Ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας

Ι. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΑΕΡΙΟΥ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ

Η «ελευθέρωση» των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας (ΗΕ) και φυσικού αερίου (ΦΑ) της ΕΕ, άρχισε πριν από δέκα τρία έτη, με στόχους, να συντελέσει στην αναζωογόνηση του ενεργειακού τομέα, στην ανάπτυξη του δυναμικού της επιχειρηματικότητας στους τομείς της ΗΕ και του ΦΑ, στην αξιοποίηση και δυναμική προώθηση των ανανεώσιμων πηγών και στη δημιουργία χρηματιστηριακών αγορών.

Μολονότι οι επιλογές αυτές προβλήθηκαν  σαν ελπιδοφόρες και ενθαρρυντικές,  ως προς  τα οφέλη που θα προέκυπταν από τη διαδικασία απελευθέρωσης των αγορών ΗΕ και ΦΑ, σήμερα η ενεργειακή ελίτ των Βρυξελών, σε μια από τις πιο πρόσφατες  Έκθεσεις σχετικά με τη συντελεσθείσα πρόοδο στη δημιουργία της εσωτερικής αγοράς αερίου και ηλεκτρισμού (2009), περιορίζεται σε εξηγήσεις του τύπου ότι, «δεν έχουν αξιοποιηθεί πλήρως οι δυνατότητες της απελευθέρωσης των αγορών», ή ότι «δεν έχει εφαρμοστεί δεόντως η  ισχύουσα νομοθεσία» (δεύτερη δέσμη μέτρων), και για αυτό «έχει καταστεί πλέον εμφανής η αναγκαιότητα νέας νομοθεσίας»(Τρίτη δέσμη μέτρων). Και η έκθεση σημειώνει ότι ένας από τους σκοπούς της ανακοίνωσης είναι να επισημάνει «τις ελλείψεις, που υπάρχουν σήμερα και να υποδείξει τα πεδία όπου χρειάζεται περαιτέρω δράση».

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ

Στα  συμπεράσματά της η Έκθεση, διαπιστώνει επίσηςότι:

-Το κύριο πρόβλημα είναι η ανεπαρκής εφαρμογή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας.

-Μείζον ζήτημα, κατά την περίοδο αναφοράς, η αύξηση των ενεργειακών τιμών.

-Η σωστή εφαρμογή των κανονισμών για την ΗΕ και το ΦΑ από όλα τα κράτη μέλη .

-Η εν γένει αργή πρόοδος, που σημειώθηκε, όσον αφορά τη συγκέντρωση των αγορών.

-Αρκετές αγορές χονδρικής εξακολουθούν να πάσχουν από περιορισμένο ανταγωνισμό και έλλειψη ρευστότητας.

-Η Ευρωπαϊκή επιτροπή θα εξετάσει τη δυνατότητα να κινήσει τις διαδικασίες, επί παραβάσει, σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης, με τις διατάξεις των οδηγιών και των κανονισμών για το ΦΑ και ΗΕ.

-Την επόμενη εικοσαετία η ΕΕ – όπως και άλλα μέρη της υφηλίου –οφείλει να αντεπεξέλθει στην ανάγκη σημαντικών επενδύσεων σε υποδομές(Σταθμούς, δίκτυα, αγωγούς) για να είναι ασφαλής ο ενεργειακός εφοδιασμός.

 

ΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ

Αν διαβάσει κανείς προσεκτικά την Έκθεση θα επισημάνει μερικές  ακόμα σημαντικές διαπιστώσεις:

-Χρειάζεται αύξηση των επενδύσεων στη διασυνοριακή δυναμικότητα για την επίτευξη της πλήρους ενοποίησης της αγοράς στην ηλεκτρική ενέργειας. Το μερίδιο του  όγκου των συναλλαγών στα χρηματιστήρια ηλεκτρικής ενέργειας εξακολουθεί να είναι χαμηλό σε σχέση με το μερίδιο που καταλαμβάνουν οι ποσότητες των συναλλαγών αυτών στη συνολική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας.

-Πρωτοβουλίες σε περιφερειακό επίπεδο στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας σε σχέση με την κατανομή και την εξισορρόπηση της δυναμικότητας, τις ζεύξεις αγορών, σε υπαρκτές γραμμές διασύνδεσης, τη δημοσίευση λεπτομερέστερων πληροφοριών σχετικά με το φορτίο, τη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας κ.α  σε πολλές ακόμα περιοχές, για τη βελτίωση της περιφερειακής ενοποίησης της αγοράς.

-Ανάλογες πρωτοβουλίες απαιτούνται σε περιφερειακό επίπεδο και στον τομέα του φυσικού αερίου

-Επιβεβαιώνεται ο υψηλός βαθμός συγκέντρωσης (απόκτηση δεσπόζουσας θέσης στην αγορά), όταν οι τρεις μεγαλύτεροι ευρωπαίοι ηλεκτροπαραγωγοί εξακολουθούν να ελέγχουν τη χονδρική  αγορά ΗΕ, κατέχοντας ποσοστό 70% της δυναμικότητας της ηλεκτροπαραγωγής.

-Η συγκέντρωση είναι ακόμα μεγαλύτερη στη χονδρική αγορά του ΦΑ, όπου οι τρεις μεγαλύτεροι πωλητές χονδρικής, κατέχουν μερίδιο 90% και πλέον.

-Στη λιανική αγορά ΗΕ, όπου οι τρείς μεγαλύτερες επιχειρήσεις καταλαμβάνουν μερίδιο 80%.

-Οι τιμές ενέργειας, ΗΕ και ΦΑ ακολουθούν ανοδική πορεία, και ο ανταγωνισμός είναι όνειρο απατηλό. 

-Για την πληροφόρηση των ευρωπαίων καταναλωτών η Επιτροπή συγκρότησε το Ενεργειακό Φόρουμ των πολιτών. Η ανταπόκριση καταναλωτών για αλλαγή προμηθευτών προς εξασφάλιση καλύτερων τιμών κυμαίνεται σε ποσοστά 10-20% για μικρές βιομηχανίες και νοικοκυριά. Σε μερικές χώρες η αλλαγή προμηθευτή είναι υψηλότερη στις μεγάλες βιομηχανίες.      

(Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο, 11.3.2009, COM(2009) 115 τελικό).

ΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ

Στις αρχές του 2006 η Νέλι Κρόες, η επίτροπος της ΕΕ για θέματα ανταγωνισμού, ανακοίνωσε   ότι, η απορύθμιση της αγοράς ενέργειας, επέτρεψε σε μια δράκα μεγάλων εταιρειών ενέργειας και κοινής ωφέλειας, να εξαπλώσουν τα δίκτυά τους πέρα από τα εθνικά σύνορα και να εξαγοράσουν μικρότερες εταιρείες, με συνέπεια να ενταθούν οι ανησυχίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη δυνατότητα των μεγάλων εταιρειών να αποκτήσουν δεσπόζουσα θέση και να μονοπωλήσουν την αγορά της ΗΕ.

Οι κυβερνήσεις της Γερμανίας και της Γαλλίας, δεν έκρυψαν τη δυσαρέσκειά τους για την πρωτοβουλία της επιτρόπου. Στις δύο αυτές χώρες εδρεύουν μερικές από τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές εταιρείες ενέργειας, Ε.ΟΝ, και RWE στη Γερμανία, και η EDF στη Γαλλία.

Πρόσφατα το 2012, Βρετανός αναλυτής των ενεργειακών πραγμάτων, James Meek, έγραψε  03/09/2012 εκτενές άρθρο με τίτλο «Πώς γίνεται να πουλάμε την ηλεκτρενέργειακή παραγωγή μας», στο οποίο διακωμωδεί! τη Βρετανική πολιτική στον τομέα των ιδιωτικοποιήσεων. Αναφέρει στο άρθρο του, ο Βρετανός αρθρογράφος ότι η Θάτσερ ιδιωτικοποιούσε τότε τις δημόσιες ηλεκτρικές εταιρείες της Βρετάνιας με το σύνθημα «η Ηλεκτρική ενέργεια επιστρέφει στα χέρια του Βρετανικού λαού» και σήμερα το 2012, μια εκτεταμένη ομάδα  Βρετανικών Εταιρειών Ηλεκτρικής Ενέργειας, είναι πλέον ιδιοκτησία της Γερμανικής Ε.ΟΝ του Ντίσελντορφ και μια άλλη της Γερμανικής RWE του Έσσεν. Ακόμη κάποιες άλλες ανήκουν σε Αυστραλιανό κονσόρτσιουμ και άλλες ακόμα στην Γαλλική EDF μαζί με πυρηνικά εργοστάσια που κατασκευάζει στη Βρετανία. Τονίζει δε με χιούμορ ότι, τώρα οι ηλεκτρικές εταιρείες παραχωρούνται  σε ξένους ιδιοκτήτες. Έτσι η ηλεκτρική παραγωγή φεύγει από «τα χέρια του Βρετανικού λαού» με ότι αυτό συνεπάγεται και η Βρετανία δεν είναι πλέον  κέντρο του κεφαλαίου και της τεχνολογίας της ηλεκτρενεργειακής παραγωγής, ούτε της τηλεφωνίας. Έστω και αν στη Βρετανία «λάμπουν τα ηλεκτρικά φώτα και κουδουνίζουν τα τηλέφωνα». Και συμπληρώνει με σαρκασμό ότι μπορεί οι Βρετανοί να κέρδισαν με την εσωτερική αγορά το δικαίωμα αλλαγής προμηθευτή, αλλά δεν γλύτωσαν από τις αυξήσεις των τιμολογίων του ρεύματος.

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ

Αναλυτές της αγοράς  ενέργειας με βάση τις διαπιστώσεις της Έκθεσης διατυπώνουν τις παρακάτω εκτιμήσεις. Οι Βρυξέλες έχουν προφανώς συνειδητοποιήσει, ότι:

- Η πολιτική «θεσμικού διαχωρισμού» παραγωγής και δικτύων, έχει ευνοήσει τη συγκέντρωση και όχι τον ανταγωνισμό. Εξ’ ου και τα συμπεράσματα περί νέας συμπλήρωσης της νομοθεσίας για την εσωτερική αγορά με  τρίτη δέσμη μέτρων, μαζί με  απειλές παραπομπής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο  κρατών-μελών και με τον ενισχυμένο  συντονισμό, των ανεξάρτητων ρυθμιστικών αρχών (ERGEG), των ομάδων διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς ΦΑ (ENTSO-G) και ΗΕ (ENTSO-E), και των υπό διαχωρισμό συστημάτων διανομής, καθώς και την ίδρυση νέου Οργανισμού Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας, ενίσχυση των αρμοδιοτήτων των Εθνικών Ρυθμιστικών Αρχών (ΡΑΕ) των κρατών-μελών και ασφυκτικό έλεγχο των συστημάτων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Όλα αυτά στην τρίτη δέσμη μέτρων που προετοιμάζεται.

-Ακόμα η ενοποιημένη ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου απαιτεί επαρκεί σύνδεση των αγορών αυτών καθώς και την αποδοτική αξιοποίηση νέων διασυνδέσεων, ισορροπημένη κατανομή ισχύος της ηλεκτρικής ενέργειας και της δυναμικότητας της ΗΕ, κυρίως σε περιφερειακό επίπεδο, υλοποίηση της ζεύξης των αγορών, με ενιαίο βάθρο δημοπρασιών και ζεύξης, και  προσφορά υπηρεσιών που  διευκολύνουν το αποδοτικό εμπόριο και εξασφαλίζουν ότι, τα τιμολόγια χρήσης δικτύου (βάσει μεθόδων «κόστος συν κέρδος» ή αγορακεντρικών), παρέχουν κίνητρα ιδίως για διασυνοριακές επενδύσεις. Εξίσου σημαντική είναι η εφαρμογή αμερόληπτων και διαφανών κανόνων εξισορρόπησης  κατανεμημένης ισχύος που  είναι διασυνδεδεμένη διασυνοριακώς

ΤΙΜΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

- Οι αυξήσεις των τιμών της  ηλεκτρικής ενέργειας για τους οικιακούς καταναλωτές "εξηγούνται", από πληθώρα υπαρκτών παραγόντων:

-Πρώτον, από το διαφορετικό κόστος παραγωγής, με βάση το συγκεκριμένο σε κάθε περίπτωση, μίγμα διαφορετικών ειδών καυσίμων για την ηλεκτροπαραγωγή.

-Από  τη διαφορετική επάρκεια ηλεκτροπαραγωγικής δυναμικότητας.

-Από το σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει  το διαμορφωμένο επίπεδο ανταγωνισμού στις αγορές χονδρικής και λιανικής.

-Οι ρυθμιζόμενες τιμές των τιμολογίων που διαφέρουν από κράτος – μέλος σε κράτος, επιφέρουν διαφορές τιμών και μεταξύ κρατών – μελών. Οι δυσμενείς επιπτώσεις των ρυθμιζόμενων ενεργειακών τιμών εξακολουθούν να αποτελούν μείζον πρόβλημα για την ορθή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και επιφέρουν νόθευση του ανταγωνισμού. Η προστασία των ευάλωτων καταναλωτών πρέπει να μην συγχέεται με τη διατήρηση των ρυθμιζόμενων τιμών για όλους τους καταναλωτές. Προσεκτικά στοχοθετημένη ρύθμιση τιμών μπορεί να είναι αναγκαία για να προστατεύονται μεμονωμένοι καταναλωτές υπό ορισμένες ειδικές περιστάσεις.

Παρά ταύτα στους καταναλωτές, προβάλλεται με διάρκεια,  ο ισχυρισμός ότι η απελευθέρωση των αγορών θα επιφέρει καλύτερο ανταγωνιστικό περιβάλλον και μείωση των τιμολογίων ενέργειας, ισχυρισμός εν πολλοίς  αναξιόπιστος. Δέκα τρία χρόνια μετά τη δημιουργία της ευρωπαϊκής εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου, οι τιμές συνεχίζουν σταθερά, έστω με υπαρκτές δυσκολίες και προβλήματα στην αγορά, την ανοδική τους πορεία, επιβαρύνοντας κυρίως τις ασθενέστερες κοινωνικές κατηγορίες και τους ευάλωτους καταναλωτές σε όλη την Ευρώπη.

ΝΕΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΝΕΕΣ  ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ.

Τα θέματα της ενέργειας αποτελούν μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη. Η  «στρατηγική 2020 για την ενέργεια» αποτελεί τη σημερινή βάση εκκίνησης της ενεργειακής πολιτικής της Ε.Ε. Ταυτόχρονα η Ε.Ε, βλέπει θετικά την   προοπτική  μείωσης των εκπομπών CO2  κατά 30%, αν και οι άλλες μεγάλες οικονομίες (ΗΠΑ, Κίνα, Ινδία) δεσμευτούν για συγκρίσιμες μειώσεις. Παράλληλα διαμόρφωσε «Χάρτη πορείας για τη μετάβαση σε μια ανταγωνιστική οικονομία χαμηλών επιπέδων ανθρακούχων εκπομπών το 2050». Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε διακήρυξη, δεσμεύοντας τα νομοθετικά σώματα των 27 κρατών-μελών της Ε.Ε με ένα νέο οικονομικό όραμα, μια νέα οικονομική πορεία προς την «τρίτη  βιομηχανική επανάσταση». Ανάλογου χαρακτήρα είναι και οι διεθνείς δεσμεύσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (Διεθνείς Διασκέψεις Κοπεγχάγης, Κανκούν)  για την κλιματική αλλαγή.

Από τους βασικούς στόχους της ενεργειακής πολιτικής της Ένωσης παραμένει  «η εξασφαλισμένη, ασφαλής, προσιτή ενέργεια» και «η ελεύθερη κυκλοφορία» ενέργειας», επιδιώξεις που για να υλοποιηθούν προϋποθέτουν μια αποτελεσματική εσωτερική αγορά ενέργειας με επαρκή υποδομή, μεταφοράς και αποθήκευσης, που θα είναι η καλύτερη εγγύηση για την ασφάλεια του εφοδιασμού, ανταγωνιστικές και περισσότερο αξιόπιστες τιμές ενέργειας, ασφάλεια στις επενδύσεις νέων τεχνολογιών και στις υποδομές ανανεώσιμων πηγών, δίκτυα ασφαλείας για την προστασία των ευάλωτων καταναλωτών, αφού η παροχή ενέργειας θα υπακούει σύμφωνα με τη πολιτική επιλογή της Ε.Ε, στις ανάγκες της αγοράς.

Ωστόσο κανένας από τους επιδιωκομένους στόχους δεν έχει προχωρήσει ικανοποιητικά, αντίθετα μάλιστα, έχουν αναπτυχθεί στρεβλώσεις και αποκλίσεις που επιτείνουν τις καθυστερήσεις και τις δυσκολίες, επιτάχυνσης και υλοποίησης έργων και υποδομών για να προωθήσει η Ε.Ε το φιλόδοξο στόχο της, για την απαλλαγή των κλάδων της ενέργειας και των μεταφορών από τον άνθρακα μέχρι το 2050, την ανάπτυξη και προσαρμογή   των δικτύων και των υποδομών της, στις ανάγκες των στόχων που η ίδια επέλεξε.

Οι στρεβλώσεις, οι τριβές και οι αντιφάσεις που αναπτύσσονται στο εσωτερικό της Ε.Ε ανάμεσα στα κράτη-μέλη και στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής λόγω πιέσεων ισχυρών οικονομικών  συμφερόντων, είναι πλέον εμφανείς και ευκόλως διαπιστούμενες.

√ Η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε ήδη δεσμευτεί να υλοποιήσει τους στόχους της ατζέντας της Λισαβόνας προκειμένου να καταστεί η πιο ανταγωνιστική οικονομία του πλανήτη. Όμως μετά τη χρηματοοικονομική κρίση χρέους του 2008, πασχίζει να αποδείξει ότι θα παραμείνει η πιο βιώσιμη οικονομία του κόσμου και δεν θα υπολείπεται τόσο των ΗΠΑ, όσο και των χωρών των BRIC (Κίνα, Ινδία). Προκλήθηκε έτσι μια αντίφαση στους κόλπους της που προκάλεσε τριβές και διαφωνίες στο εσωτερικό της. Είναι παγιδευμένη με το δίλλημα, της οικονομικής προόδου έναντι της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας. Αν δηλαδή, η Ε.Ε θα είναι σε θέση να συνεχίσει τη μεγέθυνση της οικονομίας της και ταυτόχρονα να προωθήσει τους στόχους που διακήρυττε  για την κλιματική αλλαγή μέσω μιας βιομηχανικής επανάστασης. Το πρόβλημα αυτό είναι ανοικτό και εμποδίζει στόχους και προοπτικές που συνδυάζονται σαφώς με την παρατεινόμενη δημοσιονομική αστάθεια, την κρίση χρέους και την ύφεση στο εσωτερικό της.

√ Στις αρχές του 21^ου αιώνα η Ε.Ε έθεσε δύο στόχους:

α) Να μετατραπεί η Ευρώπη σε μια κοινωνία με χαμηλές εκπομπές άνθρακα

β) Να αποκτήσει την πιο σφριγηλή και βιώσιμη οικονομία του πλανήτη.

Σήμερα η Ε.Ε, προηγείται βεβαίως σημαντικά του υπόλοιπου κόσμου, μακράν των άλλων αναπτυγμένων χωρών (ΗΠΑ και Κίνας και Ινδίας) στην ηλιακή ενέργεια, ενώ οι εγκαταστάσεις της για την παραγωγή αιολικής ενέργειας καλύπτουν το 40% της συνολικής ανάπτυξης νέων μορφών ενέργειας.

Όμως κινείται με πολύ αργούς ρυθμούς, μέσα σε συνθήκες κρίσης χρέους και ύφεσης, ενώ διαπιστώνεται ότι πρέπει μέχρι το 2020 να δαπανήσει 1 τρις € για να αναβαθμίσει τις υποδομές της (έξυπνα ψηφιοποιημένα δίκτυα, αγωγούς, παλαιωμένες μονάδες παραγωγής), ώστε να αναπτυχθούν οι ανανεώσιμες πηγές και να ανταγωνιστούν επί ίσοις όροις με τις συμβατικές πηγές ενέργειας που προκαλούν όμως  πρόσθετες διαφωνίες και τριβές στους κόλπους της.

√ Η μεταστροφή προς τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό με νέες τεχνολογίες, που αποτελούν προϋπόθεση για την απαλλαγή των κλάδων της ενέργειας και των μεταφορών από τον άνθρακα μέχρι το 2050, έχει δημιουργήσει επιπρόσθετες συνθήκες τριβών πολιτικών και επιχειρηματικών συμφερόντων εντός της Ε.Ε.  Το επίδικο είναι ποια κέντρα επιχειρηματικής ισχύος θα αποκτήσουν τον έλεγχο των έργων ανάπτυξης (PCI) και επίδειξης στις βασικές αναδυόμενες τεχνολογίες, στα καύσιμα, στα ευφυή δίκτυα, και στις ευφυείς πόλεις, στη δέσμευση και στην αποθήκευση του CO2,  στην αποθήκευση της ηλεκτρικής ενέργειας, κυρίως όμως,  πώς θα αντιμετωπιστεί το δίλλημα σχετικά με την επιλογή του είδους των μελλοντικών δικτύων ηλεκτροδότησης, μεταξύ του συγκεντρωτικού μοντέλου και του κατανεμημένου οριζόντιου δικτύου που όπως ισχυρίζονται οι υποστηρικτές του  το τελευταίο, ταιριάζει καλύτερα στην αρχιτεκτονική της Ε.Ε.

Ανάλογα προβλήματα εμφανίζονται και στον τομέα των μεταφορών. Προέχει για παράδειγμα  η ηλεκτροκινητικότητα στα οχήματα μετά την ανάπτυξη της τεχνολογίας αποθήκευσης του CΟ2 (CCS) ή θα αναπτυχθούν τα υδρογονοκίνητα οχήματα, εφόσον θα έχει αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της μηδενικής εκπομπής στην παραγωγή αυτοκινήτων, με κυψελίδες καυσίμου  με υδρογόνο. Τα προαναφερθέντα προβλήματα συνδέονται προφανώς και με τις επενδύσεις για την ανάπτυξη των αντίστοιχων έξυπνων και ευφυών δικτύων.

Παράλληλα τα σημερινά κέντρα οικονομικής εξουσίας που δεσπόζουν στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας (παραγωγή, δίκτυα, καθετοποιημένες μορφές επιχειρήσεων)  και στον τομέα των μεταφορών στους κινητήρες εσωτερικής καύσης(συμβατικά καύσιμα) δεν θα παραδώσουν αμαχητί τον παραδοσιακό έλεγχο που ασκούν, τόσο στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας όσο και στις μεταφορές με την πανίσχυρη μέχρι σήμερα επιχειρηματική συνέργεια (διαπλοκή) μεταξύ εταιρειών πετρελαίου και των αυτοκινητοβιομηχανιών.

√ Η επιφανειακή και αποσπασματική  προσπάθεια των Βρυξελών να αλλάξουν μετά από έναν αιώνα κυριαρχίας το μοντέλο  οικονομικής ισχύος που έχει επικρατήσει στην οικονομία και επηρεάζει τόσο τις κυβερνητικές πολιτικές όσο και τις γεωπολιτικές αποφάσεις, χωρίς να διαθέτουν από την αρχή, ένα νέο ολοκληρωμένο ενεργειακό όραμα στην πορεία προς το 2050, προκαλεί νέες αδιέξοδες καταστάσεις. Κραυγαλέο παράδειγμα η προσπάθεια απελευθέρωσης της ευρωπαϊκής εσωτερικής αγοράς, αξιοποιήθηκε από τα κέντρα οικονομικής ισχύος προς όφελός τους, με περισσότερη συγκέντρωση ισχύος(ενίσχυση της δεσπόζουσας θέσης), με συνεχή αύξηση των τιμολογίων ενέργειας, με διαμελισμό δημόσιων επιχειρήσεων και επεκτατική πολιτική υπερεθνικού χαρακτήρα, των μεγάλων ευρωπαϊκών επιχειρήσεων δημόσιων και ιδιωτικών (E.ON,RWE Γερμανίας, EDF Γαλλίας)   προκαλώντας αντιδράσεις  στα κράτη μέλη της ΕΕ. 

ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ Ε.Ε

Το θεσμικό πλαίσιο της εσωτερικής ενεργειακής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (ΗΕ) και φυσικού αερίου (ΦΑ), συμπληρώθηκε πρόσφατα για μια ακόμα φορά με την έγκριση της τρίτης δέσμης μέτρων για την εσωτερική αγορά ενέργειας (3 Ιουλίου του 2009)

Η δέσμη αυτή αποτελείται από πέντε νέες νομικές πράξεις, τις οδηγίες 2009/72/ΕΚ για ΗΕ  και 2009/73/ΕΚ ΦΑ που καταργούν από 03/03/3011 τις αντίστοιχες 2003/54/ΕΚ, 2003/55/ΕΚ, τους κανονισμούς (ΕΚ)  αριθ.713 για την ίδρυση Οργανισμού Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών, (ΕΚ) αριθ.714/2009 σχετικά με τους όρους πρόσβασης στο δίκτυο για τις διασυνοριακές ανταλλαγές και (ΕΚ) αριθ. 715/2009 σχετικά με τους όρους πρόσβασης στα δίκτυα μεταφοράς ΦΑ. Η τρίτη δέσμη για την ενεργειακή υποδομή για το 2020 και μετέπειτα (2011/2034(ΙΝΙ)) μαζί με την οδηγία για το σύστημα εμπορίας εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου 2009/29/ΕΚ, την οδηγία για της ανανεώσιμες πήγες ενέργειας 2009/28/ΕΚ, την οδηγία για τη δέσμευση και την αποθήκευση του άνθρακα 2009/31/ΕΚ, τον κανονισμό για την ασφάλεια εφοδιασμού με αέριο Κανονισμός (ΕΕ) 994/2010 συνθέτουν το νέο πλαίσιο της ενεργειακής πολιτικής της Ε.Ε.

Παρά το γεγονός αυτό, η πρόοδος στον τομέα της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής είναι πολύ αργή. Απαιτείται επίσης επιτακτικά εντατική προσπάθεια από την Επιτροπή για τον συντονισμό και τη συνένωση των εθνικών πολιτικών, αφού ήδη έχει διαφανεί ότι  ότι είναι δύσκολο αν όχι αδύνατο έργο, λόγω των αντικρουόμενων ενεργειακών πολιτικών και των επιλογών των κρατών-μελών ή των συμφερόντων που καλύπτονται πίσω από τις επί μέρους πολιτικές εκπροσωπήσεις.

Παρά τις διαβεβαιώσεις της Επιτροπής ότι έχει επιτελεστεί πρόοδος εξακολουθούν να υφίστανται σημαντικά εμπόδια, στον «εξευρωπαϊσμό» των δικτύων, στη διασυνοριακή ενεργειακή αγορά, στην ανάπτυξη διασυνοριακών ενεργειακών υποδομών. Καθυστερήσεις διαπιστώνονται επίσης στην ολοκλήρωση της ενεργειακής αγοράς, την ασφάλεια των συστημάτων, και την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ), και στην προώθηση του μεγαλεπήβολου σχεδίου της «τρίτης βιομηχανικής επανάστασης στον τομέα της Ενέργειας».  Την αντιμετώπιση της  αποκεντρωμένης  και μη μεταφερόμενης μικροπαραγωγής ΗΕ με τη χρήση των ευφυών δικτύων, τη  σύνδεση με τόπους αποθήκευσης και με τις νέες οριζόντιες «λεωφόρους ηλεκτρικής ενέργειας»  του κατανεμημένου δικτύου  και όχι του σημερινού συγκεντρωτικού και ασύμβατου, με τη νέα πολιτική οραματικού χαρακτήρα ενεργειακή πρόταση της Ε.Ε. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ανατροπή του υφιστάμενου συγκεντρωτικού δικτύου μεταφορών  σε συνδυασμό με την μικροπαραγωγή  ΗΕ, αποτελεί επαναστατική επιλογή που θα βρει σοβαρές δυσκολίες από το ισχυρό επιχειρηματικό λόμπυ των μεγάλων παραγωγών ενέργειας που δεν θα δεχτούν αποδυνάμωση ή συρρίκνωση του ηλεκτρενεργειακού μονοπωλίου τους ανά τη  Ευρώπη.

Όσον αφορά το ΦΑ, η ενεργειακή ασφάλεια μπορεί να επιτευχθεί μέσω της διαφοροποίησης των πηγών και των οδών εφοδιασμού, της αποθήκευσης του υγροποιημένου ΦΑ (LNG) και την αναγκαία  επανα-αεριοποίησή του, των αγωγών αναστρέψιμης ροής ΦΑ. Η πρόταση προβλέπει επίσης εφοδιασμό με αργό πετρέλαιο των χωρών που δεν βρέχονται από τη θάλασσα και ανάπτυξη αγωγών για τη δέσμευση και την αποθήκευση του άνθρακα ώστε να συνδέονται οι τόποι παραγωγής και αποθήκευση.

ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ

Είναι προφανές ότι η Ελλάδα, είναι μπροστά στην πρόκληση της αποδοχής ή μη του ενεργειακού οράματος που εκπέμπει η Ε.Ε. Η πολύμορφη κρίση που μαστίζει τη χώρα δεν αφήνει περιθώρια και χρονική άνεση για ιδιαίτερες ενοράσεις περί ενεργειακού σχεδίου ριζικά διαφορετικού από αυτό που προβάλλει η Ε.Ε.

Άλλωστε στο Ενωσιακό ενεργειακό θεσμικό πλαίσιο υπάρχουν ήδη νομικές δεσμεύσεις για τα κράτη μέλη και έχουν αποφασιστεί πολιτικές που σε ορισμένες περιπτώσεις είναι διαφορετικές και σε άλλες αντιπαραθετικές  με τις επιλογές της Ριζοσπαστικής Αριστερά. Απαιτείται για αυτό μια συζήτηση σε βάθος προκειμένου να εκτιμήσουμε το σημερινό ενεργειακό τοπίο και να αποσαφηνίσουμε και να επικαιροποιήσουμε το δικό μας σχέδιο δράσης για την Ενεργειακή πολιτική μας στις νέες ευρωπαϊκές συνθήκες.