Λειτουργία της Ενιαίας Ενεργειακής Αγοράς

 

Θεσμικό πλαίσιο

Η αρχιτεκτονική της εσωτερικής αγοράς ενέργειας έχει πλέον καθοριστεί και είναι σαφής. Είναι η γνωστή «Τρίτη δέσμη μέτρων»

Η εφαρμογή της όμως, εμφανίζει ποικιλόμορφες καθυστερήσεις, που έχουν  αρνητικές επιπτώσεις σε όλους του συντελεστές της συγκροτούμενης αγοράς, η οποία φιλοδοξεί να ξεκινήσει στην νέα ολοκληρωμένη μορφή της την 01/01/2015.

Η Ελλάδα προφανώς δεν είναι έτοιμη να ενταχθεί στο Target Model της αγοράς την 1/1/2015, ενώ παράλληλα η σημερινή ανάπτυξή της εσωτερικής αγοράς είναι αποκλίνουσα μεταξύ πολλών κρατών –μελών. Πρέπει να συγκροτηθούν και να λειτουργήσουν περισσότεροι Κόμβοι Φ.Α και Χρηματιστήρια Ενέργειας μέσω διασυνοριακών αγορών Η.Ε και Φ.Α, για να προχωρήσει ικανοποιητικά η υλοποίηση των σχεδίων ολοκλήρωσης και εκσυγχρονισμού των δικτύων και η δημιουργία έξυπνων δικτύων που θα συμβάλλουν και στην εκτεταμένη προώθηση των ΑΠΕ στο δίκτυο.

Οι εκτιμήσεις των σχεδιαστών επικεντρώνονται στη διαπίστωση:

•  Εάν βελτιστοποιηθεί και αναπτυχθεί το ευρωπαϊκό σύστημα θα υπάρξει σημαντική βελτίωση της δυναμικότητας μεταφοράς με βάση ολοκληρωμένο σχεδιασμό ενός πλήρους ενοποιημένου και διασυνδεδεμένου ευρωπαϊκού δικτύου, αντί των υφιστάμενων εθνικά σχεδιασμένων κοστοβόρων και μεγάλων απωλειών δικτύων.

Οι εκτιμήσεις μετά την  υλοποίηση όμως της αγοράς είναι διαφορετικές

• Παρά την προώθηση της ενιαίας εσωτερικής αγοράς εξακολουθεί, να είναι υψηλός ο βαθμός συγκέντρωσής της, στον τομέα της παραγωγής και της διανομής. Σε οκτώ κράτη μέλη  περισσότερο από το 80% της ηλεκτροπαραγωγής εξακολουθεί να ελέγχει ο ιστορικά κατεστημένος, πρώην μονοπωλιακός φορέας (Υπν. EDF).

•Επίσης ο βαθμός ικανοποίησης των καταναλωτών είναι χαμηλός με αιχμή τις τιμές που συνεχίζουν την ανοδική πορεία τους  μέχρι το 2030. Δικαιολογητικό της σταθερής ανόδου προβάλλεται, η αμείωτη ζήτηση και οι τιμές των καυσίμων ανά τον κόσμο καθώς και το κόστος των επενδύσεων που απαιτούνται για την επέκταση, την αντικατάσταση και τον εκσυγχρονισμό του συστήματος ενέργειας στην Ευρώπη.

•Οι αγορές ενέργειας δεν είναι διαφανείς ή επαρκώς ανοιχτές στους νεοεισερχόμενους σε αυτές παραγωγούς  ή προμηθευτές, ούτε και στους παρόχους υπηρεσιών από την πλευρά της ζήτησης.

• Δεν πραγματοποιούνται τέλος επαρκείς επενδύσεις σχετικά με την ενεργειακή απόδοση που διαφαίνεται ότι θα καθυστερήσει. Για να καταστούν βιώσιμες και ελκυστικές οι επενδύσεις ανάπτυξης και ολοκλήρωσης του ευρωπαϊκού δικτύου και των απαιτούμενων διασυνδέσεων, για τη μεταφορά τεραστίων ποσοτήτων ενέργειας π.χ. μεταξύ Βορρά και Νότου, πρέπει να καταστούν βιώσιμες και ελκυστικές μέσω ευνοϊκού κλίματος και μηνυμάτων, ώστε να τεθούν τα θεμέλια για τον υπολογισμό δίκαιου επιμερισμού κόστους και οφέλους. Με βάση την αρχή «ο χρήστης πληρώνει»

Αγορές χονδρικής.

Ισχύουν ανάλογες διαπιστώσεις βεβαίως από την οπτική που τις κρίνει ο καθένας

√ Προωθούνται επαρκώς, όχι όμως ισοκατανεμημένες συζεύξεις αγορών. Η σύζευξη αναπτύσσεται κυρίως στο Βόρειο - Δυτικό τμήμα της Ε.Ε. Είναι συζευγμένα 17 κράτη μέλη.

√ Θεσπίζονται και προωθούνται προς εφαρμογή κώδικες δικτύου και διασυνοριακής σύζευξης στον τομέα ΗΕ: κανόνες για την κατανομή της δυναμικότητας και τη διαχείριση της συμφόρησης, κανόνες για τη σύνδεση με το δίκτυο και για τη λειτουργία του συστήματος. Όγκος γραφειοκρατικών και δύσχρηστων διαδικασιών

√ Τα Ευρωπαϊκά Δίκτυα Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς ΕΔΔΣΜ ΗΕ και ΦΑ (ENTSO) και ο Οργανισμός Συνεργασίας Ρυθμιστικών Αρχών (ACER) καθώς και οι αναπτυσσόμενες περιφερειακές πρωτοβουλίες που συμβάλλουν στη δημιουργία πρόσθετων περιφερειακών κόμβων ΦΑ και χρηματιστηρίων ηλεκτρενέργειας, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εξασφάλιση αποδοτικότερης αξιοποίησης της υπάρχουσας υποδομής. Επιβάλλεται, κατά τη γνώμη των υπευθύνων να συνεχιστεί η  αυστηρή εφαρμογή των κανόνων για τον διαχωρισμό και τον ανταγωνισμό. Προφανώς και στον τομέα αυτό η χώρα μας υστερεί απελπιστικά.

 Ειδικά για την ΗΕ χρειάζονται νέοι σύνθετοι και πολύπλοκοι τεχνικοί κανόνες π.χ. για τις διασυνοριακές αγορές εξισορρόπησης και τις ενδο-ημερήσιες αγορές με υψηλή ρευστότητα, οι οποίοι σε συνδυασμό με τά έξυπνα ηλεκτρικά δίκτυα θα συμβάλλουν στη βελτίωση της ευελιξίας του συστήματος σε μεγάλης κλίμακας ενσωμάτωση της ΗΕ από Ανανεώσιμες Πηγές και στην αξιοποίηση των πόρων που προέρχονται από την πλευρά της ζήτησης παράλληλα με την παραγωγή. Έτσι πάλι κατά την γνώμη των αρμοδίων, οι ΑΠΕ θα συμμετέχουν πλήρως στην αγορά με ανταγωνιστικούς όρους αναλαμβάνοντας τις ίδιες αρμοδιότητες με τους συμβατικούς παραγωγούς. Μεγαλεπίβολο σχέδιο απροσδιόριστης προοπτικής.

√ Επίσης σημαντική προϋπόθεση για τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς είναι η εύρυθμη λειτουργία των μακροπροθέσμων και βραχυπροθέσμων αγορών χονδρικής (ιδίως των αγορών της προηγούμενης  ημέρας των ενδο-ημερήσιων αγορών, των αγορών εξισορρόπησης και των αγορών βοηθητικών υπηρεσιών) για τις οποίες αγορές στη χώρα μας, προφανώς δεν πρέπει να είμαστε υπερήφανοι, διότι χρησιμοποιήθηκαν ως ψευδεπίγραφες αγορές  κυρίως για συναλλαγή και σκανδαλώδεις επιλογές προς όφελος συγκεκριμμένων ιδιωτικών συμφερόντων.

√ Ακόμη προϋπόθεση ομαλής λειτουργίας των διασυνοριακών αγορών είναι η ανάπτυξη των Κωδίκων που θα συνταχθούν και θα προωθηθούν με ευθύνη του Οργανισμού (ACER). Με τους Κώδικες θα καθιερωθούν κοινοί κανόνες που θα παρέχουν τη δυνατότητα σε διαχειριστές δικτύων, σταθερό πλαίσιο συναλλαγών εντός της αγοράς.

√ Θα εκδοθούν παράλληλα και κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές και την πείρα που έχει αποκτηθεί από τα καθεστώτα στήριξης των ΑΠΕ για την απαιτούμενη μεταρρύθμιση των καθεστώτων στήριξης με σταθερές ρυθμίσεις.

√  Έχει ήδη συσταθεί επίσημη συντονιστική ομάδα στον τομέα της ΗΕ η αποστολή της οποίας θα είναι να διευκολύνει τη συνεργασία στην ασφάλεια του εφοδιασμού ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και στην επάρκεια ηλεκτροπαραγωγής, και στη διασυνοριακή σταθερότητας των δικτύων. Μια ακόμη πρόσθετη ελεγκτική ρύθμιση         

√ Στον τομέα του Φ.Α: προωθείται κατανομή του δυναμικού, κανόνες εξισορρόπησης καθώς και κανόνες για τις διαδικασίες ορισμού, κανόνες για τα τέλη διαταραχής της ισορροπίας και κανόνες για τη λειτουργική εξισορρόπηση μεταξύ των ευρωπαϊκών φορέων εκμετάλλευσης των συστημάτων μεταφοράς, κανόνες για τη δια-λειτουργικότητα και την ανταλλαγή δεδομένων, κανόνες για εναρμονισμένες δομές τιμολογίων μεταφοράς. Παντού κανόνες και ρυθμίσεις σε ένα τομέα που χρειάζονται γρήγορες αποφάσεις, σταθερές συνθήκες και προσεκτικοί χειρισμοί.

√  Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δεσμευτεί για την αντιμετώπιση των προβλημάτων κατασκευής και εκσυγχρονισμού των ευρωπαϊκών δικτύων, της ενσωμάτωσης των ΑΠΕ, της παραγωγής ΗΕ σε πολύ μικρή κλίμακα και την προώθηση έξυπνων ηλεκτρικών δικτύων με σταθερό ρυθμιστικό πλαίσιο το οποίο θα καθορίζει τους κανόνες και το ρόλο των διαφόρων παραγόντων, Φορείς εκμετάλλευσης δικτύων, παραγωγούς, προμηθευτές, παρόχους κάλυψης ζήτησης, καταναλωτών και Ρυθμιστικών Αρχών. Χωρίς μέχρι τώρα να έχουν προκύψει ενθαρρυντικά αποτελέσματα προφανώς λόγω και της κρίσης.

Προβλήματα υποδομής

• Η ενοποίηση των 28 ευρωπαϊκών συστημάτων μέσω της απαιτούμενης δυναμικότητας διασυνδέσεις, θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά τις τιμές και να αυξήσει τη συνολική απόδοση, επειδή θα μείωνε το κόστος εξισορρόπησης  προσφοράς και ζήτησης σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή.

• Απαιτούνται επομένως διασυνδεδεμένα δίκτυα ΗΕ, ΦΑ, δίκτυα τηλεθέρμανσης ή τηλεψύξης, έξυπνα δίκτυα, δίκτυα μεταφοράς CO_2, μεταφοράς πετρελαίου και ολεφινών, αποθήκευση ΦΑ, δέσμευση και αποθήκευση CO₂ (Carbon capture and Storage. CCS). Διάδρομοι προτεραιότητας για την προώθηση της ΗΕ, ΦΑ και Πετρελαίου. Αλλαγή συστήματος δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς μια κατάλληλα ενοποιημένη και σύγχρονη υποδομή. Δηλαδή ασύλληπτου ύψους επενδύσεις

• Οι επενδυτικές ανάγκες είναι τεράστιες και τα εμπόδια χρηματοδότησης υπαρκτά. Απαιτούνται: Ένα τρις €, για το ευρωπαϊκό ενεργειακό σύστημα. 500 δις € για τα δίκτυα μεταφοράς και διανομής, αποθήκευση ΦΑ και ευφυή διασυνδεδεμένα δίκτυα. 200 δις € μόνο για τα δίκτυα μεταφοράς. Ταχεία έγκριση και εφαρμογή δέσμης μέτρων για την προώθηση των ενεργειακών υποδομών για περισσότερη ενοποίηση των 28 συστημάτων.