Συστημική οικονομία και αριστερή εναλλακτική

Οι ΗΠΑ αποτελούν ως γνωστόν, το πιο προωθημένο κέντρο των οικονομικών ερευνών του πλανήτη. Εκεί από την περίοδο της «μεγάλης ύφεσης», λειτούργησαν οι παρεμβάσεις του διάσημου ανά την υφήλιο φιλόσοφου, πολιτικού, οικονομολόγου John Maynard Keynes  που με τη δύναμη της πίστης του στην οικονομική επιστήμη διέσωσε  με τις οικονομικές προτάσεις του την αμερικανική οικονομία και κοινωνία από την έσχατη εξαθλίωση.

Στις ΗΠΑ όμως άνθισε και η νεοφιλελεύθερη οραματική ιδέα του Αυστριακού καθηγητή των  πανεπιστήμιων LSE και   Σικάγου Fridrich Hayek, στο βιβλίο του  "Συντάγμα της Ελευθερίας" περί της δημοκρατίας των ελεύθερων αγορών, που εδραιώθηκε  στη συνέχεια με την «εμπνευσμένη» εκστρατεία του επίσης καθηγητή του πανεπιστημίου του Σικάγου Milton Friedman, και την απόρριψη όλων όσων υποστήριζε ο Keynes. Το βασικό αξίωμα του κεϊνσιανισμού σύμφωνα με το οποίο οι χώρες που αντιμετωπίζουν μια σοβαρή κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας, πρέπει να δαπανούν κεφάλαια για να δώσουν ώθηση στην οικονομία, αντικαταστάθηκε με το δόγμα της «ορθής νομισματικής διαχείρισης» και της επιβολής της λιτότητας ως μέσο ανάκαμψης των οικονομικών, με την ανάδειξη σε υπέρτατο οικονομικό ρυθμιστή «το αόρατο χέρι των αγορών».

Η θεμελιώδης αρχή της «Σχολής του Σικάγου» περί της υπεροχής της ελεύθερης αγοράς, σύντομα αναδείχτηκε σε αδιαμφισβήτητο δόγμα της οικονομικής ορθοδοξίας, κατέκτησε τα οικονομικά τμήματα των μεγάλων πανεπιστημίων των ΗΠΑ και εξαπλώθηκε στη συνέχεια προς εφαρμογή σε όλο τον πλανήτη.

Η επιβολή της νεοφιλελεύθερης ορθοδοξίας δοκιμάστηκε κατ’ αρχή με τη πολιτική του «σοκ και δέος» στις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Μετά από μια αποτυχημένη δεκαετή βίαιη εφαρμογή του, στρατοκρατικής έμπνευσης, σχεδίου «Κόνδωρ» προκλήθηκαν  ανυπολόγιστες καταστροφές και η Νότια αμερικανική ήπειρος  βυθίστηκε στη φτώχεια και στην εξαθλίωση.

Τα άκρως αρνητικά αποτελέσματα της πρώτης δεκαετίας εφαρμογής της καταστροφικής αυτής πολιτικής στις χώρες της Λατινικής Αμερικής, όχι μόνο δεν απογοήτευσαν τους εκφραστές της ορθοδοξίας της «Σχολής του Σικάγου», αλλά αγνοήθηκαν προκλητικά τα αδιέξοδα αποτελέσματά της. Αναζητήθηκαν προσαρμογές και επινοήθηκαν νέα συνοδευτικά μέτρα της πολιτικής της ελεύθερης αγοράς όπως οι  «εξαναγκασμένες» οικονομικές βοήθειες και «οι ανακουφίσεις» χρεών, αφού αποδείχτηκε ότι «το αόρατο χέρι των αγορών» δεν ήταν αρκετό. Η νέα διορθωμένη νεοφιλελεύθερη εκδοχή, επικυρώθηκε με τη γνωστή «Συναίνεση της Ουάσιγκτον» που ανέδειξε την κυριαρχία των χρηματοπιστωτικών αγορών στο πλαίσιο της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης της οικονομίας  και με ένα νέο κύμα παρεμβάσεων, η πολιτική αυτή  ξεχύθηκε ξανά ανά τον κόσμο.

Τα αποτελέσματα της νέας αυτής επιθετικής νεοφιλελεύθερης πολιτικής εκδοχής, είναι επίσης γνωστά. Έπληξε τις περισσότερες οικονομίες των αναπτυσσόμενων χωρών, στη Λατινική Αμερική, στην Νοτιοανατολική Ασία και στην Ανατολική Ευρώπη, μέχρι την ώρα της  κατάρρευσή της, με την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση του 2008 που ως γνωστόν ξεκίνησε από τη μητρόπολη της νεοφιλελεύθερης ορθοδοξίας των ΗΠΑ.

Τελευταίο θύμα της η Ευρωπαϊκή Ένωση, με την κρίση χρέους, που ενέσκυψε στους κόλπους της ευρωζώνης και  ανέδειξε τις θεσμικές ανισορροπίες των δομών της και το αναπτυξιακό χάσμα που την ταλανίζει, ενώ έπληξε τις περιφερειακές χώρες μέλη της ευρωζώνης, με πρώτο και ακραίο θύμα την Ελλάδα. Η νέα, παταγώδης αυτή τη φορά κατάρρευση του νεοφιλελεύθερου αφηγήματος, άνοιξε τον ασκό του Αιόλου. Από εκεί που ξεκίνησε η ανάδειξη του, τα πανεπιστήμια, ξεκίνησε και η αμφισβήτησή του και εν συνεχεία η προσπάθεια αποδόμησής του. Πολλοί προοδευτικοί ακαδημαϊκοί δάσκαλοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ήλθε «το τέλος της νεοφιλελεύθερης ορθοδοξίας» που από μια οικονομική πρόταση κατέληξε να μεταλλαχθεί, όπως διαπιστώθηκε, σε παγκόσμια θεωρία, τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, με αποτέλεσμα να θέσει σε κίνδυνο την παγκόσμια οικονομική ισορροπία και ταυτόχρονα να προκαλέσει τεράστιες κοινωνικές ανισότητες και ακραία φτώχεια στον πλανήτη.

Τις επιστημονικές διαπιστώσεις της παταγώδους αποτυχίας του νεοφιλελεύθερου υποδείγματος, ακολούθησαν διαπιστώσεις αριστερών διανοητών ανά τον κόσμο που προέτρεπαν την Αριστερά να αντισταθεί στον νέο οικονομικό και κοινωνικό ολετήρα που διαλύει κράτη, κοινωνίες και οικονομίες ανά τον κόσμο. Απόψεις και διαπιστώσεις που δεν έγιναν όμως αποδεκτές από τις άρχουσες ελίτ και το πάντα κυρίαρχο χρηματοπιστωτικό σύστημα, που παρά την κρίση του τελικά με τις «νόθες» κεϊνσιανές ενέσεις, πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ στις ΗΠΑ και Ευρώπη, διασώθηκε και παράλληλα φόρτωσε τα χρέη που προκλήθηκαν με δική του αποκλειστική ευθύνη στους λαούς των χωρών που έπληξε η ασύδοτη χρηματοοικονομική  πολιτική των απελευθερωμένων αγορών.  

Ειδικότερα στην Ευρώπη, η αμφισβήτηση ξεκίνησε από το ακραίο δείγμα κατάρρευσης, την Ελλάδα, που πλήρωσε βαρύ τίμημα της ανάλγητης και αδιέξοδης πολιτικής, της εξαναγκασμένης οικονομικής βοήθειας και της ορθής νομισματικής διαχείρισης, που υιοθέτησε και η άρχουσα ευρωπαϊκή ελίτ για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους της ευρωζώνης. Αυτό όμως ήταν και το μοιραίο λάθος. Η Ελλάδα μετά την αφύπνιση της Αριστεράς, από πειραματόζωο έγινε το μετερίζι πολιτικών και κοινωνικών αγώνων και πόλος αμφισβήτησης  αυτής της πολιτικής που παρά τις κραυγαλέες για τρεις δεκαετίες αποτυχημένες προσπάθειες, ανθίσταται και επιμένει να κυριαρχεί στην Ευρώπη και στις ανεπτυγμένες οικονομίες.

Ο Ελληνικός λαός παρά τα πλήγματα κοινωνικής εξαθλίωσης που δέχτηκε, την έκρηξη της ανεργίας, τη συρρίκνωση του εθνικού εισοδήματος και την καταστροφή της παραγωγικής βάσης του, αντέδρασε. Κοινωνικοί και πολιτικοί αγώνες διαρκείας και πριμοδότηση της μέχρι πρότινος καχεκτικής Ριζοσπαστικής Αριστεράς, οδήγησαν στην επερχόμενη εκλογική αναμέτρηση στις 25/01/2015. Η Ριζοσπαστική Αριστερά ο ΣΥΡΙΖΑ διεκδικεί με πολύ μεγάλες πιθανότητες την κυβερνητική εξουσία. Προβάλλει μια εναλλακτική της Αριστεράς με το σύνθημα «Δημοκρατική ανατροπή στην Ελλάδα αλλαγή στην Ευρώπη», αναπτερώνοντας της ελπίδες της ευρωπαϊκής αριστεράς και των ευρωπαίων πολιτών να αλλάξουν οι μονεταριστικές πολιτικές που κυριαρχούν σήμερα στην Ευρώπη των 29 κρατών μελών.

Παρά τη λυσσώδη αντίσταση της άρχουσας ευρωπαϊκής ελίτ, σημαντικές κινήσεις δρομολογούνται από τον ίδιο τον  κραταιό ευρωπαϊκό τραπεζικό μηχανισμό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Η ΕΚΤ αποφάσισε να διευκολύνει σημαντικά την τόνωση της ρευστότητας και να λειτουργήσει έστω και ατύπως ως δανειστής τελευταίας προσφυγής. Να ανοίξει ο δρόμος για την υιοθέτηση και μιας άτυπης μορφής ευρωομολόγου. Αποφάσεις μεγάλης σημασίας, αν αναλογιστεί κανείς την μέχρι πρότινος μονεταριστική ορθοδοξία που κατεύθυνε την πολιτική της Ε.Ε. Αποφάσεις που θα επηρεάσουν σημαντικά την πορεία των ευρωπαϊκών οικονομιών και περισσότερο των οικονομιών που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα υπερχρέωσης και βρίσκονται σε προγράμματα στήριξης. Ήδη προωθείται ένα δείγμα μιας εναλλακτικής που ξεκίνησε από την Ριζοσπαστική Αριστερά της Ελλάδας και αποτελεί ελπίδα όλης της ευρωπαϊκής αριστεράς και όχι μόνο αυτής.

Νέα πυκνά σύννεφα, εν ήδη αριστερού φαντάσματος, πλανώνται για πρώτη φορά στον ευρωπαϊκό ουρανό, που αναπτερώνουν τις ελπίδες των ευρωπαϊκών λαών για μια αριστερή εναλλακτική στην Ευρώπη.