Αναλυτική παρουσίαση της Ευρωπαϊκης ενεργειακής πολιτικής

I.Πρόλογος

Η ασκούμενη σήμερα ενεργειακή πολιτική στην Ε.Ε εγκρίθηκε το Μάρτιο του 2007 από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με κύριους στόχους την ανταγωνιστικότητα, την αειφορία, και την ασφάλεια του εφοδιασμού¹.

Στην ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του Κοινοβουλίου του Νοεμβρίου του 2010¹, διατυπώθηκε και η αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο προγραμματίζονται, κατασκευάζονται  και αξιοποιούνται οι ενεργειακές υποδομές και τα δίκτυα ενέργειας. Επισημάνθηκε ακόμη η σημαντική καθυστέρηση στον τομέα της ενεργειακής πολιτικής  και έγινε  διαπίστωση, ότι η Ε.Ε «πληρώνει το τίμημα για την παρωχημένη και ανεπαρκώς διασυνδεδεμένη  ενεργειακή υποδομή της».

Η «αφύπνιση» της Ένωσης εκφράστηκε αρχικώς τον Ιανουάριο του 2009, όταν οι προσπάθειες ανεύρεσης λύσης για τις διακοπές του εφοδιασμού με Φ.Α στην Ανατολική Ευρώπη, συνεπεία της πρώτης φάσης της Ρώσο-Ουκρανικής κρίσης, προσέκρουσαν στην έλλειψη δυνατότητας αντιστροφής της ροής στους σωληναγωγούς του ΦΑ και στην ανεπάρκεια διασυνοριακών συνδέσεων, λόγο έλλειψης διασυνδεμένων δικτύων, χώρων αποθήκευσης ενέργειας και καθυστερήσεις στην επάρκεια και ένταξη των ΑΠΕ στο ευρωπαϊκό ενεργειακό σύστημα.

Η ανεπάρκεια των περιφερειακών, χερσαίων και υπεράκτιων συνδέσεων με το υπαρκτό ευρωπαϊκό δίκτυο, παρεμπόδιζε την υπεράκτια ανάπτυξη της ηλεκτροπαραγωγής από αιολική ενέργεια, κυρίως στις περιφέρειες της Βόρειας και της Βαλτικής Θάλασσας, και πρόβαλε την αδυναμία της αξιοποίησης του τεράστιου δυναμικού ΑΠΕ της Νότιας Ευρώπης και της Βόρειας Αφρικής, λόγω της ανεπάρκειας διασυνοριακών διασυνδέσεων εντός της Ε.Ε και στις γειτονικές χώρες.

Στις διαπιστώσεις αυτές προστέθηκε η επισήμανση της επενδυτικής ανάγκης σε ευφυή και αποτελεσματικά δίκτυα ενέργειας, για την αξιοποίηση και την ορθολογική κατανομή του δυναμικού της Ευρωπαϊκής χωρητικότητας και η ανεπάρκεια της ενεργειακής απόδοσης της Ένωσης.

Έγινε κατ’ αυτόν τον τρόπο αποδεκτό ότι η Ε.Ε χρειάζεται νέα ενεργειακή πολιτική που να συντονίζει και να βελτιστοποιεί την ανάπτυξη των δικτύων και των υποδομών σε ηπειρωτική κλίμακα. Να αποκτήσει δηλαδή η Έ.Ε :

• Ολοκληρωμένο και διασυνδεδεμένο δίκτυο.

• Στρατηγική για πλήρως ενοποιημένες ενεργειακές υποδομές, βασιζόμενες σε ανεπτυγμένα ευφυή δίκτυα και τεχνολογίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών.

• Μειωμένο κόστος μεταστροφής, κυρίως των μεμονωμένων κρατών μελών, σε σύγχρονες πολιτικές ενέργειας με χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές.

Οι επενδύσεις για τη μετάλλαξη της ενεργειακής πολιτικής και αντιμετώπισης των καθυστερήσεων εκτιμήθηκαν σε ένα (1) τρισεκατομμύριο € (2010-2020) εκ των οποίων τα 500 δισεκατομμύρια € θα απαιτηθούν δια τα δίκτυα ηλεκτρισμού και αερίου. {1.  Ενέργεια 2020, COM(2010) 639/10.11.2010}

II.Περίοδος αναδιάρθρωσης

Από το Μάρτιο του 2009 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζήτησε την πλήρη αναθεώρηση του πλαισίου για τα ευρωπαϊκά δίκτυα ενέργειας ηλεκτρισμού και αερίου.

Η επικρατούσα, προηγούμενη αντίληψη, ότι η υλοποίηση των αναγκών θα καλύπτονταν από τα εμπορικά συμφέροντα αποδείχτηκε λανθασμένη, με αποτέλεσμα ο προϋπολογισμός των έργων διασύνδεσης της Ευρώπης παρέμεινε από το 2006 σε χαμηλά επίπεδα (λίγα εκατομμύρια ετησίως) και καθυστέρησε σημαντικά. Οι καθυστερήσεις προκάλεσαν, ως γνωστόν, κατά την Ρώσο-Ουκρανική κρίση εφοδιασμού, στις αρχές του 2009, τις διακοπές και τις ελλείψεις  ενέργειας και ισχυρό σοκ στην ασφάλεια εφοδιασμού της Ευρώπης.

Με τον νέο ενεργειακό προσανατολισμό του τρίτου πακέτου ενέργειας και με μια συγκροτημένη και ολοκληρωμένη δέσμη κανονισμών και οδηγιών, αναδιαρθρώθηκαν οι στόχοι, καθιερώθηκε σειρά νέων θεσμικών, οικονομικών και οργανωτικών μέτρων  και εργαλείων, που οδήγησαν την ενεργειακή πολιτική σε νέο τοπίο. Καθιερώθηκε η  συμμετοχή  στο νέο ενεργειακό σχεδιασμό και ο προσανατολισμός του Δημόσιου Τομέα^2, θεσμοθετήθηκαν (4) Ευρωπαίοι συντονιστές (Mario Monti κ.α), ολοκληρώθηκε το κανονιστικό πλαίσιο  της τρίτης δέσμης μέτρων^3,  το μοντέλο στόχου (target model), επιτεύχθηκε καλύτερη συνεργασία μεταξύ Συστήματος Διαχειριστών Μεταφοράς (ENTSO-E,G) και Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας⁴ (ACER), πάρθηκαν περιφερειακές πρωτοβουλίες, συντάχθηκαν κανόνες, κατευθυντήριες γραμμές και κώδικες δικτύων με βάσει το μοντέλο στόχου, για την εύρυθμη λειτουργία της ενιαίας ευρωπαϊκής εσωτερικής αγοράς ενέργειας από την 01/01/2015.   

Σχεδιάστηκε πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο για την προώθηση των διευρωπαϊκών δικτύων μεταφορών, ενέργειας και επικοινωνιών, αποφασίστηκε δέσμευση της Επιτροπής για την ένταξη της κλιματικής αλλαγής στα Ενωσιακά προγράμματα⁵, συντάχθηκε νέος κανονισμός  για τη Διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη»⁶ με τις μορφές χρηματοδότησης, τις δημοσιονομικές διατάξεις, τις επιχορηγήσεις, τις συμβάσεις, τα χρηματοδοτικά μέσα, την εφαρμογή και τον έλεγχο της προόδου συγκεκριμένων έργων. Με τον κανονισμό για τη σύσταση διευκόλυνσης «Συνδέοντας την Ευρώπη»⁶ αποφασίστηκαν 248 έργα ενεργειακών υποδομών Κοινού Ενδιαφέροντος (ΕΚΕ/PCI), 164 Ηλεκτρισμού και 122 ΦΑ, μεταξύ των οποίων και ορισμένα έργα ελληνικού ενδιαφέροντος. Θα απαιτηθούν από το 2011-2020 επενδύσεις ενός (1) τρισεκατομμυρίου €, από το οποίο τα δίκτυα ΗΕ και ΦΑ, για έργα

Κοινού Ενδιαφέροντος θα απορροφήσουν 200 δισεκατομμύρια €, 100 από την αγορά και 100 από το δημόσιο, με άντληση και μόχλευση επενδύσεων⁷.

2  Πραγμάτωση της αγοράς ενέργειας και πλήρης αξιοποίηση της Δημόσιας παρέμβασης. C(2013)7243/5.11.2013.

3..{Οδηγίες 2009/72/EK, 2009/73/EK, Κανονισμοί (EK)714/2009, (ΕΚ)715/2009, (EK)1228/2003,1222/2015}.

4. Έκθεση σχετικά με την υλοποίηση των διευρωπαϊκών δικτύων ενέργειας 2007-2009  {COM (2010) 203 ΤΕΛΙΚΟ/4.5.2010}.

5Πράσινη βίβλος: Πλαίσιο για τις πολιτικές που αφορούν το κλίμα και την ενέργεια με χρονικό ορίζοντα το 2030  {COM (2013) 169 ΤΕΛΙΚΟ /27.3.2013}

6. Κανονισμός, για τη σύσταση της Διευκόλυνσης «Συνδέοντας την Ευρώπη» .{COM(2012) 665 ΤΕΛΙΚΟ/19.3.2012.

7. Προτεραιότητες για την ενεργειακή υποδομή για το 2020 και μετέπειτα COM (2011)677 ΤΕΛΙΚΟ/17.11.2010}.

III. Έργα, διάδρομοι και ζώνες προτεραιότητας

Με κανονισμό⁸ καθορίστηκαν το 2011 οι διάδρομοι και οι ζώνες προτεραιότητας των έργων που αφορούν στην Ηλεκτρική Ενέργεια (ΗΕ) και στο Φυσικό Αέριο(ΦΑ).

Ι. Διάδρομοι προτεραιότητας που αφορούν την ηλεκτρική ενέργεια και την ενσωμάτωση ΑΠΕ στο δίκτυο

1.Υπεράκτιο δίκτυο των Βόρειων Θαλασσών {«NSOG» North Seas Offshore Grid}.Συμμετέχοντα κράτη μέλη: Βέλγιο, Δανία, Γαλλία, Γερμανία, Ιρλανδία, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο.

2.Διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας Βορρά – Νότου στη Δυτική Ευρώπη («NSI Electricity»). Συμμετέχοντα κράτη μέλη: Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Ιρλανδία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες, Μάλτα, Πορτογαλία, Ισπανία και Ηνωμένο Βασίλειο.

3.Διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας Βορρά – Νότου στην Κεντροανατολική και Νοτιοανατολική Ευρώπη («NSI East Electricity») Συμμετέχοντα κράτη μέλη: Αυστρία, Βουλγαρία, Τσεχική Δημοκρατία, Κύπρος, Γερμανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιταλία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία και Σλοβενία.

4.Σχέδιο διασύνδεσης των αγορών ενέργειας της περιοχής της Βαλτικής στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας («BEMIP Electricity») Συμμετέχοντα κράτη μέλη: Δανία, Εσθονία, Φινλανδία, Γερμανία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία και Σουηδία.

ΙΙ. Διάδρομοι προτεραιότητας που αφορούν το ΦΑ με εφαρμογή της αντίστροφης ροής στους αγωγούς  ΦΑ

5.Διασυνδέσεις αερίου Βορρά – Νότου στην Δυτική Ευρώπη («NSI West Gas.Συμμετέχοντα κράτη μέλη: Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Ιρλανδία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Κάτω Χώρες, Πορτογαλία, Ισπανία και Ηνωμένο Βασίλειο

6.Διασυνδέσεις αερίου Βορρά – Νότου στην Κεντροανατολική και Νοτιοανατολική Ευρώπη («NSI East Gas») Συμμετέχοντα κράτη μέλη: Αυστρία, Βουλγαρία, Κύπρος, Τσεχική Δημοκρατία, Γερμανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιταλία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία και Σλοβενία.

7.Νότιος διάδρομος μεταφοράς φυσικού αερίου («SGC»South Gas Corridor) Συμμετέχοντα κράτη μέλη: Αυστρία, Βουλγαρία, Τσεχική Δημοκρατία, Κύπρος, Γαλλία, Γερμανία, Ουγγαρία, Ελλάδα, Ιταλία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία και Σλοβενία.

8.Σχέδιο διασύνδεσης των αγορών ενέργειας της περιοχής της Βαλτικής στον τομέα του αερίου («BEMIP Gas.Συμμετέχοντα κράτη μέλη: Δανία, Εσθονία, Φινλανδία, Γερμανία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία και Σουηδία.

ΙΙΙ Διάδρομος προτεραιότητας που αφορούν το πετρέλειο

1.Συνδέσεις παροχής πετρελαίου στην κεντροανατολική Ευρώπη («OSC» Oil South Corridor): Συμμετέχοντα κράτη μέλη: Αυστρία, Τσεχική Δημοκρατία, Γερμανία, Ουγγαρία, Πολωνία και Σλοβακία.

IV. Θεματικά πεδία προτεραιότητας

1.Ανάπτυξη ευφυών δικτύων: αξιοποίηση των τεχνολογιών των ευφυών δικτύων σε όλη την Ένωση, με στόχο την αποτελεσματική ενοποίηση της συμπεριφοράς και των δράσεων όλων των χρηστών. Συμμετέχοντα κράτη μέλη: όλα.

2.Λεωφόροι ηλεκτρικής ενέργειας: οι πρώτες λεωφόροι ηλεκτρικής ενέργειας θα υλοποιηθούν έως το 2020 με στόχο την δημιουργία δικτύου λεωφόρων ηλεκτρισμού σε όλη την Ευρώπη. Συμμετέχοντα κράτη μέλη: όλα.

3.Διασυνοριακό δίκτυο διοξειδίου του άνθρακα: ανάπτυξη υποδομών μεταφοράς διοξειδίου του άνθρακα μεταξύ των κρατών μελών και σε συνεργασία με γειτονικές τρίτες χώρες με στόχο την ευρύτερη χρήση της δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα. Συμμετέχοντα κράτη μέλη: όλα.

8. Κανονισμός, σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδομές και την κατάργηση της απόφασης 1364/2006/ΕΚ.  COM (2011) 658 ΤΕΛΙΚΟ/19.10.2011

IV. Ενεργειακή απόδοση

Το σχέδιο για τη βελτίωση της  ενεργειακής απόδοσης αποτελεί εξίσου κορυφαία επιλογή την οποία καθόρισε η Ένωση μαζί με τις άλλες δύο, τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου κατά 20% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990 και την αύξηση κατά 20% της ενέργειας που καταναλώνεται, να προέρχεται από ΑΠΕ. Όμως και εδώ υπήρξαν καθυστερήσεις. Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις, η  Ε.Ε θα επιτύχει μόνο το ήμισυ του στόχου για τη βελτίωση της απόδοσης⁹.

Σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας το μεγαλύτερο δυναμικό υπάρχει στα κτίρια. Οι μεταφορές κατέχουν τη δεύτερη θέση που αποτελεί πλέον αντικείμενο της Λευκής Βίβλου για της μεταφορές¹⁰ και σχετική στρατηγική έναλλακτικών καυσίμων στις μεταφορές¹¹  

Δράσεις για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης προωθούνται με:

•Την σήμανση των συσκευών και εξοπλισμού και ελάχιστα πρότυπα ενέργειας

•Την ανάπτυξη υπηρεσιών για ενεργειακή απόδοση, κατά την τελική χρήση.

• Τα κτίρια υψηλότερης ενεργειακής απόδοσης ή χαμηλής κατανάλωσης (παθητικές κατοικίες)

• Τα οχήματα καθαρής και υψηλής ενεργειακής απόδοσης και την επίτευξη οικονομίας καυσίμων.

• Τη διευκόλυνση της κατάλληλης χρηματοδότησης επενδύσεων για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης.

• Τη συνεπή χρήση της φορολογίας.

• Τα προγράμματα κατάρτισης και εκπαίδευσης εργαζομένων σε επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας.

• Την προώθηση της βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης σε δομημένες περιοχές Π.χ σε 30 μεγάλες πόλεις της Ευρώπης.

Η επιτυχία στην εκτέλεση των σχεδίων για την ενεργειακή απόδοση εξαρτάται από τη στενή συνεργασία των θεσμικών οργάνων της Ε.Ε, των κρατών μελών και όλων των εμπλεκομένων στην φιλόδοξη αυτή προπάθεια, καταναλωτών κατασκευαστών προμηθευτών επιχειρήσεων ενέργειας, φορέων προτασίας του περβάλλοντος.

9.  Σχέδιο για την ενεργειακή απόδοση COM(2011)109/8.3.2011 και την κατάργηση των οδηγιών 2004/8/ΕΚ,2006/32/ΕΚ. COM(2011) 370 ΤΕΛΙΚΟ /22.6.2011

10. Λευκή βίβλος, Χάρτης πορείας για έναν ενιαίο Ευρωπαϊκό χώρο Μεταφορών . Για ένα ανταγωνιστικό και ενεργειακά αποδοτικό σύστημα μεταφορών. COM(2011)144 ΤΕΛΙΚΟ/28.3.2011

11 Καθαρή ενέργεια για τις μεταφορές : Μια Ευρωπαϊκή στρατηγική εναλλακτικών καυσίμων.  COM (2013) 17 ΤΕΛΙΚΟ/24.1.2013

V.Περιφερειακές πρωτοβουλίες

Οι  τρείς (3) Περιφερειακές πρωτοβουλίες ΦΑ, της Νοτιοδυτικής Ευρώπης(NW) της Νότιας (S) και της Νοτι-Νοτιοανατολικής (SSE) και οι αντίστοιχες επτά (7) στην ηλεκτρική ενέργεια, της Βαλτικής (Baltic), της Κενροανατολικής Ευρώπης(CEE), της Νοτιοκεντρικής (CSE), της Κεντροδυτικής (CWE), της Βόρειας, της Νοτιοδυτικής (SWE) και της Περιφέρειας Γαλλίας-Ηνωμένου Βασιλείου-Ιρλανδίας (France-UK-Irland) επέτυχαν αξιολογα προγράμματα ανάπτυξης

Στο ΦΑ, με την επικέντρωση των πρωτοβουλιών τους στην εφαρμογή των εναρμονισμένων κανόνων κατανομής του δυναμικού και της εξισορρόπησης του ΦΑ (βάσει των κατευθυντήριων Γραμμών και των Κωδίκων του Δικτύου), επέτυχαν την οικοδόμηση δυναμικού και ασφάλεια εφοδιασμού, την προσβασιμότητα και την ανάπτυξη των κόμβων αερίου (Hub Gas), τη διαφάνεια, την κατανομή της δυναμικότητας και τη διαχείριση της συμφότησης.

Στην ηλεκτρική ενέργεια  οι περιφέρειακές πρωτοβουλίες επικεντρώθηκαν στον υπολογισμό της δυναμικότητας, στη διαφάνεια, στη διασυνοριακή εξισορρόπηση των αγορών, στην κατανομή της δυναμικότητας και στη διαχείριση της συμφόρησης, στα προγράμαμτα διασυνοριακών ζεύξεων, στην «κομιτολογία» για την ολοκλήρωση και αποδοχή των κατευθυντήριων γραμμών και κωδίκων και στη διαφάνεια. Επέτυχαν με αυτή την τακτική την ανάπτυξη διασυνοριακών ζεύξεων και τη λειτουργία των συναλλαγών από τη Βαλτική μέχρι την Ιβηρική χερσόνησο.    

Οι περιφερειακές πρωτοβουλίες¹² λειτούργησαν αποτελεσματικά, ως πρώτη φάση της ολοκλήρωσης της ευρωπαίκής εσωτερικής αγοράς ενέργειας (IEM).  Η λειτουργία της ενεργειακής αγοράς της Βαλτικής(BEMIP, Βaltic Energy Market Interconnection Plan), και της αγοράς των βoρείων Θαλασσών, με το υπεράκτιο σύστημα NSCOGI (North Seas Countries Offshore Grid Initiative) αποτελούν παράδειγμα σημαντικής εξέλιξης,  όπως και το δεκαετές πρόγραμμα ανάπτυξης υποδομών και δικτύων TYNDP (Ten Years Network Development Project) του 2012.

Οι ειδικές  περιφερειακές πλατφόρμες διεκόλυναν τον προγραμματισμό, την υλοποίηση και την παρακολούθηση των καθορισμένων προτεραιοτήτων, την κατάστρωση επενδυτικών σχεδίων, την ανάπτυξη  συγκεκριμένων έργων. Πρέπει να ενισχυθεί επί πλέον ο ρόλος των υφισταμένων πρωτοβουλιών που έχουν καθοριστεί στο πλαίσιο των περιφερειακών πρωτοβουλιών. Στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει  να διευρευνηθεί η ανάγκη ανάπτυξης μακροπρόθεσμων προθεσμικών αγορών για τη διασυνοριακή δυναμικότητα μεταφοράς  και στο ΦΑ, το δε επενδυτικό κόστος να κατανέμενται με διαφανή και αποδεκτό τρόπο στους Διαχειριστές Συστημάτων Μεταφοράς των γειτονικών χωρών.

Οι περιφερειακές προσεγγίσεις¹³ καθιστούν δυνατή την επίτευξη άμεσων αποτελεσμάτων και μπορεί να τονώσουν τις διασυνοριακές συναλλαγές, να ενισχύσουν την ασφάλεια του εφοδιασμού και να διευκολύνουν την ενσωμάτωση της ενέργειας με ΑΠΕ. Συχνά η συνεργασία στο πλαίσιο μικρότερων ομάδων από ότι στο σύνολο της Ε.Ε, μπορεί να προχωρήσει ταχύτερα, να είναι καταλληλότερη για την αντιμετώπιση των ιδιαίτερων προκλήσεων στην οικεία περιφέρεια αλλά και να αποτελέσει πρότυπο και για άλλες περιφέρειες.

Η περιφερειακή ενοποίηση είναι μέχρι στιγμής επιτυχής. Παραδείγματα συνιστούν η αγορά Nordpool των Σκανδιναβικών αγορών, το πενταμελές φόρουμ στη Δυτική  Ευρώπη που έχει ξεκινήσει πρωτοπόρα σχέδια ενοποίησης στους τομείς ΦΑ και ηλεκτρικής ενέργειας. Σημαντική επίσης η συνεργασία στη Νοτιοανατολική Ευρώπη με σκοπό να δημιουργηθεί και άλλη επιλογή για τον εφοδιασμό της περιοχής με ΦΑ και μείωση της εξάρτησης από μια μόνο πηγή εφοδιασμού. Η υποστηριζόμενη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνεργασία Ελλάδας-Ιταλίας-Αλβανίας είναι αποτελεσματική για τη θέσπιση κατάλληλου κανονιστικού πλαισίου για τον Ανδριατικό αγωγό/ΤΑΡ με τον οποίο θα αυξηθούν οι ποσότητες ΦΑ από την περιοχή της Κασπίας που θα φτάνουν στην Ε.Ε

Το Φεβρουάριο του 2014 καθιερώθηκε περιφερειακή συνεργασία από τους διαχειριστές δικτύου και τα χρηματιστήρια ηλεκτρικής ενέργειας 14 κρατών μελών με τη σύζευξη της αγοράς της επόμενης ημέρας (Day ahead Market), το μηχανισμό που διαχειρίζεται τις διασυνοριακές ροές ηλεκτρικής ενέργειας με βέλτιστο τρόπο εξομαλύνοντας τις διαδρομές τιμών. Η συνεργασία εκτείνεται από τα κράτη της Βαλτικής έως την Ιβηρική Χερσόνησο.

Από το ΜάΙο του  2014 λειτουργεί και η αγορά της Νοτιοδυτικής Ευρώπης(Ισπανία –Πορτογαλία). Επίσης η Ουγγαρία, η Σλοβακία και η Τσέχία έχουν υλοποιήσει το πρώτο βήμα για τη σύζευξη των αγορών τους.

Προωθούνται επίσης, το σχέδιο διασύνδεσης των αγορών της Βαλτικής ΒΕΜΙΡ-Electricity and Gas και το υπεράκτιο δίκτυο των Βορείων Θαλασών, σχέδιο NSOCGI (North Seas Countries Offssore Grid Interconnection).

Θα πρέπει να συνεχιστεί η περιφερειακή ενοποίηση της αγοράς ως αποφασιστικό βήμα προς την οριστική εδραίωση της ενιαίας αγοράς ενέργειας σε ολόκληρη την Ε.Ε.

12. Ο μελλοντικός ρόλος των περιφερειακών πρωτοβουλιών

COM(2010)721/7.12.2010

13. Η πρόοδος προς την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας COM(2014)634 ΤΕΛΙΚΟ/13.10.2014

VI.Το άυλο μέρος της αγοράς ενέργειας με διαφανείς απλούς και αυστηρούς κανόνες.

Στην Τρίτη δέσμη μέτρων για την ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας προβλέπεται η ανάπτυξη εναρμονισμένου νομικού πλαισίου. Οι κανόνες του νομικού πλαισίου, «Κώδικες Δικτύου», είναι δεσμευτικοί πανευρωπαϊκοί, και εφαρμόζονται στο μοντέλο στόχου (target model). Εκπονούνται (2011), εκδίδονται σταδιακά και εφαρμόζονται (2014) στη καθημερινή λειτουργία των δικτύων, στη μεταφερόμενη δυναμικότητα στα λειτουργούντα είδη αγορών,{μακροπρόθεσμων προθεσμιακών αγορών(long term), αγορών της επόμενης ημέρας(dayahead), ημερήσιων αγορών(intraday) και αγορών εξισορρόπησης δικτύου (balansing market)}¹⁴.

Προϋπόθεση ομαλής λειτουργίας των αγορών είναι η συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων (Stakeholders). Οι κώδικες δικτύου και οι κανόνες που τους συνοδεύουν δίδουν προτεραιότητα στην κατανομή του δυναμικού και στη διαχείριση της συμφόρησης των δικτύων, ιδιαίτερα στις διασυνοριακές ζεύξεις. Από το Φεβρουάριο του 2014 ενενήντα(90) και πλέον Διαχειριστές Συστημάτων Μεταφοράς (TOS/ΔΣΜ) και τα χρηματιστήρια δέκα τεσσάρων(14) κρατών μελών καθιέρωσαν την καλούμενη «σύζευξη αγοράς της επόμενης ημέρας» (day aheag market) και επέτυχαν σύγκλιση τιμών. Διαμόρφωσαν και λειτούργησαν με επιτυχία  το μηχανισμό που διαχειρίζεται τις διασυνοριακές ροές ηλεκτρικής ενέργειας, εξομαλύνοντας τις διαφορές τιμών, στα συμμετέχοντα κράτη.

(Δανία,Βέλγιο, Εσθονία, Φιλανδία, Γερμανία, Αυστρία, Ηνωμένο Βασίλειο, Λετονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες, Πολωνία, Σουηδία και το κράτος μη μέλος Νορβηγία.    

Επόμενο βήμα αποτελεί η διεκόλυνση των βραχυπρόθεσμων συναλλαγών (Indra day Market) οι οποίες παρέχουν τη δυνατότητα στους αγοραστές και στους πωλητές να προσαρμόζουν τις αγοροπωλησίες τους σε συνεχή βάση  και σε πραγματικό χρόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας με αγορές της τελευταίας στιγμής και πωλήσεις απρόβλεπτων πλεονασμάτων.

Επίσης οι αγορές εξισορρόπησης μεταξύ των χωρών λειτουργούν  για την ενίσχυση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού και τη μείωση του κόστους εξισορρόπησης του συστήματος.

Ο προσδιορισμός της δυναμικότητας που διατίθεται για διασυνοριακές συναλλαγές, υπολογίζεται από κοινού, από τους Διαχειριστές Συστημάτων (TSO_s), (διασυνοριακών περιοχών), επί τη βάσει ενός κοινού και αναλυτικού μοντέλου δικτύου, για όλες τις αγορές (συμπεριλαμβάνει και τους υπολογισμούς παραγωγής, ισχύος, και κατάστασης δικτύου). Η διαθέσιμη δυναμικότητα συνήθως  προσδιορίζεται με εφαρμογή  μεθοδολογίας βασισμένης στις ροές φορτίου (Flow Based), η οποία λαμβάνει υπόψη της ότι ο ηλεκτρισμός ρέει μέσω διαφορετικών οδεύσεων και βελτιστοποιεί την παρουσία και τη δυναμικότητά  του στους βρόγχους του δικτύου.

Ο προσδιορισμός της διασυνοριακής δυναμικότητας αποτελεί το πρώτο βήμα για την περαιτέρω διαδικασία υπολογισμών, κατά την οποία όλες οι εντολές πλειστηριασμού και οι προσφορές για ενεργειακές συναλλαγές στην Ε.Ε, ενοποιούνται και πραγματοποιούνται σύμφωνα με τις διαθέσιμες διαπεριφερειακές  δυναμικότητες, κατά τον πιο οικονομικό και βέλτιστο τρόπο. Από τους  Διαχειριστές Σύζευξης  Αγοράς  MCO (Market Coupling Operators,) χρησιμοποιείται  ένας ειδικός αλγόριθμος που ενοποιεί τις προσφορές και βελτιστοποιεί τη διαδικασία προσφορών κατά έναν “άριστο” τρόπο. Ως μονοπωλιακή λειτουργία η σύζευξη των αγορών ρυθμίζεται και συμφωνείται  από τους MCO_s.

Τα αποτελέσματα των  υπολογισμών είναι προσβάσιμα σε όλους τους συναλλασσόμενους κατά τρόπο μη επιδεχόμενο αμφισβήτηση. Επί τη βάσει των αποτελεσμάτων των υπολογισμών των MCO_s, οι προμηθευτές  των συναλλαγών ενέργειας ενημερώνουν τους πελάτες τους για την επιτυχία των πλειστηριασμών ή των προσφορών. Ακολούθως η ενέργεια μεταφέρεται κατά μήκος του δικτύου σύμφωνα με τα αποτελέσματα των υπολογισμών των MCO_s. Η ίδια λειτουργία εφαρμόζεται και στη σύζευξη ενδοημερήσιας αγοράς, με την εξαίρεση ότι αυτή λειτουργεί ως συνεχής διαδικασία προσφορών καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας και όχι όπως  στον υπολογισμό της σύζευξης της αγοράς της επόμενης ημέρας που γίνεται μόνο μια φορά.

Η σύζευξη της αγοράς της επόμενης ημέρας και η ενδοημερήσια αγορά προσδιορίζονται σταδιακά με βήματα ώστε να καθιερωθεί μία ενιαία (κοινή) κατ’ ελάχιστον μεθοδολογία, σε επίπεδο περιοχών (περιφερειών) και η ανάπτυξη ενός κοινού αλγόριθμου που συγκεντρώνει όλους τους πλειστηριασμούς και τις προσφορές. Στη φάση της εφαρμογής των παραπάνω  ανταλλαγών ισχύος, απαιτείται πολύ στενή συνεργασία μεταξύ TSO_s  και MCO_s. Συγκροτούνται Ειδικές Επιτροπές εμπειρογνωμόνων  για να διευκολύνουν αυτή τη συνεργασία. Καθιερώνεται τελικώς, ένα δυναμικό, αξιόπιστο και μη επιδεχόμενο αμφισβήτηση, ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο διαχείρισης και εποπτείας της σύζευξης της διασυνοριακής αγοράς της επόμενης ημέρας και της ενδοημερήσιας αγοράς, σύμφωνα με την «διακυβερνητική  μέθοδo» που συντάσσεται από τον Οργανισμό (ACER)  με έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που καθορίζει και τη σχέση μεταξύ TSO και MCO.

Καθιερώνεται ένα κοινό μοντέλο δικτύου, για το Ευρωπαϊκό διασυνδεδεμένο διασυνοριακό σύστημα, που διευκολύνει τον υπολογισμό της δυναμικότητας των υπό σύζευξη  ζωνών ή περιφερειών με συντονισμένο τρόπο. Το κοινό πρότυπο δικτύου συμπεριλαμβάνει το μοντέλο του συστήματος μεταφοράς,  την  κατανομή της παραγόμενης ενέργειας και του αντίστοιχου φορτίου, ώστε να υπολογίζεται η  διασυνοριακή δυναμικότητα. Η ακρίβεια και η έγκαιρη πληροφόρηση από τον κάθε Διαχειριστή των δύο Συστημάτων (TSO) της διασυνοριακής σύζευξης είναι ουσιαστική για τη δημιουργία του κοινού μοντέλου δικτύου.

Οι TSO_s χρησιμοποιούν ένα κοινό πλαίσιο διορθωτικών παρεμβάσεων για να καθορίσουν από κοινού την εσωτερική και τη διζωνική συμφόρηση. Επίσης οι TSO_s συντονίζουν τις διορθωτικές παρεμβάσεις τους στους υπολογισμούς δυναμικότητας για να επιτύχουν βελτιστοποίηση της κατανομής της δυναμικότητας.

Οι ζώνες πλειστηριασμών διασφαλίζουν τη βέλτιστη διαχείριση της συμφόρησης και της διζωνικής αγοράς στο σύνολό της. Ακολούθως προσαρμόζονται με έγχυση, συγχώνευση ή ρύθμιση στο επίπεδο των διζωνικών συνόρων και σταθεροποιούνται δια μέσου των διαφορετικών χρονοδιαγραμμάτων των αγορών.

Οι εμπλεκόμενοι TSO_s εφαρμόζουν από κοινού τη διασυνοριακώς συντονισμένη αναδιανομή φορτίου ή τις αντίρροπες συναλλαγές τουλάχιστον στο επίπεδο των περιοχών. Η διασυνοριακή  αναδιανομή ή οι αντίρροπες συναλλαγές συντονίζονται μετά από  έλεγχο στην επί μέρους εσωτερική αναδιανομή ή αντίρροπη συναλλαγή κάθε περιοχής.

Η πανευρωπαϊκή σύζευξη της επόμενης ημέρας με  συνεχείς έμμεσες συναλλαγές προϋποθέτει μια Πανευρωπαϊκή διαδικασία σύζευξης των εθνικών ή περιφερειακών αγορών ΗΕ γνωστή ως European Price Coupling (EPC). Αυτή η μέθοδος εκτιμά τη μεταφερόμενη δυναμικότητα και τους περιορισμούς στην κατανομή της και έχει σχεδιαστεί κατά τρόπο που επιτρέπει εφαρμογές/επεκτάσεις στην έκταση της ευρωπαϊκής επικράτειας καθώς και την ανάπτυξη νέων μελλοντικών σχεδίων.

Η δημιουργία μιας πανευρωπαϊκής σύζευξης EPC επιβάλλει συνεργασία και ανταγωνιστική σχέση στις δυναμικές ενεργειακές συναλλαγές, προκειμένου να καθιερωθεί επιτυχημένη λειτουργία σύζευξης. Για αυτό η συμμόρφωση με τους κανόνες του ανταγωνισμού και της σοβαρής επίβλεψης των διαδικασιών είναι η πιο σημαντική  λειτουργία στην υλοποίηση της κοινής πανευρωπαϊκής σύζευξης EPC.

14. Η πρόοδος προς την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας. COM  (2014) 634 TEΛIKO/13/10/2014.