Το οραμα μιας νέας ευημερίας

«Μια νέα ευημερία απαιτείται για τον άνθρωπο και τον πλανήτη η οποία προϋποθέτει, ένα ριζικά διαφορετικό οικονομικό παράδειγμα, με οικολογικά όρια ακόμη και στο μακροοικονομικό επίπεδο, περιορισμό των νεοφιλελεύθερων δογμάτων στην παγκόσμια οικονομική τάξη (απορύθμιση, αποκρατικοποίηση, απελευθέρωση, εντατικοποίηση, κ.α.),  εκσυγχρονισμό και επενδυτική επαναδραστηριοποίηση  του δημόσιου τομέα της οικονομίας, ανάδειξη του τρίτου κοινωνικού τομέα της οικονομίας  και αύξηση της απασχόλησης, προκειμένου να  καλυφθούν οι ανάγκες ενός νέου  εναλλακτικού οικολογικού-κοινωνικού μοντέλου διεξόδου από την πολύπλευρη κρίση, με ήπια μορφή ανάπτυξης, με αιχμή τις μακρόπνοες  δημόσιες και οικολογικές επενδύσεις (υγεία, παιδεία, πολιτισμό, προστασία του περιβάλλοντος, ενέργεια), δηλαδή μια νέου τύπου  βιώσιμη ανάπτυξη, με σεβασμό προς τον άνθρωπο και το περιβάλλον».

Το άρθρο αυτό συντάχθηκε σύμφωνα με τις αναζητήσεις και τις κατευθύνσεις του εξαίρετου συγγράμματος του Tim Jackson «Ευημερία χωρίς Ανάπτυξη» Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ.

Τα σημερινά πλανητικά αδιέξοδα

Η τρέχουσα κρίση αναδεικνύει καθημερινά τα τραγικά οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά αδιέξοδα που συσσώρευσε στον πλανήτη, το νεοφιλελεύθερο υπόδειγμα ανάπτυξης, που κυριάρχησε στο διεθνές οικονομικό περιβάλλον την τελευταία  τριακονταετία. Η ασύδοτη χρηματοοικονομική έφοδος  των απελευθερωμένων κεφαλαίων, η κερδοσκοπική υστερία των απορυθμισμένων αγορών και τραπεζών, η άνευ ορίων εντατικοποίηση της μεγέθυνσης, η κατασπατάληση των φυσικών πόρων,  η θεοποίηση του «ιδιωτικού», και ο εξοβελισμός του «δημόσιου», επέφεραν  βαρύτατο πλήγμα στις κοινωνίες, στο περιβάλλον, και στον πολιτισμό, εξάντλησαν τη δυνατότητα του πλανήτη να αναπληρώνει τις  απώλειες του, εγκατέλειψαν τον άνθρωπο στο έλεος της φτώχειας και της ανεργίας και των επερχόμενων κρίσεων, με αιχμή την κλιματική αλλαγή, που αποτελεί την μείζονα πρόκληση (οικονομική, περιβαλλοντική, ανθρωπιστική) του 21^ου αιώνα.

Αναζήτηση της νέας ευημερίας.  

Ο περιβαλλοντολόγος Κ. Ζαχαριάδης, μέλος του Τμήματος Οικολογίας του Συνασπισμού, παρουσίασε προσφάτως 02/07/12 (www.avgi.gr) με εύστοχο τρόπο τα συμπεράσματα της Διεθνούς Διάσκεψης του ΟΗΕ για το περιβάλλον που πραγματοποιήθηκε στο Ρίο της  Βραζιλίας (23/06/12). Οι διαπιστώσεις και τα μεγάλα προβλήματα της ανθρωπότητας είναι τραγικά από κάθε άποψη, και ευθυγραμμίζονται σε σημαντικό βαθμό με τις διαπιστώσεις του παρόντος άρθρου. Το δια ταύτα της διάσκεψης του Ρίο για το μέλλον του πλανήτη, όπως διαπιστώνει ο ίδιος ειδικός, είναι άκρως απογοητευτικό.

Είναι προφανές ότι η σύγχρονη κοινωνία βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα πολύ σοβαρό δίλλημα. H αντίσταση στην άναρχη και στρεβλή μεγέθυνση, στον αντιπαραγωγικό κοινωνικό ανταγωνισμό και στον άκρατο καταναλωτισμό που καταστρέφει το περιβάλλον και εξαντλεί πολύτιμους φυσικούς πόρους, προδιαγράφει σοβαρό ρίσκο στην ήδη αδιέξοδη οικονομική κατάσταση που απειλεί με κατάρρευση τη διεθνή οικονομία. Όμως το σαφές μήνυμα που αποκόμισε η ανθρωπότητα από τη χρηματοοικονομική κρίση του 2008, είναι ότι το ισχύον μοντέλο οικονομικής μεγέθυνσης έχει κλείσει τον κύκλο του, με παταγώδη αποτυχία.

 Επομένως η νέα ευημερία με ένα εναλλακτικό μοντέλο ήπιας ανάπτυξης, δεν είναι πλέον ένα ουτοπικό όραμα, είναι μια οικονομική και οικολογική αναγκαιότητα πρώτης προτεραιότητας. Τα κυοφορούμενα σχέδια για αύξηση του παγκόσμιου προϊόντος, με τους ίδιους όρους που μεγεθύνονταν μέχρι σήμερα αποτελούν κωμικοτραγική προοπτική.  

Η πρόοδος πλέον, πρέπει να βασίζεται, στην εξεύρεση αξιόπιστων εναλλακτικών λύσεων που συγκρούονται με τις επιλογές και τις επιδιώξεις των ανεξέλεγκτων χρηματοοικονομικών αγορών και το καταναλωτικό πρότυπο του ατομικισμού. Κάθε επιλογή από τις μέχρι σήμερα εφαρμοζόμενες είναι εκτός στόχου και εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την οικονομία, την κοινωνία και  περιβάλλον. 

Στόχος σήμερα είναι η δημιουργία σύγχρονων ανθρωποκεντρικών συνθηκών, προκειμένου οι άνθρωποι να ευημερούν με λιγότερη κατανάλωση ή σπατάλη πόρων και περισσότερη κοινή προσπάθεια με συλλογικές κοινωνικές οικολογικές και πολιτισμικές δραστηριότητες. Για να κατανοήσει κανείς αυτό το πρόβλημα, ας σκεφτεί το Ι.Χ. αυτοκίνητο. Την οικονομική αιμορραγία, την αδιέξοδη ρύπανση, την ενεργειακή σπατάλη, το κυκλοφοριακό χάος, την οικονομική, περιβαλλοντική, κοινωνική και ανθρωπιστική ζημιά που προκαλεί, εκεί που συνωστίζεται, σε επίπεδα πολλών εκατομμυρίων μονάδων, στα αστικά κέντρα.  Φανταστείτε τι πρόκειται να συμβεί, αν για παράδειγμα το 2050, δεν υποκατασταθούν τα συμβατικά καύσιμα  και το φαινόμενο επεκταθεί άναρχα, ώστε τα δέκα  περίπου δισεκατομμύρια άνθρωποι του πλανήτη να αποκτήσουν από ένα, γιατί όχι, και  δύο, αυτοκίνητα.

Μια οικονομία που εξαρτάται από την αέναη επέκταση της υλικής κατανάλωσης και βασίζεται στο χρέος είναι οικολογικά μη αειφόρος, κοινωνικά προβληματική και οικονομικά ασταθής.

Η αλλαγή αυτής της κατάστασης προϋποθέτει την ανάπτυξη μιας αειφόρου μακροοικονομίας, που θα εξετάσει τρόπους και τεχνικές  λειτουργίας της οικονομίας κάτω από διαφορετικές μορφές κατανάλωσης, επενδύσεων, απασχόλησης και ανάπτυξης της παραγωγικότητας. Μιας μακροοικονομίας η οποία θα συμπεριλάβει στις δράσεις της, την αξιοποίηση του φυσικού κεφαλαίου και των υπηρεσιών των οικοσυστημάτων. Μιας οικονομικής μηχανής που δεν θα βασίζεται στην ανηλεή αύξηση της κατανάλωσης και στην επέκταση της συνολικής υλικής παραγωγής, αλλά στη βελτίωση της ζωής του ανθρώπου και στην προστασία του περιβάλλοντος.

Η διατήρηση της συνεχούς αύξησης της υλικής παραγωγής έχει ως γνωστόν στηριχτεί μέχρι σήμερα στην κατανάλωση που ωθείται από τα δημοσιονομικά χρέη και έχει αποσταθεροποιήσει τη μακροοικονομία, συμβάλλοντας στην παγκόσμια κρίση. Για αυτό, σε παγκόσμια κλίμακα, διαπιστώνεται η ανάγκη για μια νέα εποχή χρηματοοικονομικής και δημοσιονομικής συναίνεσης. Ήδη στο διεθνές περιβάλλον έχει κατατεθεί μεγάλος αριθμός προτάσεων που περιλαμβάνουν μεταρρυθμίσεις των κανονισμών λειτουργίας των εθνικών και διεθνών χρηματαγορών, απόρριψη των αδίστακτων και κερδοσκοπικών πρακτικών που αποσταθεροποιούν τις αγορές, όπως οι ανοιχτές συναλλαγές,  μείωση των προκλητικών πακέτων αμοιβών των ανώτερων στελεχών(Golden boys), παροχή μεγαλύτερης προστασίας απέναντι στα καταναλωτικά χρέη και μεγαλύτερα κίνητρα για εσωτερική αποταμίευση. Καθιέρωση του φόρου Tobin (από τον Νομπελίστα Οικονομολόγο James Tobin) ως μηχανισμού μείωσης των αποσταθεροποιητικών επιπτώσεων από τις διακυμάνσεις των συναλλαγματικών τιμών και της υπερβολικής κινητικότητας των κεφαλαίων καθώς και τρόπος χρηματοδότησης της ανάπτυξης (μέσω της αναδιανομής των εσόδων από τους φόρους ). Τα σκάνδαλα και οι καταρρεύσεις των διεθνών πιστωτικών ιδρυμάτων που ξεσπούν, το ένα μετά το άλλο, δείχνουν επιτακτικά προς την οικοδόμηση του νέου οικονομικού πλαισίου, της νέας οικονομίας, που αποτελεί επείγουσα προτεραιότητα.

Είναι όμως απαραίτητο και ένα νέο όραμα διακυβέρνησης που να ενστερνίζεται αυτόν το ρόλο. Η ανεργία, η αδικία, η ανισότητα και η οικολογική καταστροφή, έχουν επιπτώσεις όχι μόνο σε ατομικό επίπεδο αλλά και σε επίπεδο συνολικής ευημερίας. Για αυτό  επιβάλλουν την παρέμβαση της κάθε κυβέρνησης, προκειμένου να προστατευτεί η απασχόληση, η δικαιοσύνη, η ισότητα ευκαιριών, το περιβάλλον.  

Χρειάζεται ακόμη εκσυγχρονισμός του κράτους και του δημόσιου τομέα. Το κράτος αποτελεί τον κατ’ εξοχήν μηχανισμό δέσμευσης της κοινωνίας και τον βασικό παράγοντα προστασίας της κοινής ευημερίας. Χρειάζεται να δώσουμε νέα διάσταση στην έννοια της ανάπτυξης, της οικονομίας και της ευημερίας. Χρειάζεται νέα πνοή στην έννοια των δημόσιων αγαθών. Να ανανεώσουμε το αίσθημα του δημόσιου χώρου, των δημόσιων θεσμών. Στην υγεία, στο περιβάλλον, στην άθληση, στην αναψυχή, στις δημόσιες συγκοινωνίες, στις τοπικές αγορές, στην παιδεία, στην τέχνη και στον πολιτισμό.  Οι δημόσιες υπηρεσίες, όσο και αν τις κατακεραυνώνουν, ως σπάταλες και αντιπαραγωγικές, είναι αυταπόδεικτο ότι αποτελούν τα πιο κατάλληλα εργαλεία  για την πολιτισμική, κοινωνική και περιβαλλοντική φροντίδα των ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων,  που αδυνατούν να αναζητήσουν ανάλογη ποιότητα υπηρεσιών στον ιδιωτικό τομέα,  με τα ίδια επίπεδα προσφοράς και κόστους.

Βεβαίως αυτές οι αξίες έχουν στραπατσαριστεί από τον τέως ανύπαρκτο σοσιαλισμό, είναι όμως αυτονόητο ότι δεν φταίνε οι αξίες και οι θεσμοί, τα πολιτικά συστήματα και οι άνθρωποι που τα διευθύνουν αποτελούν το μεγάλο  πρόβλημα. Φυσικά ένα τέτοιο όραμα απαιτεί και δημοκρατική εντολή. Η πολιτική αλλαγή εκπορεύεται πάντα, από τα πάνω με μια προοδευτική  πολιτική ηγεσία και από τα κάτω με λαϊκή κινητοποίηση και συμμετοχή της κοινωνίας και των κινημάτων της. Κάθε άλλη μονομερής ή αποσπασματική  επιλογή, θα είναι ψευδεπίγραφη ή αναποτελεσματική.

Η ανθρωπότητα ελπίζει από το σύστημα που προκάλεσε την καταστροφή.

Δυστυχώς οι περισσότεροι άνθρωποι δυσκολεύονται να κατανοήσουν ότι το καταναλωτικό όνειρο στο οποίο όλοι τόσο βαθιά βουλιάζουμε, δεν μπορεί πλέον να μας προσφέρει καμία απολύτως βοήθεια. Στα τέλη του αιώνα για παράδειγμα, η οικονομική δραστηριότητα εάν συνεχιστεί με τους ίδιους ρυθμούς και επιλογές, θα χρειαστεί να βγάζει αντί να προσθέτει μεγάλες ποσότητες άνθρακα από την ατμόσφαιρα προκειμένου να διατηρηθεί σε αποδεκτό επίπεδο η ρύπανση της ατμόσφαιρας.

Η απάντηση των υποστηριχτών του συστήματος  και των περισσοτέρων ανθρώπων δυστυχώς είναι ότι η τεχνολογία θα μας σώσει. Οπότε συνεχίζουμε την πορεία μας και ελπίζουμε για το καλύτερο. Ο γνωστός οικονομολόγος P. Krougman διαπιστώνει ότι για τη συνέχιση της ίδιας καταστροφικής πολιτικής θα χρειαστούμε έναν ακόμα πλανήτη εκτός από τη γη.

Είναι γεγονός ότι το σύστημα, έχει στη διάθεσή του σειρά επιλογών που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αλλαγές, όπως για παράδειγμα, ανανεώσιμες, αποδοτικές τεχνολογίες χαμηλού άνθρακα, ικανές να μας απαλλάξουν από την επικίνδυνη εξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα(πχ αποθήκευση του CO2 του άνθρακα). Ωστόσο η ιδέα ότι οι απαραίτητες πολιτικές θα αναδειχτούν αυθόρμητα και θα διαμορφώσουν την κατάλληλη τεχνολογική υποδομή για τη μετάβαση σε μια βιώσιμη οικονομία,  με πρωτοβουλία των αγορών είναι  μεγάλη αυταπάτη. 

Η κυρίαρχη, προς το παρόν, εκτίμηση ότι ο καπιταλισμός θα αυτενεργήσει για να μας σώσει είναι βαθειά λαθεμένη. Ο τρόπος που οι υπερεθνικοί οργανισμοί, ΟΗΕ, G8, G20, E.E,  κ.α., καθώς και οι παγκόσμιες  δομές,  θεσμοί και ασκούμενες  πολιτικές,  που διαχειρίζονται τις παγκόσμιες κρίσεις, (χρηματοοικονομική κρίση, κλιματική αλλαγή, εξάντληση φυσικών  πόρων και αποθεμάτων, διατροφική κρίση, περιφερειακές συγκρούσεις για την υπεράσπιση κοιτασμάτων ορυκτού πλούτου, κ.α.) εξακολουθούν συνειδητά να δείχνουν προς λαθεμένη κατεύθυνση  και επιβεβαιώνουν την εκτίμηση, για το πόσο εσφαλμένη είναι η ιδέα της αυτόματης σωτηρίας του πλανήτη και της ανθρωπότητας από το υπάρχον σύστημα.

Ανάπτυξη ή ρήξη με το σύστημα.

Μήπως η  επιχειρηματολογία των απαιτούμενων συστημικών τομών σε πλανητικό επίπεδο για την προστασία του ανθρώπου και του πλανήτη είναι εξωπραγματική  και ως εκ τούτου μοναδική προοπτική είναι η ανατροπή του καπιταλισμού;

 Όχι βέβαια, αφού  η ανάπτυξη είναι απαραίτητη προϋπόθεση και για μια καπιταλιστική οικονομία. Υπάρχουν ασφαλώς καπιταλιστικές οικονομίες που δεν αναπτύσσονται και επιβιώνουν. Όπως υπάρχουν  και οι μη αμιγώς καπιταλιστικές που επίσης αναπτύσσονται. Η  Ρωσία και η Κίνα για παράδειγμα, σε διαφορετικές περιόδους της ιστορίας τους, έχουν καλύψει και τις δύο προαναφερθείσες παραλλαγές.

Αν τελικά η ανθρωπότητα επιλέξει  να αλλάξει το  υπαρκτό και αδιέξοδο πρότυπο ανάπτυξης πριν από την ανατροπή του καπιταλισμού, είναι σαφές ότι πρέπει να καθοριστούν τα βασικά χαρακτηριστικά της νέας οικονομίας που θα δρομολογήσει μια  νέου τύπου βιώσιμη ανάπτυξη.

√ Το πρώτο βασικό χαρακτηριστικό της θα είναι η επιβολή  δραστικού περιορισμού  των οικολογικών ορίων, προκειμένου να μειωθούν σημαντικά, στην πρώτη φάση τουλάχιστον, οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακος στις αναπτυγμένες χώρες, με την καθιέρωση πολιτικής χαμηλών εκπομπών άνθρακα.  Η υψηλή τεχνολογία μπορεί να συμβάλλει στην επιτυχία του περιορισμού  αυτού (πχ αποθήκευση του CO2, προώθηση των ΑΠΕ, πολιτικές χαμηλού άνθρακα) , αυξάνοντας σε ένα εύλογο ποσοστό το κόστος των νέων επενδυτικών σχεδίων που θα υποστηρίξουν αυτήν την προοπτική. Κόστος που οι αναπτυγμένες οικονομίες μπορούν να αντέξουν. Βεβαίως υψηλότερα επίπεδα ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος θα είναι  επιτρεπτά στο άμεσο μέλλον, στο βαθμό που η ένταση του άνθρακα θα υποχωρεί της οικονομικής δραστηριότητας.

√ Το δεύτερο βασικό χαρακτηριστικό της νέας οικονομίας θα είναι η δομική μετάβαση σε συγκεκριμένα είδη αναπτυξιακής δραστηριότητας βασισμένα στην παροχή υπηρεσιών. Η έμφυτη εργασιακή ένταση αυτών των τομέων δραστηριότητας, υποδηλώνει μείωση των παραγωγικών ρυθμών ανάπτυξης που δίπλα στην αύξηση των οικολογικών επενδύσεων θα περιορίσουν σε ένα βαθμό το αναπτυξιακό δυναμικό της οικονομίας. Για την επιτυχία της συγκεκριμένης δομικής μετάβασης  απαιτούνται βαθιές διαρθρωτικές  αλλαγές και μηχανισμοί ρύθμισης για τη  διατήρηση, με ισοδύναμα μέτρα, του οικονομικού παραγωγικού αποτελέσματος, σε περιπτώσεις αποκλίσεων από τους στόχους στα προδιαγεγραμμένα οικολογικά όρια.

Με τη συμβατική αντίληψη όλα αυτά φαντάζουν ως μη παραγωγικά. Πολλά όμως δεν είναι. Οι ανανεώσιμες τεχνολογίες, η εξοικονόμηση φυσικών πόρων, η δασοπονία που αποτελεί τη φυσική αποθήκη του άνθρακα, οι εναλλακτικές μορφές ενέργειας, οι τοπικές παραγωγικές πολιτιστικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες, η αξιοποίηση της  φυσικής ομορφιάς και των περιοχών ιδιαίτερου φυσικού κάλους, μπορεί να γίνουν  όλα προσοδοφόρα. Με την ευρύτερη έννοια, το σύνολο της οικονομίας μπορεί να ενισχυθεί από τις δυνατότητες που αναφύονται από τις οικολογικές υπηρεσίες, να δημιουργούν  έσοδα και να παράγουν κοινωνικό όφελος. Η εκτροπή άλλωστε των εισοδημάτων που θα εξοικονομηθούν από τη μείωση της κατανάλωσης θα πρέπει να προσανατολιστεί προς την αποταμίευση, με κατάλληλα κίνητρα και ανάλογη αποταμιευτική πολιτική.

√ Τρίτο βασικό χαρακτηριστικό θα αποτελούσε, μια ριζικά διαφορετική πολιτική χρόνου εργασίας ως μηχανισμού σταθεροποίησης. Μια συνολική μείωση των εργασίμων ωρών θα βελτίωνε την ισορροπία εργασίας – ελεύθερου χρόνου. Ο ενδεχόμενος κίνδυνος της ανεργίας από τη μετατόπιση της οικονομίας σε χαμηλή παραγωγικότητα της εργασίας και στην αύξηση των λιγότερο παραγωγικών, με συμβατικούς όρους οικολογικών επενδύσεων, θα μπορούσε να ρυθμιστεί από ένα νέο καταμερισμό της διαθέσιμης εργασίας μέσω καταλλήλου χρόνου εργασίας και νέων πολιτικών κοινωνικής απασχόλησης.

Η νέα οικονομία είναι πολύ πιθανό να μεταβάλλει την ισορροπία ανάμεσα σε ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις. Σε βάθος χρόνου, οι λιγότερο παραγωγικές επενδύσεις θα είναι ουσιώδεις για τη βιωσιμότητα του νέου τύπου ανάπτυξης αλλά λιγότερο ελκυστικές για το ιδιωτικό κεφάλαιο. Άρα ο ρόλος ενός σύγχρονου  κράτους στην προστασία αυτών των στοιχείων του ενεργητικού θα είναι ζωτικής σημασίας χωρίς βεβαίως να αποκλείεται η επενδυτική παρέμβαση του ιδιωτικού τομέα στον ευρύτερο οικονομικό ζωτικό χώρο. Η χρηματοδότηση των οικολογικών και κοινωνικών επενδύσεων, χωρίς την αύξηση του  χρέους του δημόσιου τομέα, μπορεί να επιτευχθεί  με μια σοβαρή φορολογική πολιτική, εφόσον ο δημόσιος τομέας αποκτήσει ιδιοκτησιακά δικαιώματα σε παραγωγικά στοιχεία του νέου ενεργητικού δυναμικού και ο φορολογούμενος πολίτης κοινωνικά, οικολογικά και πολιτιστικά αντισταθμιστικά οφέλη. (Χώρους πρασίνου, πάρκα, κέντρα αναψυχής, αθλητικές εγκαταστάσεις, μουσεία, βιβλιοθήκες, βοήθεια στο σπίτι, κ.α.)     

Η διέξοδος για την Ελλάδα

 Η βαθιά κρίση που μαστίζει τη χώρα μας επιβεβαιώνει τον κανόνα. Όμως η κλιματική αλλαγή και η εξάντληση των πόρων μοιάζουν για το πολιτικό κατεστημένο της χώρα μας  προβλήματα του αύριο. Αυτό που τους απασχολεί σήμερα είναι η δημοσιονομική κατάρρευση και η βαθιά υφεσιακή κατάσταση που υπονομεύει κάθε δυνατότητα ανάπτυξης. Τα τροπικά δάση που  καταστρέφονται μπορεί να απέχουν πολύ από το μέρος που ζούμε. Η ακραία φτώχεια μπορεί να είναι πρόβλημα κάποιων άλλων κάπου  στην αφρικανική ήπειρο. Ο πόνος της ανεργίας αγγίξει προς το παρόν κάποιους άλλους όχι όλους μας. Τα υπέρογκα χρέη και τα ελλείμματα που προέκυψαν από τις σπατάλες και τον άκρατο καταναλωτισμό πρέπει να τα καλύψουν κάποιοι άλλοι, που μας εξώθησαν στον υπερδανεισμό.  Όλα  φαίνονται για τη χώρα μας πολύ απόμακρα, μέχρι που, ορισμένα από αυτά, επέπεσαν ήδη  με δύναμη επί των κεφαλών μας.

Με αυτό τον τρόπο σκέψης, που είναι κυρίαρχος στην Ελλάδα, αλλά που  δεν τον συμμερίζονται καθόλου οι εταίροι μας στην Ε.Ε και  επιμένουν να τονίζουν την ανάγκη για μακρά πορεία λιτότητας και θυσιών, υπονομεύουμε τις όποιες δυνατότητες, να αναζητήσουμε  μια διαφορετική ατομική, κοινωνική και θεσμική ανασυγκρότηση του τρόπου ζωής μας στη χώρα μας. Επομένως αυτό που απαιτείται, δεν είναι πλέον οι ανοησίες των διαχειριστών της εξουσίας, μέσα και έξω από τη χώρα, που κάθε φορά διακηρύσσουν τη σωτηρία μας  ή κλείνουν σε όλες τις πτώσεις τον φθαρμένο όρο «ανάπτυξη» ως διέξοδο.

Απαιτείται μια συλλογική προσπάθεια ανοικοδόμησης μιας νέας ευημερίας. Ο τρόπος και οι δράσεις που επιβάλλονται αρχίζουν από την εγκατάλειψη της ιδεοληψίας  ότι η απόκτηση περισσότερων  υλικών αγαθών, όπως είμαστε συνηθισμένοι μέχρι σήμερα, αποτελεί διέξοδο ευημερίας.  Η βάση για αλλαγή είναι η απελευθέρωσή μας ακριβώς από αυτόν τον περιορισμό, του άκρατου καταναλωτισμού και της απροσδιόριστης  μεγέθυνσης που διακρίνει το υπαρκτό όνειρο της περιβόητης καπιταλιστικής ευημερίας και δυστυχώς τροφοδοτεί τις αυταπάτες  ενός μεγάλου μέρους  του Ελληνικού Λαού.