Το σημερινό ευρωπαϊκό αδιέξοδο

Η κρίση χρέους της Ευρωζώνης συνοδεύεται από μία έρπουσα κρίση ταυτότητας αποτέλεσμα της συντηρητικής απραξίας των κυβερνήσεων των κρατών - μελών και της  πολιτικής "ηγεμονίας" που άσκησε η Γερμανία μετα την ατζέντα 2010. Η πολιτική της  έχει σταδιακά μετατοπιστεί σε νέα συντηρητικά πεδία , εγκαταλείποντας το μοντέλο του "καπιταλισμού του Ρήνου" που είχε επικρατήσει στην Ευρώπη για τρεις και πλέον δεκαετίες.  Σημείο καμπής για τη στροφή αυτή,  η μετάλλαξη των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων που ενστερνίστηκαν το Αγγλοσαξωνικό μοντέλο του καπιταλισμού όπως το συνέλαβαν και το προώθησαν αρχικά ο Ρέηγκαν και η Θάτσερ και στη συνέχεια ο Μπλέρ και ο Σρέντερ.

Το μοντέλο αυτό,  κατά τους υποστηριχτές του,  αντιμετωπίζει το επίκαιρο πρόβλημα της Ένωσης, του ελλείμματος του ανταγωνισμού στο διεθνές   περιβάλλον  από τις νέες αναπτυσσόμενες χώρες (BRICS)  και την αγωνιώδη προσπάθειά της να επιτύχει  καλύτερους  όρους ανταγωνισμού, και για αυτό επιβάλλει πολιτική κινεζοποίησης της Ευρώπης. Όμως είναι αυτονόητο ότι η Γερμανία και κατ' επέκταση η Ε.Ε δεν μπορεί να ανταγωνιστεί το χαμηλό εργατικό κόστος της Κίνας , ούτε μπορεί να αποδιαρθρώσει εύκολα το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό μοντέλο. Παράλληλα η Ευρώπη και ιδιαίτερα η Γερμανία παραδοσιακά είναι θιασώτες της μονεταριστικής πολιτικής που ουδέποτε την εγκατέλλειψαν και κανείς για σύνθετους ιστορικούς, οικονομικούς και πολιτικούς λόγους δεν διανοείται να ανατρέψει το μονεταριστικό υπόδειγμα και να  ασκήσει επεκτατική νομισματική πολιτική στην Ευρώπη, όπως άλλωστε κάνουν οι περισσότερες αναπτυγμένες χώρες σε συνθήκες δημοσιονομικής κρίσης.

Η Γερμανία όμως απέδειξε, με μεθοδικές  σταδιακές κινήσεις, μια διάθεση ενίσχυσης της νεοφιλελεύθερης πολιτικής της. Με  εκκίνηση  την Ατζέντα  2010  του Σρέντερ στο εσωτερικό και την επιβολή της δημοσιονομικής πειθαρχίας αρχικώς αλλά και της σκληρής λιτότητας στη συνέχεια,  όταν εμφανίστηκε η κρίση, επέτυχε το διπλό επιδιωκόμενο στόχο της. Να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά της και να ενισχύσει την δυναμική εξαγωγική πολιτική της,  επιβάλλοντας ταυτόχρονα άγρια λιτότητα στις ελλειμματικές χώρες του ευρωπαϊκού Νότου,  στο όνομα της αντιμετώπισης της ευρωπαϊκής  "κρίσης χρέους"που ενέσκηψε αιφνιδίως και της χάλασε τα σχέδια.

Η πολιτική αυτή προκαλεί δύο ζημιές ταυτόχρονα. Οδηγεί τις χώρες του Νότου στην ύφεση και τη στασιμότητα και τα εκατομμύρια των ευρωπαίων πολιτών στην απόγνωση, και την ίδια στιγμή υποσκάπτει και υπονομεύει ένα από τα πιο πρωτότυπα, φιλόδοξα και ελπιδοφόρα σχέδια της σύγχρονης ιστορίας. Την Ευρωπαϊκή  ενοποίηση, στο όνομα των ιδιαίτερων εθνικών συμφερόντων της Γερμανίας και ορισμένων Βόρειων χωρών.

Το ελληνικό πείραμα αποτελεί το δείγμα γραφής. Αν έστω και  τυπικά θεωρηθεί επιτυχημένο,  ανεξάρτητα από το βαρύ κοινωνικό κόστος που προκάλεσε στην ελληνική κοινωνία, χάρη στην πολιτική της λιτότητας και τις συνοδευτικές μεταρρυθμίσεις των ιδιωτικοποιήσεων,  θα ενισχύσει την προσπάθεια της επιβολής του ακραίου νεοφιλελεύθερου προτύπου σε όλα τα κράτη μέλη και θα εδραιώσει την ήδη ασκούμενη μονεταριστική πολιτική της Γερμανίας και του ΔΝΤ που συμπλέουν σε πολλά σημεία σε αυτή την πολιτική. Εξ'ου και το ενδιαφέρον του για την "επιτυχή" έκβαση του προγράμματος της Ελλάδας.

Η έλλειψη όμως μιας ενιαίας και  συνεκτικής πολιτικής για όλη την Ευρώπη και ταυτόχρονα αποδεκτής από τους ευρωπαίους πολίτες σύμφωνα με το ευρωπαϊκό κοινωνικό πρότυπο καί οχι τους νεοφιλελεύθερους ακροβατισμούς της Γερμανίας θα συνεχίσει να τροφοδοτεί κυκλικά φαινόμενα διάλυσης του Ευρώ ανεξάρτητα από τους σκοπούς  της Γερμανίας και του ΔΝΤ.

Η γενεσιουργός αιτία αυτής της αδιέξοδης κατάστασης εντοπίζεται κατά τον Habermas "στην ανεπάρκεια του θεσμικού πλαισίου και την ανυπαρξία πολιτικής ενοποίησης που έχει περίπου εγκαταλειφτεί".

Αντί για λήψη δεσμευτικών πολιτικών αποφάσεων οι κυρίαρχες ελίτ, διαιώνισαν το εταιρικό μοντέλο διαχείρισης  της Ευρωζώνης με μόνο κοινό σημείο το ενιαίο νόμισμα, που όμως στηρίζεται σε ένα αδύναμο και μη ισορροπημένο θεσμικό πλαίσιο, και σε αυστηρούς δημοσιονομικούς κανόνες μη εφαρμόσιμους (σύμφωνο Σταθερότητας, Έλεγχος των προϋπολογισμών, διευθετήσεις στο Τραπεζικό Σύστημα). Κυρίως όμως η αδιέξοδη κατάσταση οφείλεται στους πολιτικούς συσχετισμούς δυνάμεων στα κράτη μέλη και στην εξάρτησή των εθνικών κυβερνήσεων και όχι μόνον αυτών από τα ιδιωτικά συμφέροντα του χρηματοοικονομικού τομέα, τις διεθνείς αγορές και τα πανίσχυρα τραπεζικά συστήματα, που παρά την κρίση συνεχίζουν την ασύδοτη δραστηριότητά τους. Μετά την ανάδειξη της κρίσης χρέους που   οι ευρωπαϊκές ελίτ αρχικά επιχείρησαν να την φορτώσουν στους  δήθεν τεμπέληδες Νοτιοευρωπαίους,  οι χρηματοπιστωτικές αγορές  έχουν αποθρασυνθεί και επιδιώκουν την απορρύθμιση της ευρωπαϊκής δημοκρατικής νομιμότητας. Η Ευρωπαϊκή και εθνική κυριαρχία στην Ευρώπη και στα κράτη μέλη, κλυδωνίζεται επικίνδυνα  από το "Φονταμενταλισμό της Αγοράς".

Παρά τη σοβαρή κρίση που εξελίσσεται σε επικίνδυνο αδιέξοδο η Γερμανία κερδίζει έστω και προσωρινά.Τα μέτρα λιτότητας στα οποία επιμένει η ευρωπαϊκή ελίτ με την πίεση της Γερμανίας  είναι εξαιρετικά σκληρά και επιβάλλονται με αντιδημοκρατικούς τρόπους, λανσάρονται ως αναγκαία και ταυτόχρονα επιμένουν  να απορρίπτουν  κάθε πρόταση των ευρωπαίων πολιτών ( Βλέπε τη σοβαρή πρόταση του Alter Summit) για ρύθμιση των χρεών σε ευρωπαϊκό επίπεδο και μορφές ανακατανομής των βαρών μεγάλης κλίμακας και όχι ασήμαντες και αδιέξοδες μικροδιορθώσεις.  Η πλήρης αναντιστοιχία μεταξύ του οικονομικά ζητούμενου από την κυρίαρχη ελίτ και του πολιτικά και οικονομικά εφικτού, για την ριζική αντιμετώπιση της κρίσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο προβάλλεται καθαρά και στις διαφορές μεταξύ των Βόρειοευρωπαίων και του ευρωπαϊκού Νότου και αναδεικνύουν ένα μέγα ζήτημα, το συνεχώς διογκούμενο σχίσμα μεταξύ Βορρά και Νότου που  χωρίζει την Ευρώπη σήμερα. Επομένως από εδώ και εμπρός τα μέτρα που προβάλλουν οι κυρίαρχες ελίτ δεν είναι αποδεκτά ούτε καν εφικτά και δεν θα εφαρμοστούν χωρίς να πληγεί σοβαρά η δημοκρατική συγκρότηση της Ευρώπης και η κυριαρχία των χωρών της Ένωσης

Την αδιάλυτη αυτή αντίφαση συνοδεύει ο κίνδυνος της στασιμότητας και η συνεχιζόμενη απώλεια της Ε.Ε στο διεθνή καταμερισμό εργασίας, που δεν αντιμετωπίζεται με μερικά δις Ευρώ  για την ανεργία των νέων, όπως προτείνει το πρόσφατο Συμβούλιο Κορυφής.

Η ιθύνουσα Γερμανική τάξη δεν θέλει ή δεν μπορεί να κατανοήσει ακόμα ότι η μονομερής προσήλωση της Γερμανίας στις εξαγωγές σε συνδυασμό με τη διατήρηση σε χαμηλά επίπεδα της εγχώριας ζήτησης μέσω συμπίεσης των μισθών, προκαλεί καταστροφικά αποτελέσματα και σοβαρές ανισορροπίες σε μια κοινή νομισματική περιοχή, εν προκειμένω της Ευρωζώνης. Αρνείται να αλλάξει γνώμη ακόμα και τη στιγμή που οι αγορές είχαν τοποθετήσει το πιστόλι στο κρόταφο της ευρωζώνης. Αρνείται να μειώσει το εμπορικό της πλεόνασμα που έχει εκτιναχθεί στα ύψη και μαζί με το κράτος τράπεζα το Λουξεμβούργο θα είναι οι μοναδικές χώρες της Ευρωζώνης που θα έχουν πλεόνασμα το 2013, ενώ οι οικονομίες των ελλειμματικών χωρών βρίσκονται σε ελεύθερη πτώση και η κρίση της πραγματικής οικονομίας αγγίζει τον πυρήνα της ζώνης του ευρώ.

Είναι προφανές ότι  χωρίς μια ριζική πολιτική μεταστροφή στην Ευρώπη, σχετικά  με την εσωτερική και διεθνή ανταγωνιστικότητα της Ε.Ε, το Ευρώ και η Ευρωζώνη είναι καταδικασμένα σε αποτυχία. Η κρίση απλώνει και η πολιτική αυτή δεν αλλάζει εύκολα όπως δείχνουν τα πράγματα.

Η τελευταία ελπίδα δεν βρίσκεται προφανώς στο Βερολίνο, αλλα στις πρωτεύουσες των άλλων χωρών του Ευρώ που οφείλουν να δούν την καταστροφή που έρχεται. Και πρώτη από όλους η Γαλλία που ο Πρόεδρός της σήμερα λέει τελείως διαφορετικά πράγματα από εκείνα που έλεγε προεκλογικά. Δεν κατανοεί ότι το σημερινό αγκάλιασμα της Γερμανίας μπορεί να αποβεί θανάσιμο για τη Γαλλία

Εδώ επισημαίνεται και ο ρόλος της Αριστεράς  αλλά και οι ιδιαίτερες  ευθύνες της  για το μέλλον της ενωμένης Ευρώπης. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και ο ρόλος του ΣΥΡΙΖΑ και οι ελπίδες που έχει δημιουργήσει για την πολιτική ανατροπή του συντηρητισμού και του μονεταρισμού από το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Άλλωστε τα κινήματα στην Ευρώπη έχουν δώσει δείγμα γραφής, μένει να υπάρξει πολιτική κατεύθυνση για να αλλάξει πορεία η Ευρώπη.