ΑΠΕ στρατηγική επιλογή της αριστεράς

 

Οι ανανεώσιμες και εναλλακτικές μορφές ενέργειας αποτελούν στρατηγική επιλογή για την πολιτική της Ριζοσπαστικής Αριστεράς προκειμένου να αντιμετωπιστεί το μείζον πρόβλημα που ταλανίζει ολόκληρη την ανθρωπότητα, που είναι ένας νέος τύπος βιώσιμης,  καινοτόμου και αυτοτροφοδοτούμενης ανάπτυξης.

Αποτελεί επιλογή που δεν περιορίζεται  μόνο στην ανάπτυξη νέων και καινοτόμων τεχνολογιών στο τομέα της ενέργειας. Προωθεί μια εναλλακτική πολιτική για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής,  με μία ριζικά διαφορετική ενεργειακή πολιτική, αντίθετη και ανεξάρτητη από τα συμφέροντα και τις επιλογές των οικονομικών ελίτ, που επιδιώκουν την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών στην ενέργεια  και να βελτιώσουν τη θέση τους στο πλαίσιο του διεθνούς ανταγωνισμού, να εξασφαλίσουν τη μεγιστοποίηση των κερδών τους και την κυριαρχία τους, στο χώρο των τεχνολογιών, όπως έκαναν προσφάτως οι ΗΠΑ με την εξόρυξη Φ.Α και πετρελαίου από σχιστολιθικά πετρώματα με αμφιβόλου ποιότητας, ασφάλειας και οικολογικής προστασίας τεχνολογικές μεθόδους, όπως άλλωστε έχουν κάνει στο παρελθόν με την παραγωγή της επικίνδυνης για την ανθρωπότητα  και τον πλανήτη πυρηνικής ενέργειας.

Για την Ριζοσπαστική Αριστερά η ανάπτυξη τεχνολογιών που σχετίζονται με τις Ανανεώσιμες και Εναλλακτικές Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ, γεωθερμία, βιοκαύσιμα) αποτελούν επιλογές που οδηγούν στην παραγωγή ενέργειας χωρίς άνθρακα, ασφαλούς και χαμηλού κόστους, για την αειφόρο ανάπτυξη και τα φθηνά τιμολόγια στους καταναλωτές, για  τη συγκράτηση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου και τη μείωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος, για την βελτίωση του τρόπου που παράγεται η ενέργεια, για τη βελτίωση της Ενεργειακής Αποδοτικότητας(ΕΑ) και τους τρόπους που χρησιμοποιείται και καταναλώνεται η ενέργεια για μια νέου τύπου οργάνωση και ανάπτυξη των κοινωνιών σε υπερεθνικό, εθνικό και τοπικό επίπεδο.

Η χώρα μας ανήκει στον ευρύτερο και ενοποιημένο οικονομικά γεωπολιτικό χώρο της Ευρώπης που σήμερα η κυρίαρχη πολιτική υποτίθεται ότι είναι η παραγωγή ενέργειας με μειωμένη εκπομπή ανθρακούχων αερίων, ανάπτυξη των ΑΠΕ και βελτίωση της ΕΑ

Το ισχύον, όμως νεοφιλελεύθερης έμπνευσης θεσμικό ενεργειακό πλαίσιο στην Ευρώπη και στην Ελλάδα (ηγεμονία των αγορών), παρά τις φιλόδοξες προβλέψεις που το συνόδευσαν, τις θεσμικές αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν για τον έλεγχο και το συντονισμό των ενεργειακών συστημάτων των κρατών-μελών, αλλά και λόγω της  έντονης  ιδιομορφίας του τομέα της ενέργειας, δεν μπόρεσε να ικανοποιήσει επαρκώς τις απαιτήσεις των ενεργειακών αναγκών της Ευρώπης και της χώρας μας και κυρίως να διασφαλίσει χαμηλές τιμές στα τιμολόγια. 

Η εξάρτηση της Ευρώπης μεγαλώνει, οι επενδυτικές ανάγκες για την υλοποίηση του μεγαλεπήβολου σχεδίου για ηλεκτρική παραγωγή χωρίς άνθρακα το 2050, δεν είναι δυνατόν να καλυφθούν σε συνθήκες ύφεσης, το θεσμικό πλαίσιο της δημιουργίας κοινής εσωτερικής ευρωπαϊκής ενεργειακής αγοράς παρουσιάζει στρεβλώσεις και προβλήματα στην εφαρμογή του, οι επενδύσεις για την αναπλήρωση των παλαιών ενεργειακών εγκαταστάσεων παραγωγής και της ανάπτυξης των δικτύων μεταφοράς και διασυνδέσεων ανά την Ευρώπη,  απαιτεί πολλά δισεκατομμύρια ευρώ ενώ  οι ευρωπαίοι καταναλωτές δεν απολαμβάνουν ούτε καν μελλοντικά οφέλη. Αντίθετα τα τιμολόγια της ενέργειας, συνεχίζουν την ανοδική τους πορεία (θα αυξάνονται σύμφωνα με τις επίσημες εκτιμήσεις μέχρι το 2030), ο βαθμός  συγκέντρωσης των μεγάλων ευρωπαίων ηλεκτροπαραγωγών (απόκτηση δεσπόζουσας θέσης στην αγορά) διευρύνεται, το μοντέλο παραγωγής και διάθεσης της ενέργειας παραμένει συγκεντρωτικό, ιεραρχικά δομημένο, αντιπαραγωγικό, κοστοβόρο, ρυπογόνο και ελεγχόμενο από τους μεγάλους  ενεργειακούς ομίλους που ελέγχον την ενεργειακή υποδομή της Ευρώπης. Ακόμη και εντός του θεσμικού  πεδίου της Ε.Ε είναι εμφανείς οι συγκρούσεις συμφερόντων που υπονομεύουν το μέλλον  μια κοινής ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής.      

Ηλεκτροπαραγωγή από ΑΠΕ.

Ανάλογα προβλήματα έχουν προκύψει στο ελληνικό ενεργειακό πεδίο. Η εκκίνηση για την υποτιθέμενη ανάπτυξη των ΑΠΕ με την αξιοποίηση των εγχώριων ενεργειακών πόρων (ήλιος, αέρας, γεωθερμία,απόβλητα ) ξεκίνησε  στη χώρα μας από το τέλος της δεκαετίας του 90  με το ν 2773/1999 «Περί απελευθέρωσης της αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας –Ρύθμιση θεμάτων ενεργειακής πολιτικής». Τα κόμματα διαχείρισης της κυβερνητικής εξουσίας  ΠΑΣΟΚ και ΝΔ γνώριζαν  την ανάγκη ανάπτυξης των ΑΠΕ και ρύθμισης της αγοράς ενέργειας από τότε, και σήμερα, μετά από 15 χρόνια ο τομέας της ενέργειας είναι διαλυμένος και έχει «ενσωματώσει» περίπου και την ανάπτυξη των ΑΠΕ στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων των ιδιωτών παραγωγών ενέργειας  που ξεφυτρώνουν σαν τα μανιτάρια, ενώ η σημερινή συγκυβέρνηση ετοιμάζει το πιστοποιητικό του θανάτου, του ενεργειακού συστήματος της χώρας και ιδίως των ΑΠΕ με την κυοφορούμενη προσπάθεια εκποίησης, μετά τα σχέδια διαμελισμού της ΔΕΗ, του Εθνικού Διασυνδεδεμένου Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής  Ενέργειας.

 Απόδειξη ότι σήμερα έχουμε μπροστά μας ένα ακόμη σχέδιο νόμου για τις ΑΠΕ, από τα τόσα που έχουν μέχρι σήμερα κυρωθεί, σκοπίμως ασύδοτο, αποσπασματικό, ευκαιριακό και επικεντρωμένο στην εξυπηρέτηση συμφερόντων και επιδιώξεων των ιδιωτών «παραγωγών και προμηθευτών» που λυμαίνονται με προκλητικό τρόπο με τη ευθύνη και τη συνενοχή της περιβόητης Ανεξάρτητης Ρυθμιστικής  Αρχής Ενέργειας ΡΑΕ, την ενεργειακή αγορά της Ελλάδας, γεγονός που μας εμβάλει σε σκέψεις για το ρόλο και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που παρά το ασφυκτικό θεσμικό πλαίσιο εποπτείας και ελέγχου του ενεργειακού τομέα που διαθέτει, αφήνει τη ΡΑΕ ασύδοτη να ενεργεί προς όφελος των άνομων ιδιωτικών συμφερόντων.       

Πιο συγκεκριμένα, η ανάπτυξη της παραγωγής των ΑΠΕ στο όνομα του τελευταίου πριν την κατάρρευση μύθου της «πράσινης ενέργειας», οδηγήθηκε σε άκρως άναρχη κατάσταση. Η εμπειρία μετά από την οκταετή ταχύρυθμη μεγέθυνση «των ΑΠΕ» με βάση δέσμη νόμων  δείχνει ότι το θεσμικό πλαίσιο για τις ΑΠΕ, ακολούθησε τον ίδιο ανορθολογικό, σπάταλο και εξωπραγματικό τρόπο όπως όλες οι μέχρι σήμερα δραστηριότητες «ανάπτυξης» του ενεργειακού τομέα. Λείπουν το όραμα, η πολιτική και η κατάλληλη μακρόπνοη σχεδίαση. Η ανισσόροπη αυτή κατάσταση απογείωσε τις εγγυημένες τιμές (κυρίως στα Φ/Β) μαζί με τη δημόσια επιδότηση, αναστάτωσε την αγορά των ΑΠΕ και δημιούργησε μεγάλες προσδοκίες για υψηλά κέρδη. Χωρίς τις αναγκαίες μελέτες, ολοκληρωμένη ενεργειακή πολιτική και μακροχρόνιο ενεργειακό σχεδιασμό ψηφίστηκαν νόμοι δεν καθορίστηκαν  αντικειμενικοί στόχοι και δεν εκτιμηθήκαν επιπτώσεις από την ανορθολογική  εφαρμογή τους. Υποστηρίζονται ανώριμες και ακριβές τεχνολογίες καθώς και γιγαντιαία έργα με υψηλές τιμές με το μηχανισμό του “fast track” και στόχευση για μεγάλα κέρδη, με συνέπεια να επιδεινώνεται η ήδη αρνητική κατάσταση στον πολύπαθο τομέα ενέργειας, που συνεχίζει να δέχεται επιβαρύνσεις από πολλές πλευρές τις οποίες καλούνται να καλύψουν οι καταναλωτές και πρόσφατα οι μικροπαραγωγοί ενέργειας.  Χαρακτηριστικό παράδειγμα που επιβεβαιώνει το επικίνδυνο αδιέξοδο που προκλήθηκε, είναι η πρόσφατη «προσπάθεια» ρύθμισης που επιχειρήθηκε με τον τελευταίο νόμο 4093/2012. Το Νοέμβριο του 2012 που ψηφίστηκε ο Νόμος, ήταν γνωστό το μεγάλο έλλειμμα του ΛΑΓΗΕ, που έφτανε τα 350 εκατομμύρια €. Λόγω του αρχικού σχεδιασμού διείσδυσης των ΑΠΕ. Πρόσφατα ο ΛΑΓΗΕ ανακοίνωσε ότι παρά την οριζόντια  «διόρθωση» του θεσμικού πλαισίου των εγγυημένων τιμών, το έλλειμμα του ΛΑΓΗΕ θα εκτοξευθεί στα 695 εκατομμύρια € στο τέλος του 2013 και στο τέλος του 2014, αν η κατάσταση παραμείνει ως έχει θα ανέλθει στο αστρονομικό ποσό των 1389 εκατομμυρίων €. Η κατάσταση επομένως επιδεινώνεται όλο και περισσότερο με δυσμενείς συνέπειες στην εξέλιξη του τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας γενικότερα, αλλά και στην εθνική οικονομία και στους καταναλωτές. Βεβαίως με το νέο σχέδιο θα επιχειρηθεί μια νέα διόρθωση, χωρίς όμως να αποκλείει στο μέλλον και άλλες. Δεν είναι τυχαίο που στο νέο νομοσχέδιο θεσμοθετείται εκ νέου από «το παράθυρο», παρά τις μεγαλεπήβολες διακηρύξεις περί ανεξαρτησίας της ΡΑΕ, η παρέμβαση του αρμόδιου Υπουργού. Στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες ακολουθείται διαφορετική πορεία. Οι τιμές κατά κανόνα έχουν φθίνουσα πορεία  ακολουθώντας τη μείωση του κόστους των επενδύσεων λόγω της ραγδαίας εξέλιξης της τεχνολογίας, χωρίς να υποτιμάται η προσπάθεια της σταθερής διείσδυσης των ΑΠΕ και χωρίς να υποτιμάται ο σημαντικός ρόλος τους στην παραγωγική ανάπτυξή τους.

Απαιτείται επομένως άμεσα ένα σοβαρό και εφικτό θεσμικό πλαίσιο προσαρμοσμένο στις πραγματικές ανάγκες διείσδυσης των ΑΠΕ, στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου και μακροπρόθεσμου ενεργειακού προγραμματισμού με επανασχεδιασμό των υποστηρικτικών μηχανισμών των ΑΠΕ με κοινωνική συναίνεση, με στόχο να τις κατευθύνουν προς τον κρίσιμο και σημαντικό ρόλο τους, της ανάπτυξης του ενεργειακού τομέα της χώρας σε ανταγωνιστικά επίπεδα, και να συμβάλουν στην παραγωγή καθαρής, χωρίς άνθρακα και φτηνής ενέργειας, προς όφελος της οικονομίας της προστασίας του περιβάλλοντος και της ανακούφισης των ελληνικών νοικοκυριών  και των άλλων τομέων καταναλωτών, που στενάζουν κάτω από την ανάλγητη πολιτική των μνημονίων της τρικομματικής κυβέρνησης.            

√ Οι ΑΠΕ παραμένουν για τη χώρα μας πολύτιμοι εγχώριοι ενεργειακοί πόροι λόγω συγκριτικών πλεονεκτημάτων της Ελλάδας, και αποτελούν τη μοναδική δυνατότητα απαλλαγής  από τα ρυπογόνα ορυκτά καύσιμα και  εμπλουτισμού του ενεργειακού ισοζυγίου της χώρας. Γεγονός που αν υλοποιηθεί θα βελτιώσει αναμφίβολα και την ανταγωνιστικότητα της χώρας και θα διευκολύνει μια βιώσιμη, χαμηλού κόστους παραγωγής  αναπτυξιακή πολιτική.

√ Οι τεχνολογίες των ΑΠΕ είναι ιδιαίτερα δαπανηρές και είναι αμφίβολο αν η μια χώρα βουτηγμένη στα ελλείμματα θα μπορεί στην κατάσταση που βρίσκεται να χρηματοδοτήσει τη δική της υποδομή έρευνας και καινοτομίας στην κατασκευή τεχνικού εξοπλισμού και στην παραγωγή ενέργειας από Ανανεώσιμες και Εναλλακτικές πηγές (γεωθερμία, βιοκαύσιμα, οργανικά απορρίμματα, γεωργικά απόβλητα)  για  να επιτύχει να αξιοποιήσει τα υπαρκτά και πλούσια στη χώρα μας συγκριτικά πλεονεκτήματά της. Στην προοπτική αυτή δεν αποκλείεται ο εξωτερικός δανεισμός όταν η χώρα επιστρέψει στις αγορές με μια ριζικά διαφορετική πολιτική αντιμετώπισης του χρέους και των ελλειμμάτων και κυρίως με την ανατροπή της σημερινής αδιέξοδης και επικίνδυνης για τη χώρα πολιτικής της συγκυβέρνησης και των μνημονίων

√ Τέλος η ανάπτυξη των ΑΠΕ απαιτεί, στη μια ή στην άλλη επιλογή , σημαντικές επενδύσεις που θα πρέπει να αλλάξουν την σημερινή παραγωγική δομή του ενεργειακού συστήματος  της χώρας σε μια νέα οριζόντια και αποκεντρωμένη μορφή ενεργειακής παραγωγής και δικτύων μεταφοράς και διανομής,  με πληθώρα μικρών ή μεγάλων ενεργειακών μονάδων παραγωγής, από το θερμικό εργοστάσιο μέχρι την ιδιωτική ανεμογεννήτρια και το φωτοβολταϊκό συγκρότημα, σε κάθε κτίριο δημόσιο ή ιδιωτικό, σε κάθε μεγάλη ή μικρή παραγωγική μονάδα, σε κάθε κοινότητα  με την ανάπτυξη έξυπνων δικτύων και μετρητών διασυνδεδεμένων ή αυτόνομων, που δεν έχουν προβλεφτεί μέχρι σήμερα και αποτελούν πρωταρχική ανάγκη για την ανάπτυξή τους. Απαιτεί ακόμη, ολοκληρωμένο χωροταξικό σχεδιασμό, σε μια χώρα που σήμερα διαθέτει μόνο μια ανίκανη διοικητική μηχανή. Αυτές είναι μερικές επισημάνσεις που πρέπει να απαντηθούν με πραγματικά και μετρήσιμα στοιχεία και όχι με θεωρητικές αναφορές ή ιδιόμορφους βολονταρισμούς χωρίς αντίκρισμα.