Χωρις αυταπάτες και σεχταρισμούς

"Είναι ένα πράγμα να ρίξεις  μια κυβέρνηση ή να φτιάξεις ένα οδόφραγμα και κάτι τελείως διαφορετικό να δημιουργήσεις ή να κτίσεις μια καλύτερη κοινωνία"

Jose Mujica (Pepe) Πρώην Πρόεδρος της Ουρουγουάης

Ζούμε σε μια περίοδο διαρκούς μετάλλαξης του ενός και μόνου συστήματος του καπιταλιστικού,  που μέσα από τις αντιφάσεις του,  τις κρίσεις του  και τις αντινομίες του, αναπαράγεται και παραμένει πανίσχυρο.

Στην εκ διαμέτρου αντίθετη ιδεολογική πλευρά, το όραμα του σοσιαλισμού συντηρείται μεν σε θεωρητικό επίπεδο  ως το μεγάλο ιστορικό πρόταγμα, διατηρείται επίκαιρο διαχρονικά με βάση τη μαρξιστική θεωρία, όμως η Αριστερά που το εκφράζει, έστω με διάφορες παραλλαγές και αποχρώσεις, έχει συρρικνωθεί και δεν μπόρεσε να ανασυγκροτηθεί μετά την οριστική κατάρρευση το 1989 του μοναδικού εγχειρήματος που οικοδομήθηκε στο όνομά του. Δηλαδή του μοναδικού δείγματος υπαρκτού κράτους που επαγγέλθηκε το σοσιαλισμό και κατάρρευσε μετά από 7 δεκαετίες «δυναμικής παρέμβασής  του στο παγκόσμιο  στερέωμα»,  όπως το σκιαγράφησε ο ιστορικός  Χορσμπάουμ  στο μεγαλειώδες σύγγραμμά του «Η θεωρία των άκρων». Η πορεία της Αριστεράς από τότε,  είναι γεμάτη από διασπάσεις των κομμάτων της και ακόμη χειρότερα από συρρίκνωση των δυνάμεών της, με διάχυση και αναχωρητισμό κάθε είδους και μορφής.

Θα επισημάνω μόνο την περίπτωση της Ευρώπης που μας ενδιαφέρει ιδιαιτέρως αφού είμαστε ευρωπαίοι πολίτες. Μετά την  Οκτωβριανή επανάσταση οι μπολσεβίκοι πραγματοποίησαν στο όνομα του σοσιαλισμού, μια πράγματι ηρωική προσπάθεια και πορεία, εδραίωσαν και επέκτειναν την επιρροή  μιας γνήσιας επαναστατικής διαδικασίας, που ξεκίνησε  με τις «δέκα ημέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο», άντεξε σε πολύ δύσκολες συνθήκες, επεκτάθηκε και επηρέασε τις γεωπολιτικές εξελίξεις, ανταγωνιστικά προς τον καπιταλισμό για επτά δεκαετίες, συγκρούστηκε με τον φασισμό και  τον κατατρόπωσε, σχεδίασε ένα νέο δυναμικό παραγωγικό πρότυπο με εντυπωσιακά αποτελέσματα.

Στο  φόντο του υπαρκτού Σοσιαλισμού, τα κομμουνιστικά κόμματα της Ευρώπης με αποχρώσεις και ιδεολογικές διαφοροποιήσεις από τη Μόσχα,  ενίσχυσαν την πολιτική τους επιρροή για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν,  αφού  μεσουρανούσε στον πλανήτη ο  αντικομουνισμός των ΗΠΑ και των συμμάχων τους στην Ευρώπη. Τελικά όμως ο σοβιετικός κομμουνισμός μεταλλάχθηκε σε ένα αποκρουστικό και   αντιδημοκρατικό καθεστώς που στιγματίστηκε ως αυταρχικό έκτρωμα με προμετωπίδα το όνομα του ηγέτη που νίκησε το φασισμό, το σταλινισμό. Τα  ευρωπαϊκά κομμουνιστικά κόμματα δέχτηκαν τότε βαρύ πλήγμα, συρρικνώθηκαν και οδηγήθηκαν στο περιθώριο της πολιτικής και ο σοσιαλισμός δυσφημίστηκε θανατηφόρα. Κατέρρευσαν με παταγώδη πολιτικό και ιδεολογικό θόρυβο, το τείχος του Βερολίνου το πρότυπο της Λαϊκής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας  της Ανατολικής Γερμανίας και η Σοβιετική Ένωση στη συνέχεια μαζί με τις άλλες λαϊκές Δημοκρατίες της Ευρώπης, μέσα στην αναδυόμενη αντικομμουνιστική θεωρία του «τέλους τη ιστορίας» να μεσουρανεί.

Αντιθέτως ο καπιταλισμός αξιοποίησε τα εγκλήματα του «σταλινισμού» και  την περιρρέουσα  προπαγάνδα του «τέλους της ιστορίας», δημιούργησε τις προϋποθέσεις της αναδιοργάνωσής του και προχώρησε σε νέες   αναζητήσεις και μορφές παρέμβασής του,  αφού προηγουμένως απορρόφησε αντιθέσεις, τριβές και συγκρούσεις στο εσωτερικό των δυνάμεών του και κυριάρχησε εκ νέου στον πλανήτη, αυτή τη φορά ως το υπαρκτό μοναδικό σύστημα. Μέσω του  αφηγήματος της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης ξεπέρασε της αδυναμίες και τις αναχρονιστικές δομές του, όπως αυτές επινοήθηκαν και λειτουργήσαν στο παρελθόν με το τεϋλορικό- φορντικό- κεϋνσιανό μοντέλο, ανέδειξε και προώθησε την κυριαρχία του χρηματοοικονομικού υποδείγματος και αναδείχτηκε ως το αδιαμφισβήτητο σύστημα κυριαρχίας του πλανήτη.

Μόλις ξέσπασε η κρίση το 2007 και έσκασε η φούσκα της χρηματοπιστωτικής αποσταθεροποίησης  από την ασύδοτη και άπληστη λειτουργία του χρηματοοικονομικού μοντέλου, η κυριαρχία του συστήματος μεταλλάχθηκε άμεσα για να διαχειριστή πιο αποφασιστικά τη βίαιη φτωχοποίηση που προκάλεσε η πολιτική του. Σε πολλές αναπτυσσόμενες και ανεπτυγμένες χώρες, μετά την κρίση που ξέσπασε με την κατάρρευση της μεγάλης τράπεζας Leαman Brothers των ΗΠΑ, στη θέση του Σοσιαλφιλελευθερισμού που ξεπεράστηκε ως ανεδαφικός και χρεοκοπημένος μετά την κατάρρευση της ασύδοτης χρηματοιοκομικής δραστηριότητας των τραπεζών, αναδείχτηκε ο ταξικός νεοφιλελευθερισμός, που προκάλεσε με τη βιαιότητά του βαρύτατα πλήγματα  σε βάρος των κοινωνιών, με άγρια λιτότητα  αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία, ανεργία, εγκατάλειψη της κοινωνικής προστασίας, της υγείας και της πρόνοιας, που τα  «γεύτηκαν» ευρύτατες κοινωνικές διαστρωματώσεις ανά τον κόσμο, μετά την ευφορία της περιόδου της άκρατης χρηματοπιστωτικής ρευστότητας, του υπερδανεισμού, του καταναλωτισμού και της υπερχρέωσης κοινωνιών, επιχειρήσεων και νοικοκυριών.

Προφανώς το σύστημα δεν αιφνιδιάστηκε, έχει πάντα  «σχέδιο Β». Από τη στιγμή που η διαλεκτική της πειθούς και του διαλόγου, περί της «ανάγκης δημοσιονομικής προσαρμογής και της απαραίτητης λιτότητας» για να ισορροπήσει και να αναδιαρθρωθεί το σύστημα  δεν λειτουργούσε πλέον   σε κοινωνικοπολιτικό επίπεδο, τότε  ενισχύθηκαν και παγιώθηκαν  μορφές αυταρχισμού και ισχυρής επικυριαρχίας, παραβίασης δημοκρατικών κανόνων και θεσμών, σε εθνικό ή ευρύτερο θεσμικό επίπεδο, που αναπαρήγαγαν   και κλιμάκωσαν με διαρκώς αυστηρότερες μορφές αυταρχικοποίησης την  εφαρμογή σκληρών μέτρων για την «προσαρμογή» στις νέες συνθήκες. Έτσι έγινε  κατανοητή η σημερινή κατάσταση της γενικευμένης βαρβαρότητας του συστήματος που λειτουργεί πλέον με ανεξέλεγκτο τρόπο, αφού δεν υπάρχει καμιά  δύναμη που μπορεί να αποτρέψει αυτή την κατάσταση της βίαιης προσαρμογής των συστημάτων μετά την κρίση. Αυτή είναι η σημερινή διεθνής αλλά και ευρωπαϊκή πραγματικότητα.

Η Ευρώπη είναι αυτονόητο ότι δεν είναι λατινική Αμερική ούτε τρίτος κόσμος. Η χρηματοοικονομική όμως κρίση έπληξε και την Ευρώπη το 2008. Οι συσχετισμοί των πολιτικών δυνάμεων σε 28 Κράτη-Μέλη  της Ε.Ε,  ευνόησαν την υπερίσχυση πολιτικών προσαρμογής λιτότητας και πειθαρχίας για άνετη διαχείριση της κρίσης, με βάση το περιβόητο Σύμφωνο «Σταθερότητας και Ανάπτυξης» που προϋπήρχε της κρίσης αλλά κανείς δεν το εφάρμοζε μέχρι τότε, για αυτό και ο Ρομάνο Πρόντι μετά την νεοφιλελεύθερη στροφή της πιστής εφαρμογής του, το αποκάλεσε «ζουρλομανδία»

Η Αριστερά στην Ευρώπη δεν υπήρχε στην ουσία πολιτικά για να αντιδράσει, μετά  και τη μετάλλαξη της σοσιαλδημοκρατίας και την υιοθέτηση από αυτήν του νεοφιλελεύθερου αφηγήματος και άρα και της (ΤΙΝΑ, δεν υπάρχει εναλλακτική). Η Αριστερά ήταν παντελώς ανύπαρκτη. Δεν μπορούσε να αφυπνιστεί και να αρθρώσει έναν άλλο λόγο, να επεξεργαστεί ένα εναλλακτικό πρόταγμα για να αντιμετωπίσει τη νέα προσπάθεια αναδιάρθρωσης του κεφαλαίου μετά την χρηματοοικονομική κρίση. Εύκολα επομένως  η "νεοφιλελεύθερη κλίκα του Σόϊμπλε", επέβαλε την εφαρμογή ενός νέου μοντέλου συσσώρευσης προς όφελος του χρηματοοικονομικού κατεστημένου,  αφού οι λαοί της Ευρώπης δεν είχαν τη δυνατότητα να αντιδράσουν και η Αριστερά ήταν ανύπαρκτη. Ούτε καν ενόχλησαν  αρχικά τα κινήματα των αγανακτισμένων στην Ισπανία, στην Ελλάδα και στην Ιταλία, αφού γνώριζαν καλά ότι δεν υπήρχε άλλη  εναλλακτική πρόταση πλην της (ΤΙΝΑ). Η όποια Αριστερά ανά την Ευρώπη απλώς κατήγγειλε τότε τη λιτότητα και τον αυταρχισμό και τίποτε παραπάνω.

Μεσούσης της κρίσης, το 2010, ένα μικρό αριστερό κόμμα στην Ελλάδα, ο Συνασπισμός της Αριστεράς  των Κοινωνικών Κινημάτων και της Οικολογίας,  αντέδρασε με δυναμικό τρόπο. Διακήρυξε προς τον Ελληνικό Λαό αλλά και προς τους εταίρους της στην Ευρώπη, ότι από το 5% της πολιτικής επιρροής του, αποφάσισε να διεκδικήσει την πλειοψηφία του εκλογικού σώματος, κάλεσε σε συσπείρωση και πολιτικό αγώνα   όλες τις δυνάμεις της Αριστεράς  να  κατακτήσουν μαζί την κυβερνητική εξουσία και να ανατρέψουν τις συντηρητικές δυνάμεις που ενέδιδαν και επέβαλαν  την πολιτική της Τρόϊκα (ΕυρωπαΪκή Επιτροπή, Κεντρική Ευρωπαϊκή Τράπεζα  και Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) στην Ελλάδα.

Ω του κοινωνικού θαύματος, το πείραμα και η πρόκληση λειτούργησαν. Οι συσπειρωμένες δυνάμεις της Αριστεράς επέτυχαν να γίνουν το 2012 μαζικό Ριζοσπαστικό Κόμμα (ΣΥΡΙΖΑ) και τον Ιανουάριο του 2015 να επιτύχουν να κατακτήσουν την κυβερνητική εξουσία με τη στήριξη και τη συμμαχία  ενός μικρού συντηρητικής προέλευσης κόμματος που αποσπάστηκε από τον κορμό της ΝΔ το ΑΝΕΛ. Στη συνέχεια μέσα από δύο ακόμη διαδοχικές πολιτικές αναμετρήσεις, δημοψηφίσματος και νέων Εθνικών εκλογών αλλά και με κάποιους τριγμούς και προβλήματα στο εσωτερικό του κόμματος του ΣΥΡΙΖΑ, επέτυχαν να σταθεροποιήσουν την πολιτική  κατάσταση και να αναλάβουν την προσπάθεια διεξόδου της Ελλάδας από τη δίνη της πολύχρονης ύφεσης, της δημοσιονομικής  προσαρμογής, της αναδιάρθρωσης του χρέους και της εξόδου της από το τούνελ της κρίσης. Το τίμημα αυτής της πολιτικής παρ ‘ολίγον να στοιχίσει το Grexit, την έξοδο δηλαδή της Ελλάδας από την ευρωζώνη και το Ευρώ.

Το πείραμα όμως της Ελλάδας πέτυχε και επηρέασε όλη την Ευρώπη. Στην Ιταλία

αναδύθηκε  πολιτική κίνηση  για την «Ευρώπη με τον Τσίπρα» τον Πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ,

στην Ισπανία αναδύθηκε το Ριζoπαστικό κίνημα των Podemos, στην Πορτογαλία άνοιξε συζήτηση για τη συπείρωση της Αριστεράς, για πρώτη φορά με τη συμμετοχή και του σκληρού δογματικού κομμουνιστικού κόμματος με στόχο  την ανατροπή του δικοματισμού, στην Ιταλία ο δημοκρατικός Πρωθυπουγός Ρέντζι αποστασιοποιήθηκε από την πολιτική  γραμμή της Μέρκελ, ενώ στη Γαλλία ο Πρόεδρος Holland αναδείχτηκε  προστάτης της Ελλάδας και αντίθετος με τη γραμμή Σόϊμπλε για το Grexit.  Το κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς ενισχύθηκε στην Ευρωβουλή και ο Πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ ηγήθηκε του ψηφοδελτίου της Αριστεράς για την υποψηφιότητα του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Όλα τα παραπάνω λειτούργησαν καταλυτικά για τις πολιτικές εξελίξεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Σήμερα στην Ελλάδα κυβερνά συμμαχία με κορμό την Ριζοσπστική Αριστερά. Το ίδιο συμβαίνει αυτές τις ημέρες στην Πορτογαλία, ενώ το ίδιο κυοφορείται μετά τις πρόσφατες εκλογές και στην Ισπανία. Όλος ο ευρωπαϊκός Νότος ξεσηκώνεται εναντίον της λιτότητας και του αυταρχισμού.

Προφανώς η επιτυχία του εγχειρήματος εναντίον της λιτότητας  στην Νότια Ευρώπη είναι μόνο η αρχή. Η πορεία για την ισχυροποίηση της Αριστεράς στην Ευρώπη παραμένει ως ζητούμενο. Κανείς όμως αριστερός δεν μπορεί να αμφισβητήσει την πολιτική επιτυχία του εγχειρήματος, που κλονίζει ήδη στην Ευρώπη  το νεοφιλελεύθερο αφήγημα της Γερμανίας και των Βόρειων συμμάχων τους. Είναι αυτονόητο ότι ο αγώνας συνεχίζεται χωρίς αυταπάτες αλλά και χωρίς σεχταριστικές εξάρσεις και διασπαστικές τακτικές, σαν και αυτές που εμφανίστηκαν στην Ελλάδα, στην κρίσιμη φάση της ανάδειξης μιας γνήσιας αριστερής ευρωπαϊκής πολιτικής στην Ευρώπη.

Θέλω να επισημάνω  τη διαπίστωση του καθηγητή Β Φιοροβάντε από το άρθρο του στην Αυγή την Πέμπτη 17 Δεκεμβρίου του 2015 ότι "ο ταξηφιλελευθερισμός δεν θα ηττηθεί, ούτε και θα υποχωρήσει αισθητά σε κανένα υπερεθνικό γραφείο ούτε σε κανένα υπερεθνικό οργανικό επιτελείο του. Μόνο σύμφωνα με τον Πουλαντζά, αν η κρίση μετατραπεί σε κρίση του κράτους και, στην προκειμένη περίπτωση της Ευρωζώνης, γενικό επιτελείο του ευρωπαϊκού νεοφιλελευθερισμού versus, μπορούμε να προσδοκούμε ότι θα έχουμε κάποιο έστω και μερικό αποτέλεσμα".