Ανανεώσιμεσ Πηγές Ενέργειας

 

ΑΠΕ ΠΥΛΩΝΑΣ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Εισαγωγή.

Είναι προφανές και αυταπόδεικτο ότι ο βιομηχανικός πολιτισμός που άνθισε τον 20^ο  αιώνα, βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Η συνέχιση του ίδιου μοντέλου βιομηχανικής ανάπτυξης είναι πλέον πολυδάπανη, αναχρονιστική, ρυπογόνα και αναποτελεσματική, άρα και αδιέξοδη.

 Η ενεργειακή υποδομή των προηγουμένων αιώνων με αιχμή τα συμβατικά καύσιμα έχει ολοκληρώσει τον κύκλο της, ενώ τα καύσιμα αυτά  τελειώνουν σε μερικές δεκαετίες. Οι τεχνολογίες που δημιουργήθηκαν και βασίστηκαν στους υδρογονάνθρακες έχουν «γεράσει» ή απενεργοποιούνται, με συνέπεια η ανεργία να καλπάζει σε ολόκληρο τον πλανήτη, κυβερνήσεις, επιχειρήσεις καταναλωτές και εργαζόμενοι είναι βυθισμένοι στα χρέη, ενώ το βιοτικό επίπεδο και η ποιότητα ζωής που οικοδομήθηκε με βάση το απερχόμενο βιομηχανικό πρότυπο καταρρέει. Ένας από τους 7 ανθρώπους του πλανήτη αντιμετωπίζει το φάσμα της πείνας και της ανέχειας.

Ακόμα πιο έντονα προβάλλει σήμερα ο κίνδυνος της κλιματικής αλλαγής που επικρέμαται ως «Δαμόκλειος σπάθη» πάνω από τον κόσμο, εξαιτίας της συνεχιζόμενης χρήσης των ορυκτών καυσίμων από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, και προοιωνίζεται μια καταστροφική αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη 2-4 C°, ενώ η προκαλούμενη από το φαινόμενο του θερμοκηπίου νέα χημική σύστασή, απειλεί να αλλάξει το μεταβολισμό των οικοσυστημάτων, με αποτέλεσμα να τεθεί σε κίνδυνο η επιβίωση του ανθρώπινου είδους.

 Οι παρεμβάσεις που απαιτούνται σύμφωνα με τις εκθέσεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την κλιματική αλλαγή, της Διεθνούς Οργάνωσης Ενέργειας και την επισκόπηση του επιφανούς Βρετανού  οικονομολόγου λόρδου Stern, για να αντιμετωπιστούν στο μέλλον, μόνο οι υλικές καταστροφές που θα προκύψουν στον πλανήτη (από το λιώσιμο των πάγων και την  ανύψωση της στάθμης των υδάτων), ανέρχονται σε αστρονομικά ποσά (5-20% του παγκόσμιου ΑΕΠ), πολύ περισσότερα από αυτά που απαιτούνται για τις τυχόν σημερινές, παρεμβάσεις στο ενεργειακό, οικολογικό και  οικονομικό πεδίο που θα εμποδίσουν την εξέλιξη του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής(1% του παγκόσμιου ΑΕΠ).

Καθίσταται επομένως φανερό ότι η ανθρωπότητα χρειάζεται ένα νέο αναπτυξιακό υπόδειγμα που θα μπορέσει να την οδηγήσει σε ένα πιο ασφαλές, βιώσιμο και αειφόρο μέλλον.

Είναι επίσης αυτονόητο ότι ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης προϋποθέτει θεμελιώδεις μεταβολές και στην οργάνωση των κοινωνιών .

Η συμβατική κάθετη οργάνωση της κοινωνίας, η οποία χαρακτήριζε το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής, κοινωνικής  και πολιτικής ζωής της προηγούμενης βιομηχανικής περιόδου των συμβατικών καυσίμων, θα αντικατασταθεί από κατανεμημένες και συνεργατικές σχέσεις στην αναδυόμενη νέα βιομηχανική και ενεργειακή εποχή.

Νέα οργάνωση και ανάπτυξη.

Σήμερα βρισκόμαστε στην απαρχή αναζήτησης ενός ριζικού μετασχηματισμού του τρόπου διάρθρωσης της κοινωνίας και μετατροπής της ιεραρχικής δομής της  οικονομικής και παραγωγικής ισχύος, σε μια νέα οριζόντια διάρθρωσή της. Στην πρόκληση  αυτή είναι επίσης προφανές ότι αντιδρούν τα υπαρκτά διεθνή χρηματοοικονομικά κέντρα ισχύος και επειδή δεν μπορούν να αποφύγουν την αμείλικτη πραγματικότητα του επικείμενου  πλανητικού κινδύνου επιχειρούν να την ελέγξουν.

Πιο συγκεκριμένα οι βιομηχανίες του πετρελαίου, του άνθρακα, του φυσικού αερίου και της πυρηνικής ενέργειας, ενώ παραδέχονται την ανοδική πορεία των καθαρών μορφών ενέργειας, επιμένουν ότι οι ανανεώσιμες μορφές είναι ανεπαρκείς για τη λειτουργία της παγκόσμιας οικονομίας και ότι στην καλύτερη περίπτωση θα αποτελέσουν συμπλήρωμα των συμβατικών καυσίμων και της πυρηνικής ενέργειας, μορφών ενεργειακών ρυπογόνων και επικίνδυνων που βρίσκονται υπό τον πλήρη έλεγχό τους.

Αντίθετα η παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ αναπτύσσεται ορθολογικότερα στις τοπικές και περιφερειακές κοινωνίες και επιχειρήσεις μικρού και μεσαίου μεγέθους(ΜΜΕ). Η επιλεγμένη στροφή προς την αποκεντρωμένη παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ, προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα, μεταξύ των οποίων, αξιοποίηση των τοπικών ενεργειακών πόρων, αύξηση της τοπικής ασφάλειας, ενεργειακού εφοδιασμού, μεταφορά σε μικρότερες αποστάσεις και μείωση των απωλειών ενέργειας κατά τη μεταφορά, άμεσο κοινωνικό έλεγχο της προστασίας του περιβάλλοντος. Μια τέτοια αποκέντρωση προωθεί επίσης την τοπική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή με τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την παροχή πηγών εισοδήματος σε τοπικό επίπεδο. Η Αριστερά δεν μπορεί παρά να αναμετρηθεί με την πρόκληση αυτή.

 Η πολιτική της  Ευρώπης και της Ελλάδας στην ανάπτυξη των ΑΠΕ

Από τις αρχές του 21^ου αιώνα η Ευρωπαϊκή Ένωση έθεσε δύο σημαντικούς στόχους:

α) Τη μετατροπή της Ευρώπης σε μια κοινωνία με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.

β) Την απόκτηση της πιο ανταγωνιστικής  και εύρωστης οικονομίας του πλανήτη.

 Η υλοποίηση αυτόν των δύο στόχων συνεπάγεται τη μετάβαση σε μια νέα βιομηχανική, τεχνολογική και πολιτική οργάνωση της κοινωνίας που, θα έχει πλέον ως κινητήριο μοχλό, όχι τα συμβατικά καύσιμα, αλλά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η μέχρι σήμερα εμπειρία με την διαρκώς μεγαλύτερη διαφορά άμεσα στο αυξανόμενο κόστος των συμβατικών καυσίμων και το μειούμενο κόστος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, πέραν των ασυναγώνιστων συγκριτικών πλεονεκτημάτων τους, σχετικά με την προστασία του πλανήτη  από την κλιματική αλλαγή, δημιουργεί τις αναγκαίες συνθήκες για την ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας και την ανάδειξη ενός νέου βιώσιμου και αειφόρου  προτύπου ευημερίας.

Σήμερα η Ευρώπη, με αυτούς τους στόχους που υλοποιούνται  έστω με καθυστερήσεις, δυσκολίες και στρεβλώσεις, λόγω της κρίσης χρέους και του ανταγωνιστικού χάσματος μεταξύ Βορά και Νότου της Ε.Ε, προηγείται σημαντικά του υπόλοιπου πλανήτη στις ΑΠΕ, στην Ηλιακή ενέργεια και στην Αιολική, ενώ ΗΠΑ,  Ιαπωνία και  Κίνα, έπονται κατά πολύ από την Ευρώπη. Διαθέτει ήδη η Ευρώπη ένα σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με τους ανταγωνιστές της.

Στην  Υδροηλεκτρική ενέργεια η Ευρώπη παράγει ισχύ 180 GW, ενώ υπάρχουν πολλές  αξιοποιήσιμες τοποθεσίες στον ευρωπαϊκό χώρο που θα μπορούσαν να παράγουν ηλεκτρική ενέργεια από ΑΠΕ της τάξεως των 150 TWH.

Στη Γεωθερμική ενέργεια αφθονεί επίσης στην  Ευρώπη. Η Ιταλία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Αυστρία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, και η Σλοβακία είναι πλούσιες χώρες σε γεωθερμική ενέργεια.

Σημαντικές δυνατότητες ανοίγονται στην Ευρώπη  στη Βιομάζα, τη  Βιοενέργεια και στη μετατροπή των αστικών απορριμμάτων σε ενέργεια.

Στο οικονομικό επίπεδο τα πράγματα είναι ακόμα πιο ελπιδοφόρα. Τα «ειδικά τέλη» για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, παρά τις υπερβολές και τις στρεβλώσεις που εμφανίζονται σε ορισμένα κράτη μέλη, άνοιξαν τις πύλες για την ηλιακή, την αιολική ενέργεια και τις άλλες μορφές των ΑΠΕ, προσφέροντας στους παραγωγούς επικερδή κίνητρα, για να εισέλθουν στην αγορά. Επί πλέον η ανάπτυξη των ΑΠΕ δημιούργησε εκατοντάδες χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας.

Είναι προφανές ότι η Ευρώπη ποντάρει στις ΑΠΕ. Η πρόκληση και το δίλλημα είναι, πως και με ποιες προϋποθέσεις, θα αναπτυχθούν οι ΑΠΕ. Θα επικρατήσει η τάση κατασκευής τεράστιων ηλιακών πάρκων στις περιοχές της Ευρώπης με μεγάλη ηλιοφάνεια και η κατασκευή μεγάλων αιολικών συστημάτων σε περιοχές με πολλούς ανέμους που υποστηρίζουν τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα; ή θα κυριαρχήσουν οι αρχές της δημιουργίας ενός οριζόντια κατανεμημένου και σταθερά προσανατολισμένου προς τις τοπικές ενιαίου, ευφυούς, διασυνδεδεμένου συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας, ικανού να δέχεται σε μαζική κλίμακα την ένταξη ανανεώσιμων και αποκεντρωμένων ενεργειακών πηγών.

Ήδη τα ισχυρά ενεργειακά λόμπι προωθούν διπλασιασμό της δυναμικότητας ηλεκτροπαραγωγής των μεγαλύτερων διαθέσιμων ανεμογεννητριών και την ανάπτυξη υπεράκτιων αιολικών εγκαταστάσεων μεγάλης κλίμακας, καθώς και εμπορική αξιοποίηση των μεγάλης κλίμακας εγκαταστάσεων φωτοβολταϊκών (ΦΒ), και παραγωγή ενέργειας από  συγκεντρωμένη ηλιακή ακτινοβολία σε μεγάλους παραγωγής. Επιδιώκουν τη διείσδυσή τους στον τομέα των ΑΠΕ, με υπεράκτια αιολικά πάρκα και θεόρατες ανεμογεννήτριες ύψους 180 μέτρων και διάμετρο πτερυγίων 20-30 μέτρων προετοιμάζουν εγκαταστάσεις  μεγάλης ισχύος 250-500 MW, καθώς και συγκροτήματα Φ/Β εκτάσεως χιλιάδων τετραγωνικών που επιτρέπουν την κατασκευή μεγάλων θερμοηλεκτρικών σταθμών ισότιμων με τα παραδοσιακά  θερμοηλεκτρικά εργοστάσια, που λειτουργούν με συμβατικά καύσιμα.  

Επιμένουν και επιδιώκουν τη διαιώνιση του ιεραρχικού, συγκεντρωτικού και πλήρως ελεγχόμενου από τα ισχυρά επιχειρηματικά λόμπι, μοντέλου ενεργειακής παραγωγής που θα αποτελέσει τη συνέχεια του προηγούμενου ενεργειακού συστήματος, που ως γνωστόν  δημιουργήθηκε με βάση τα συμβατικά καύσιμα και την πυρηνική ενέργεια.

Οι νέες οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνθήκες. 

Όμως οι ευνοϊκές και κοινωνικά αποδεκτές συνθήκες, για την ανάπτυξη των ΑΠΕ βρίσκονται σε διαφορετική κατεύθυνση από αυτή που απεργάζονται τα επιχειρηματικά λόμπυ:

- ο ήλιος λάμπει καθημερινά σε κάθε σημείο της γηραιάς ηπείρου, έστω και αν η ένταση της ηλιοφάνειας ποικίλει και οι άνεμοι φυσούν παντού έστω και με διαλείπουσα συχνότητα,  

-σε πολλά σημεία κάτω από το έδαφος υπάρχει γεωθερμική ενέργεια, 

- στις αστικές περιοχές όλοι παράγουμε απορρίμματα,

- στις αγροτικές περιοχές υπάρχουν γεωργικά και δασικά απόβλητα, 

- στις υδάτινους δρόμους με σταθερή ροή  μπορεί να παραχθεί υδροηλεκτρική ενέργεια

-στις παράκτιες περιοχές τα κύματα και η παλίρροια είναι καθημερινά φαινόμενα.

-στις 27 χώρες της Ε.Ε  υπάρχουν εκατόν πενήντα εκατομμύρια κτίρια οικιακών συγκροτημάτων, βιομηχανικών και βιοτεχνικών καταστημάτων, συνεργείων, αποθηκών και γεωργικών εγκαταστάσεων, που μπορούν να γίνουν μικροί ηλεκτροπαραγωγικοί σταθμοί, και να συλλέγουν επί τόπου ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές: ηλιακή ενέργεια από τις στέγες, αιολική από  τους τοίχους, γεωθερμική από τα θεμέλια.

Η μετατροπή του συνόλου των κατοικιών και των κτιρίων εμπορικής και βιομηχανικής  χρήσης, σε μικρούς ηλεκτροπαραγωγικούς σταθμούς, μέσα στις επόμενες δεκαετίες θα πυροδοτήσει μια νέα οικοδομική ανάπτυξη, θα δημιουργήσει χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας και θα λειτουργήσει ως ένας δυναμικός οικονομικός πολλαπλασιαστής που θα έχει αντίκτυπο σε όλους τους αρμούς της οικονομίας.

Για να υλοποιηθεί βιώσιμο διασυνδεδεμένο ευρωπαϊκό σύστημα ενέργειας με ευφυή δίκτυα,  θα απαιτηθούν ευρύτατες αλλαγές της ενεργειακής υποδομής. Θα απαιτηθεί  χρόνος για το μετασχηματισμό της ενεργειακής βιομηχανίας και των υποδομών, σε νέα οριζόντια και κατανεμημένη μορφή. Θα εμπλακούν κλάδοι πολλοί διαφορετικοί μεταξύ τους, όχι μόνον της ενέργειας του περιβάλλοντος και  των μεταφορών, αλλά και της τεχνολογίας της πληροφορίας και των επικοινωνιών, της γεωργίας του ανταγωνισμού, του εμπορίου κ.α. Για αυτό θα απαιτηθεί επίσης πολυκλαδική προσέγγιση των θεμάτων που θα προκύψουν σε ένα τέτοιο εγχείρημα. Θα παρέμβουν ευρύτατες δυνάμεις από όλα τα παραγωγικά πεδία των σύγχρονων κοινωνιών. Αυτές οι προσδοκώμενες κοινωνικές και παραγωγικές  συμμετοχές ευνοούν από μια διαφορετική οπτική γωνία την παρέμβαση της Ευρωπαϊκής  Ριζοσπαστικής Αριστεράς.

Στην Ελλάδα μια χώρα που το ΑΕΠ της αποτελεί το  2% του κοινοτικού ΑΕΠ μεγαλεπήβολα σχέδια για τις ΑΠΕ  δεν μπορούν εύκολα να ευδοκιμήσουν παρόλο που λανσάρονται ιδέες για πλωτά αιολικά συστήματα και συνεχίζει να  καλλιεργείται η συγκεκριμένη αντίληψη περί φαραωνικών έργων και κατασκευών μεγάλης ισχύος, ακριβώς για να ανοίξει ο δρόμος της διείσδυσης στους εδώ κρατικοδίαιτους ιδιώτες επιχειρηματίες (Βλ. Ολυμπιακοί αγώνες, Εκτροπή Αχελώου, Αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος, Γέφυρα Ρίου Αντιρρίου).Η επιλογή μιας ανάλογης προσπάθεια στα Φ/Β με το πρόγραμμα «Ήλιος» ήδη καρκινοβατεί.      

Από τα παραπάνω είναι εμφανές ότι οι ΑΠΕ μετά από δέκα χιλιάδες χρόνια, επανέρχονται στο προσκήνιο και δίπλα  στο όραμά της αποκεντρωμένης και κατανεμημένης ενεργειακής ανάπτυξης, βρίσκουν ευνοϊκό έδαφος στην Ευρώπη. Τον 21^ο αιώνα αμφισβητείται, για πρώτη φορά, η κυριαρχία των μεγάλων εταιρειών που κυριαρχούσαν στο παγκόσμιο ενεργειακό γίγνεσθαι και επηρέαζαν καθοριστικά τις οικονομικές εξελίξεις, τις κυβερνητικές πολιτικές και τις γεωπολιτικές αποφάσεις. Αναδεικνύεται σήμερα με βάση την αμείλικτη πραγματικότητα, ένα νέο σχέδιο εκδημοκρατισμού της παραγωγής ενέργειας και της διανομής της, μέσω της δημιουργίας εκατομμυρίων «ανεξάρτητων παραγωγών» και προμηθευτών/καταναλωτών ανά τον κόσμο στον τομέα της ενέργειας. Αυτή είναι πιο συγκεκριμένα η νέα πρόκληση για την Ριζοσπαστική Αριστερά στην Ευρώπη και την Ελλάδα.