηση ενός μειοψηφικού ποσοστού (35%) στο Δημόσιο. Διαδικασία που θα ολοκληρωθεί   με την  εκποίηση του ΑΔΜΗΕ.

Το επόμενο στάδιο περιλαμβάνει τη διαδικασία εκχώρησης σε ιδιώτες παραγωγούς της λεγόμενης «Μικρής ΔΕΗ» και η ιδιωτικοποίηση στην ουσία της υπόλοιπης ΔΕΗ σε δύο φάσεις. Στην πρώτη με εκποίηση ενός ποσοστού ικανού να επιβάλλει στρατηγικό επενδυτή (17% ή μεγαλύτερο).Και στη δεύτερη με στην πλήρη ιδιωτικοποίηση της. Στο πρώτο καθετοποιημένο κομμάτι της ΔΕΗ το οποίο θα μεταβιβαστεί, (το 30% του παραγωγικού δυναμικού της ΔΕΗ) θα περιέχει ορυχεία, μονάδες λιγνιτικές, υδροηλεκτρικές και Φυσικού Αερίου, καθώς και κομμάτι της εμπορίας μαζί με τους εργαζόμενους που αναλογούν στα προς πώληση περιουσιακά στοιχεία. Η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί για την ολοκλήρωση του της εκποίησης μέχρι το 2016. Για την υπόλοιπη ΔΕΗ, θα υπάρξει σχέδιο "αναδιάρθρωσης" που θα συμπεριλαμβάνει αναζήτηση στρατηγικού επενδυτή με προπτική την τελική ιδιωτικοποίηση. Τα σχέδια αυτά  αυτά βρίσκονται στη φάση διαμόρφωσής τους και μπορεί να τροποποιηθούν.

Τέλος με το αναθεωρημένο μνημόνιο η κυβέρνηση ανέλαβε και τη δέσμευση μηδενισμού του ελλείμματος της αγοράς ΗΕ μέσα στο 2014 και διασφάλιση μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας, προφανώς με τροποποίηση της χονδρεμπορικής αγοράς ΗΕ και όριο την 01/01/2015 που τίθεται σε εφαρμογή το ευρωπαϊκό μοντέλο Target Model,η συγκρότηση της ενεργειακής εσωτερικής αγοράς ενέργειας Ηλεκτρισμού και ΦΑ σε όλη την Ευρώπη και όχι μόνο.

Υπάρχει επομένως ζήτημα προσαρμογής και επικαιροποίησης των επιλογών της Αριστερής ριζοσπαστικής οπτικής στον τομέα της ενέργειας στο νέο τοπίο που δημιουργείται.

Πρώτα και κύρια απαιτείται επανεξέταση της δομής των δημόσιων επιχειρήσεων στη μορφή που ισχύουν σήμερα και δραστηριοποιούνται στις νέες ηλεκτρενεργειακές συνθήκες. ΔΕΗ ΑΕ, ΑΔΜΗΕ ΑΕ, ΛΑΓΗΕ ΑΕ, ΔΕΔΔΗΕ ΑΕ. Το κρατικο-μονοπωλιακό μοντέλο της μιας  και μόνης, ολοκληρωμένης δημόσιας επιχείρησης δεν  υπάρχει πια αφού στο πρόσφατο παρελθόν δεν έγινε σοβαρή προσπάθεια, επιτρεπτή και αποδεκτή  από τις εταιρικές δεσμεύσεις του ευρωπαϊκού  θεσμικού περιβάλλοντος που κινείται η χώρα, στον τομέα της ενέργειας (Κοινοτικές οδηγίες),για να διασωθεί στα πρότυπα π.χ της EDF (Γαλλίας),   και να διατηρηθεί  το καθετοποιημένο κρατικό μοντέλο της ΔΕΗ, όπως ίσχυε στο παρελθόν.

Το πρόβλημα αυτό έχει «επιλυθεί» σήμερα προσωρινά με το «διαχωρισμό»   (Unbundling) της ΔΕΗ, λύση αποδεκτή από τις υφιστάμενες δομές της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς. Όμως όπως έδειξε η εμπειρία των πρώτων έξη και πλέον ετών λειτουργίας της ηλεκτρενεργειακής αγοράς, τύπου υποχρεωτικής κοινοπραξίας (Mandatory Pool) , δεν διευκολύνθηκε  η σταθεροποίηση της διείσδυσης  των ιδιωτών επιχειρηματιών με τους όρους που αυτοί επιδίωξαν, λόγω του πολύ μικρού μεγέθους της εγχώριας αγοράς αλλά και της δεσπόζουσας θέσης της σημερινής ΔΕΗ.

Με το μίγμα καυσίμων που διαθέτει η ΔΕΗ, εμφανίζει σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην εγχώρια αγορά που επιχειρείται να εδραιωθεί στην Ελλάδα, στα πρότυπα της ενιαίας εσωτερικής ευρωπαϊκής αγοράς. Έτσι εμποδίζει την άνετη και μονομερή (μόνο στην Χονδρεμπορική Αγορά)  διείσδυση των ιδιωτών παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας. Μετά από τόσα χρόνια λειτουργίας της εγχώριας αγοράς η Χονδρεμπορική αγορά παραμένει «μαϊμού» όπως την αποκάλεσαν οι δύο προηγούμενοι Πρόεδροι της ΔΕΗ, και η Λιανική η Προμήθεια (Διαμονή ΧΤ και ΜΤ), παραμένει στην αποκλειστική δραστηριότητα της ΔΕΗ (Μερίδιο αγοράς προμήθειας >99%), με πλήρη ανυπαρξία του ιδιωτικού κεφαλαίου. Μόνο μερικοί απατεώνες εμφανίστηκαν στην αρχή,   που τώρα είναι υπόλογοι στην ελληνική δικαιοσύνη για καταχρήσεις.

Μένει επομένως η ανάγκη στις σημερινές συνθήκες να απαντηθούν κρίσιμα ερωτήματα:

•Η Πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ θα παραμείνει στη πολιτική θέση "μια ΔΕΗ ενιαία  100% και καθετοποιημένη", πρόταση προφανώς ελλιπής, αφού που δεν διευκρινίζει, τι θα γίνει με τον  υπαρκτό πλέον διαχωρισμό, της ενιαίας δημόσιας μορφής επιχείρησης της ΔΕΗ σε περισσότερες δημόσιες στην ουσία επιχειρήσεις,  ΔΕΗ ΑΕ, ΑΔΜΗΕ ΑΕ ΛΑΓΗΕ ΑΕ, ΔΕΔΔΗΕ ΑΕ και μάλιστα προσαρμοσμένων στο σημερινό πλαίσιο της εγχώριας ηλεκτρενεργειακής αγοράς. Όπως δείχνουν τα πράγματα, με τις επερχόμενες ιδιωτικοποιήσεις ΔΕΗ και ΑΔΜΗΕ, επιχειρείται μια νέα αναδιάρθρωση της εγχώριας αγοράς με περισσότερες της μιας ολοκληρωμένες, ισότιμες ανταγωνιστικά, ιδιωτικοποιημένες  επιχειρήσεις της  μορφής της ΔΕΗ.

• Η νέα πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ ενδεχομένως για Δημόσιες και όχι για μια Δημόσια Επιχείρηση, πρέπει να  λάβει υπόψη της και την επιχειρουμένη προσπάθεια συγκρότησης εγχώριας ηλεκτρενεργειακής αγοράς, προσαρμοσμένης στο πρότυπο της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας, σύμφωνα με την "τρίτη δέσμη" προφανώς  με τις αναγκαίες βελτιώσεις που θα διασφαλίζουν το ενεργειακό συμφέρον της εθνικής οικονομίας της χώρας στο πλαίσιο της ενιαίας εσωτερικής ευρωπαϊκής αγοράς.

• Η απάντηση στο προηγούμενο ερώτημα πρέπει να συνδυαστεί και με την επιλογή του ΣΥΡΙΖΑ  για την ενιαία εσωτερική αγορά ενέργειας (IEM) και το μοντέλο αγοράς που διαμορφώνεται με την «τρίτη δέσμη μέτρων» της Ε.Ε, που επικράτησε να αναφέρεται ως  Target Model & Coupling Price, το οποίο μένει μελετηθεί  και να υπάρξουν  σε αποφάσεις και για αυτό το συντομότερο.

• Στο πλαίσιο μιας απόφασης προσαρμογής της χώρας στην ενιαία εσωτερική ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας, ανοίγει προφανώς θέμα ελευθέρωσης των ρυθμιζόμενων μέχρι σήμερα με διοικητικές αποφάσεις τιμολογίων ρεύματος. Με την «τρίτη δέσμη μέτρων»  επιχειρείται σε ευρωπαϊκό επίπεδο μια προσπάθεια αντιστάθμισής τους, με την ανάδειξη  θεσμού «ειδικής προστασίας των ευάλωτων καταναλωτών» για τους οποίους λαμβάνονται πρόνοιες, ώστε να εξαιρούνται των ανταγωνιστικών τιμολογίων της αγοράς ενέργειας. Και  επί αυτού του προβλήματος πρέπει να υπάρξει  θέση, αν δηλαδή μπορεί η χώρα μας να ελευθερώσει τα τιμολόγια ρεύματος και με ποιόν συμφέροντα για τους καταναλωτές και τις γεωλογικές ιδιομορφίες της χώρας τρόπο, ιδιαίτερα τους ευάλωτους (Ορεινούς, νησιώτες, απομακρυσμένους και χρήστες του σημερινού κοινωνικού τιμολογίου).

• Με τη διείσδυση των ιδιωτικών επιχειρήσεων στον τομέα της ενέργειας οι σχετικές οδηγίες για τον Ηλεκτρισμό 2009/72/ΕΚ και για το ΦΑ 2009/73/ΕΚ στο πλαίσιο της τρίτης δέσμης, λόγω και της σοβαρότητας της ανάγκης της ασφαλούς λειτουργίας του τομέα της ενέργειας, διαμορφώνουν ένα νέο όρο προσαρμογής της επιχειρηματικής δραστηριότητας των ιδιωτών στο ενεργειακό περιβάλλον, τον όρο της «λειτουργικής ευθύνης» και λειτουργίας τους ως επιχειρήσεις που παρέχουνυοηρεσίες ως "δημόσια υπηρεσία", που αποτελεί μια ακόμη γραμμή άμυνας της αριστεράς. Τι λέει ο ΣΥΡΙΖΑ  επί αυτού επίσης.

• Στις νέες ενεργειακές συνθήκες με την ορμητική διείσδυση των ΑΠΕ, τους ευρωπαϊκούς στόχους για την κλιματική αλλαγή, όπως αυτοί αναπτύχθηκαν με την ευρωπαϊκή πολιτική 20-20-20 μέχρι το 2020, αλλά και την πρόσφατη προσπάθεια για «επεξεργασία»  νέας ενεργειακής ευρωπαϊκής πολιτικής  για μετά το 2020, το 2030  και το 2050 ανοίγουν και άλλα προβλήματα. Με βάσει αυτές τις νέες πολιτικές προπτικές έχει ανοίξει ένα σοβαρό ζήτημα για τα εθνικά διασυνδεδεμένα συστήματα παραγωγής και μεταφοράς. Η ένταξη στον καταμερισμό ισχύος των συστημάτων παραγωγής ενός μεγάλου ποσοστού καταμερισμού από τις ΑΠΕ, πλέον του 25%, επιβάλλει σημαντική βελτίωση της ευελιξίας των συστημάτων λόγω της ισχυρής μεταβλητότητας του φορτίου από τις ΑΠΕ (αυξομείωσεις της ισχύος και της παραγωγής  ανάλογα με την μεταβλητότητα των ΑΠΕ) Αυτό πλέον είναι το μείζον πρόβλημα των συστημάτων παραγωγής,  που σε συνδυασμό με την σύγχρονη και κορυφαία τεχνολογική καινοτομία της «αποθήκευσης», ίσως αποτελέσουν τη μεγαλύτερη πρόκληση του αιώνα για την ηλεκτρική ενέργεια, που επιβάλλει τη δημιουργία ευέλικτων υδροηλεκτρικών μονάδων παραγωγής αντλησιοταμίευσης ή υβριδικών σταθμών παραγωγής που απαιτούν μεγάλες και σημαντικές επενδύσεις. Επίσης  εκτεταμένες σε πολλά χιλιόμετρα κατασκευές έξυπνων δικτύων εξίσου σημαντικών επενδύσεων. Όλα αυτά συγκροτούν τανέα  μεγάλα προβλήματα που θα αντιμετωπίσουν στο άμεσο μέλλον τα ηλεκτρενεργειακά συστήματα στην Ευρώπη και στη χώρα μας.

• Ακόμη αξιολόγηση  μορφών παραγωγής ΑΠΕ στις ελληνικές ιδιαίτερες συνθήκες με την παράλληλη ανάπτυξη της ενεργειακής δημοκρατίας στη χώρα μας. Επιλογή τεχνολογιών  και παραγωγής  ΑΠΕ, στις μη διασυνδεδεμένες νησιωτικές περιοχές και όχι μόνο σε αυτές, που σήμερα η παραγωγή ηλεκτρενέργειας καλύπτεται αποκλειστικά  με το ρυπογόνο και πανάκριβο πετρέλαιο. Ανάπτυξη των έξυπνων δικτύων, στο διασυνδεδεμένο εθνικό και αστικό  δίκτυο, αλλά και μικτότερων αυτόνομων δημοτικών, νησιωτικών και κοινοτικών αυτόνομων, μη συνδεδεμένων δικτύων.Ανάπτυξη των ενεργειακών μικρών και μεσαίων παραγωγών σε οριζόντια, αποκεντρωμένη και μη συγκεντρωτική μορφή, σε περιφερειακό, αστικό, δημοτικό, κοινοτικό ακόμη και  κτηριακό επίπεδο. Για αυτά όλα πρέπει να υπάρξουν  σύντομα θέσεις και να δωθούν απαντήσεις .

• Ένα ακόμα μείζον ζήτημα . Για το οποίο πρέπει να υπάρξουν απαντήσεις και νέοι  σχεδιασμοί.  Αξιοποίηση προς εκμετάλλευση και όχι μόνο προς κάλυψη εθνικών αναγκών, των εγχώριων ενεργειακών πόρων ιδιαίτερα των ΑΠΕ. Το συγκριτικό αυτό πλεονέκτημα, την ευλογία της φύσης σε ήλιο και αέρα, θα πρέπει να την αξιοποιήσει η χώρα μας. Δηλαδή την παράλληλη ανάπτυξη τεχνολογιών ΑΠΕ και την αξιοποίηση των εξαγωγικών δυνατοτήτων ενέργειας από ΑΠΕ,  που διανοίγεται για την Ελλάδα, στο πλαίσιο του ενιαίου ευρωπαϊκού διασυνδεδεμένου διασυνοριακού συστήματος ηλεκτρενέργειας και της ενιαίας εσωτερικής αγοράς. Σε αντιπαράθεση μάλιστα με τους μύθους των δισεκατομμυρίων βαρελιών πετρελαίου πάνω στα οποία "καθόμαστ" ως χώρα. Είναι ένα ζήτημα που ο ΣΥΡΙΖΑ δεν το έχει απαντήσει μέχρι σήμερα.